هر دو آنها دامنه کلی از فعالیت های موجود در درون سازمان از خلق دانش گرفته تا استفاده از دانش را در بر می گیرند و به واسته همپوشانی هایی که در میانشان موجود است یکدیگر را تکمیل می کنند. بنابراین با توجه به مبانی نظری تحقیق می توان گفت که دو مفهوم سرمایه فکری و مدیریت دانش با یکدیگر رابطه مثبت و معناداری داشته و سطح بالای مولفه های سرمایه فکری به ارتقاء و موفقیت مدیریت دانش در سازمان منتهی می شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل سوم
روش شناسی تحقیق
۳-۱ روش تحقیق
با توجه به هدف و موضوع تحقیق که بررسی نقش سرمایه های فکری در تسهیل مدیریت دانش در سازمان فنی و حرفه ای استان سیستان بلوچستان میباشد،این تحقیق از نظر هدف کاربردی است زیرا با هدف برخورداری از نتایج یافته ها برای حل مسائل موجود در سازمان فنی و حرفه ای انجام می شد و از نظر ماهیت توصیفی است چون به بیان واقعی موضوع تحقیق و تشریح موضوع از طریق جمع آوری اطلاعات توصیفی پرداخته است. همچنین این تحقیق از روش اجرا پیمایشی می باشد برای اینکه با بهره گرفتن از پرسشنامه به بررسی نظرات مدیران و کارشناسان در مورد موضوع تحقیق می پردازد.
۳-۲ جامعه آماری و حجم نمونه
با توجه به این که این تحقیق به بررسی نقش سرمایه های فکری در تسهیل مدیریت دانش در سازمان فنی و حرفه ای استان سیستان بلوچستان می پردازد بنابراین این جامعه آماری این پژوهش را مدیران و کارشناسان سازمان فنی و حرفه ای استان سیستان و بلوچستان که جمعاً ۲۸۰ هستند تشکیل می دهند که حجم نمونه از جدول مورگان ۱۵۲ نفر قید گردیده است.
۳-۳ ابزار گردآوری اطلاعات
دراین تحقیق برای جمع آوری اطلاعات ابتدا از منابع کتابخانه ای برای جمع آوری منابع نظری تحقیق استفاده شده است برای گردآوری اطلاعات میدانی از پرسشنامه استفاده شده است که بین مدیران و کارشناسان سازمان فنی و حرفه ای استان سیستان و بلوچستان توزیع شد. پرسشنامه دارای ۲۴ سوالی ۵ گزینه ای طیف کیلوت می باشد. مؤلفه های اصلی پرسشنامه در جدول ۳-۱ آمده است.
جدول ۳-۱ نمره گذاری پرسشنامه:

پس از تدوین مقدماتی پرسشنامه به بررسی روایی و پایایی آن پرداخته شد.
۳-۴ روایی و پایایی پرسشنامه
۳-۴-۱ تعیین روایی (اعتبار) پرسشنامه
تعریف روایی را می توان از پرسش زیر استفاده کرد، آیا چیزی را که می خواهیم اندازه بگیریم اندازه می گیریم؟ (نیکلاس بریس و زرمری۱۳۹۰- ۴۹۱)
برای تعیین روایی پرسشنامه روش های متعددی وجود دارد که یکی از این روش ها روایی محتوایی
می باشد. روایی محتوا نوعی روایی است که برای بررسی اجزاء تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری به کار برده می شود و به سوال های تشکیل دهنده پرسشنامه بستگی دارد. روایی محتوا یک آزمون معمولاً توسط افراد متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می شود. تعداد ۵ نسخه از پرسشنامه در اختیار ۵ نفر از اساتید گروه مدیریت دولتی قرار گرفت که پس از تأیید آنها و اساتید راهنما و مشاور مورد استفاده قرار گرفت.
۳-۴-۲ تعیین پایایی پرسشنامه
مفهوم پایایی نشان می دهد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی بدست می دهد برای تعیین پایایی پرسشنامه، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای برآورد پایایی ابتدا ۳۰ نسخه در اختیار جامعه آماری قرار گرفت که پس از جمع آوری و با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرونباخ ۸۳/۰ برآورد می گردد.
۳-۵ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
تجزیه و تحلیل داده ها با توجه به ماهیت داده ها و مقیاس اندازه گیری، از نرم افزار Spss برای دو سطح آمار توصیفی (شامل تعیین جدول فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) در سطح آمار استنباطی از آزمون t تک متغیره استفاده گردید.
۳-۶ خلاصه فصل سوم
در این فصل به تبیین نوع تحقیق، ابزار گردآوری اطلاعات پرداختیم. روایی و پایایی ابزار مورد استفاده تشریح و تأیید شد. جامعه آماری و نمونه آماری تحقیق ذکر گردید.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل یافتهها
۴-۱. مقدمه
در فرایند تحقیق تجزیه و تحلیل یافتهها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این فصل جهت دستیابی به پاسخ سؤالات تحقیق از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. برای تحلیل آماری داده ها از جداول فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد، همچنین از آزمون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون t تک نمونه برای سنجش متغیرهای تحقیق استفاده شده است که تمامی محاسبات آماری با نرم افزار SPSS نسخه ۱۹ انجام پذیرفت.
۴-۲- تجزیه و تحلیل یافتهها
جدول فراوانی جنسیت پاسخ دهندگان
جدول۴- ۱: جدول فراوانی جنسیت پاسخ دهندگان

جدول‏۴‑۱: سن ۶۷

جدول‏۴‑۲: تاهل ۶۸

جدول‏۴‑۳: تحصیلات ۶۹

جدول‏۴‑۴: درآمد ۷۰

جدول‏۴‑۵: اشتغال ۷۱

جدول‏۴‑۶: مالکیت ۷۲

جدول‏۴‑۷: داشتنماهواره ۷۳

جدول‏۴‑۸: ساعاتتماشایماهواره ۷۴

جدول‏۴‑۹: سابقهتماشایماهواره ۷۶

جدول‏۴‑۱۰: شاخصنمادمنزلتی ۷۷

جدول‏۴‑۱۱: شاخصالگوهایرفتاری ۷۹

جدول‏۴‑۱۲: شاخصنمادهایفرهنگی ۸۰

جدول‏۴‑۱۳: شاخصنقشهایاجتماعی ۸۱

جدول‏۴‑۱۴: شاخصارزشهایاجتماعی ۸۳

جدول‏۴‑۱۵: شاخصدینداری ۸۴

جدول‏۴‑۱۶: رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهورواجمدگرایی ۸۵

جدول‏۴‑۱۸: رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهوتجملگرایی ۸۶

جدول‏۴‑۱۹:رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهودینداری ۸۶

جدول‏۴‑۲۰:رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهوارزشهایاجتماعی ۸۷

جدول‏۴‑۲۱: رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهونقشهایاجتماعی ۸۷

نمودار‏۴‑۱: سن ۶۸

نمودار‏۴‑۲: تاهل ۶۹

نمودار‏۴‑۳: تحصیلات ۷۰

نمودار‏۴‑۴: درآمد ۷۱

نمودار‏۴‑۵: اشتغال ۷۲

نمودار‏۴‑۶: داشتنماهواره ۷۳

نمودار‏۴‑۷: ساعاتتماشایماهواره ۷۵

نمودار‏۴‑۸: سابقهتماشایماهواره ۷۶

نمودار‏۴‑۹: شاخصنمادمنزلتی ۷۸

نمودار‏۴‑۱۰: شاخصالگوهایرفتاری ۷۹

نمودار‏۴‑۱۱: شاخصنمادهایفرهنگی ۸۱

نمودار‏۴‑۱۲: شاخصنقشهایاجتماعی ۸۲

نمودار‏۴‑۱۳: شاخصارزشهایاجتماعی ۸۳

نمودار‏۴‑۱۴: شاخصدینداری ۸۴

چکیده

ظهورفناوریهایجدیددرهرجامعهایهموارهتردیدها؛سردرگمیهاوناآرامیهاییبههمراهداشتهواینامردرموردظهورتلویزیونهایماهوارهایهممصداقدارد.یکیازمسائلیکهتوجهبسیاریازاندیشمندانصاحبنظرانودولتمردانجهانرابهخودجلبکردهمسالهمضرویامفیدبودنمحتوایبرنامههایماهوارهایاست.برخیبراینباورندکهبهرهگیریازماهوارهیکدانشاستکهبایدآنراآموختوگروهیدیگرتاکیدبرمضراتماهوارهدارند. هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسیجامعهشناختیتاثیراتسریالهایماهوارهایبرسبکزندگیزنانشهربندرعباس می باشد. از این رو با بهره گرفتن از روش نمونه گیری خوشه ای، تعداد ۴۰۰ نفر جهت جمع آوری داده های تحقیق به عنوان نمونه مورد بررسی و مصاحبه با بهره گرفتن از پرسشنامه ساختمند قرار گرفتند. نتایج تحقیق حاکی از ان است که تماشای سریال های ماهواره ای بر ابعاد سبک زندگی زنان تاثیر گذار است چنانکه ضریب همبستگی پیرسون رابطه مثبت معناداری بین تماشای برنامه های ماهواره و افزایش استفاده از نمادهای منزلتی، نمادهای فرهنگی غربی، تجمل گرایی و مدگرایی نشان داده است. همچنین کاهش عقاید دینی افراد با تماشای این برنامه رابطه مثبت و معنادار داشته است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل اول

کلیات تحقیق

مقدمه

در روزها و ماه های اخیر بحث پیرامون شبکه های ماهواره ای خارج از کشور، آسیب های اجتماعی- فرهنگی آن برای جامعه وراهکارهای مقابله با تاثیرات مخرب آن، از مسائل مهم و اساسی مورد بحث در میان اندیشمندان، سیاسیون و به خصوص مجریان نهادهای دولتی ذیربط بدل شده است. ابعاد و اثرات کوتاه مدت و دراز مدت ماهواره به عنوان یکی از فراگیرترین و موثرترین وسایل ارتباط جمعی، همیشه دارای اهمیت بوده اما با گذشت زمان و تغییرات اساسی در شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور و جهان، هرروز به این ضرورت افزوده می شود. اگر در گذشته فقط چند شبکه ماهواره ای فارسی زبان مانند بی بی سی یا صدای آمریکا با جهت گیری و اهداف سیاسی خاص و هدایت شده از سوی دولت های انگلیس و آمریکا وجود داشت؛ اما در چند سال اخیر شبکه های با اهداف کاملا متفاوت مانند من و تو۱ و۲، فارسیone،pmc و… بوجود آمده اند و در مدت زمان بسیار محدود مخاطبان بسیاری در بین مردم وبه ویژه کانون های خانوادگی به خود اختصاص داده اند. بنابراین جنگ نرم رسانه ای بر ضد جامعه ایرانی در ظاهر و محتوا گسترده تر شده و ابعاد بسیار وسیعی پیدا کرده است. شبکه های کمتر سیاسی جدید بیشتر به مسائل فرهنگی - اجتماعی تکیه کرده و خانواده و روابط انسانی به عنوان بزرگترین سرمایه جامعه را هدف قرار داده اند.

مرور تاریخی

ماهیت وپیشینه پیدایش ماهواره

اولین ماهواره ها در سال۱۹۸۰ با ۱۲ هزار مدار تلفنی و تنها ۲ کانال تلویزیونی در مدار قرار گرفتند و نسل ششم آنها با ۳ برابر ظرفیت نسل پنجم و با سیستم های دیجیتالی پیچیده و در سال۱۹۸۶ ساخته و بکار گرفته شد. ماهواره های تلویزیونی (DBS) ماهواره هایی هستند که در واقع به عنوان یک فرستنده پرقدرت تلویزیونی در فضا عمل می کنند. مهم ترین برتری یک ماهواره تلویزیونی آن است که می تواند تمامی نقاط کور یک کشور را که فرستنده های زمینی قادر به پوشش آنها نیستند تحت پوشش در آورد. (نگاه حوزه، ش۸۱-۸۰، ص۵۲)

اولین ماهواره ای که برای فرستادن سیگنال تلویزیونی بکار رفت , ماهواره تل استار در سال ۱۹۶۲ بود که سیگنال های تلویزیونی را از اروپا به آمریکا می فرستاد. در آن سال ها سیگنال تلویزیونی را ایستگاه‌های زمینی با تجهیزات پیشرفته آن زمان (که الان همان دستگاه ها بسیار پیش پا افتاده شده اند) می‌گرفتند و به صورت امواج تلویزیونی به اصطلاح رله می کردند. اولین شبکه ملی تلویزیون ماهواره ای در سال۱۹۶۷ توسط شوروی سابق راه اندازی شد. این شبکه اربیتا(Orbita)نامیده شد و کانال های تلویزیونی را به ایستگاه های زمینی می فرستاد و آنها نیز به نوبه خود سیگنال ها را به صورت زمینی از طریق کابل به تلویزیون های خانگی رله می کردند. سال ۱۹۷۴ اولین دسترسی سیگنال از ماهواره به تلویزیون به کمک رسیور و به طورمستقیم آزمایش شد. در آن سال ها این کار بسیار گران تمام می شد و برای تجاری شدن هنوز سالها وقت نیاز داشت با این حال بیشتر مورد استفاده شرکت های تلویزیون کابلی برای گرفتن تصویر و رله کردن آن بر روی کابل و رساندن آن به خانه مشتریان خود بکار گرفته می شد و استفاده شخصی از سیگنال ماهواره هنوز وجود نداشت.

ماهواره زمانی در ایران مطرح شد – یعنی اوایل دهه ۱۳۷۰ – که کشورمان تازه جنگ را پشت سر گذاشته بود و جامعه در حال پوست اندازی بود. رفاه اقتصادی، ارتباط با جهان خارج، رنگ، شادی، مصرف، تبلیغات بازرگانی و مفاهیم دیگر به تدریج به زندگی روزمره تزریق می شد. پدیده ماهواره هم در این شرایط مورد استقبال قرار می گرفت، چرا که پدیده ای مدرن به حساب می آمد. نکته دیگر آنکه در این زمان جامعه از محدودیت های زمان جنگ که البته در زمان جنگ و در همه جای دنیا طبیعی است دور شده بود. ماهواره پنجره ای بود که مردم می خواستند از آن دنیا را ببینند. نکته دیگر آنکه به هر حال ماهواره یک فناوری جدید بود. انسان ها نسبت به فناوری جدید کنجکاو هستند و دوست دارند آن را تجربه کنند مثل تلفن، رادیو، تلویزیون و تلفن همراه.که در جوامع امروزی وجود دارد.

کاربردهای ماهواره

ماهواره ها همان طور که در زمینه پیشرفت علوم مختلف کمکهای شایانی به بشر کرده‌اند واستفاده ازآنها تاثیر بسزایی در زندگی انسانها دارد. بسیاری ازمسایل ومشکلات مربوط به هزینه، زمان وثبات اطلاعات ارسالی را حل کرده وکارایی شبکه های تلویزیونی رابه شکل چشمگیری افزایش داده است  در عین حال مشکلات خاص خود را نیز ایجاد کرده است. گسترش خارق العاده ارتباطات ماهواره‌ای بیانگر تلاش بی وقفه انسان در به کارگیری تکنولوژی جدید درجهت رفع نیازهای جوامع بشری است در حال حاضر بیش از هزار ماهواره درمدارهای مختلف وبرای مقاصد متفاوت در اطراف زمین در حال چرخش است. کاربردهای وسیع آن در زمینه های مخابرات،کشاورزی، هواشناسی، معادن، اکتشافات، نجوم حفاظت محیط زیست، نظامی و … اطلاعات بی شماری را در اختیار انسان قرار داده که ما می بایست ازکاربردهای مثبت به نحو احسنت استفاده و از عواقب منفی آن جلوگیری کنیم.که به چند مورد از  آنها اشاره می‌شود:

نظامی
تامین ارتباط مخابراتی اضطراری در زمان جنگ: گرچه ۶۰ درصد ماهواره های ساخته شده، جنبه نظامی دارند، که این اهمیت استفاده ازماهواره را درکاربرد نظامی آن روشن می کند، هنوز مطالب زیادی در مورد آنها منتشر نشده است. ماهواره های نظامی اطلاعات بسیار دقیق و مفیدی راجع به زاغه های مهمات در زیر زمین، مقر تانکها و خودروهای نظامی، محل استقرار نیروها، مراکز تجمع و آرایش و جابه جایی نیروها و تعداد آنها را به طور تقریبی جمع آوری وبه مراکز مشخصی می فرستند.درجریان جنگ خلیج فارس، ماهواره های جاسوسی آمریکا بیش از۱۲ باردر روز از قلمرو فضایی عراق عبورمی‌کردند ودرهر عبور، صدهاعکس و تصویرازاوضاع گوناگون این کشور در اختیار فرماندهان نظامی قرار می دادند. این عکسها از طریق ماهواره های مخابراتی نظامی خاصی به منطقه نبرد فرستاده و در آنجا توسط گیرنده های متحرک دریافت می شد.

ماهواره های رادیو تلویزیون

شکی نیست که وسایل ارتباط جمعی ازقبیل رادیووتلویزیون درپیشبرد هدف‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی وفنی تاثیر بسزایی دارند. درسالهای اخیرپخش صداوتصویر از طریق ماهواره به عنوان موثرترین وسیله در نیل به هدفهای فوق، توجه همگان را به خود جلبکرده است. استفاده از این ماهواره ها برای پخش برنامه هایرادیویی وتلویزیونی است ماهواره ای برفراز قسمتی از زمین قرار داده می شود، برنامه تلویزیونی از یک ایستگاه زمینی به آن فرستاده می شود، سپس ماهواره تصویر فوق راروی یک شعاع باریک که فقط ناحیه مشخص شده ای اززمین رامی پوشاند، برمی‌گرداند.ایستگاه زمینی مقابل با انتنهای  بشقابی شکل , تصویررامی گیردوآن رادوباره پخش می کند.به عبارت دیگرمی تواند درآن واحد وبه طورهمزمان مثلا درایران برنامه‌های تلویزیونی صدا و سیما و مسابقات فوتبال (( دیدنیهای )) خیلی از کشورها را مشاهده کرد. برنامه هایکشورهای خارجی، نمونه هایی ازکاربردآن هستند.اینگونه ماهواره هامی توانند ارتباط برنامه‌های رادیووتلویزیون رابه طورمستقیم بین ماهواره وگیرنده‌های خانگی ( تلویزیون)برقرارکنند.درژاپن وفرانسه تصاویر تلویزیونی مستقیماً ازماهواره به گیرنده‌های خانگی که آنتن‌های کوچک و تقریبا ارزان قیمتی دارند، انتقال پیدا می‌کند. چنانچه قرار باشد. این روش درسطوح وسیع خودبه کارگرفته شود، مسائل بغرنجی درزمینه حقوق فضایی و سیاسی به وجود می آید. کمیته‌های تخصصی سازمان ملل متحد مشغول بررسی هستند تاراه‌حل‌های مناسبی برای این مسایل پیدا کنندپس درحال حاضردر بسیاری ازکشورها امکان این وجود ندارد که با کمک آنتنهای معمولی، برنامه‌های تلویزیونی کشورهای دوردست راگرفت.

مخابرات
زیرپوشش قرارگرفتن نقاط دورافتاده وصعب العبور کشورکه از طریق فرستنده ها, رله هاوشبکه های زمینی نمی توانند زیرپوشش تلفن، تلکس، دیتا و امکانات دیگر ارتباطی قرارگیرند.

۱-پوشش کلیه نقاط قاره ها وکشورهای پهناورازنظر برنامه های ارتباطی، امکان برگزاری کنفرانس تلفنی ازراه دور

۲-تامین سریع ارتباط مخابراتی هنگام بروزسوانح طبیعی از قبیل زلزله، آتش سوزی، طوفان وسیل که باعث قطع ارتباطات موجود می شوند.

۳-تامین سرویسهای پیشرفته ارتباطی بین کشورها باکیفیت بسیار مطلوب در سطح جهانی

۴-ایجاد شبکه دیتا (اطلاعات) در جهت انتقال اطلاعات بین مراکز تحقیقاتی، صنعتی، آموزشی و شعببانکها بامراکز اصلی با کیفیت و سرعت ارتباطی بسیار مطلوب

۵-تامین امکان انتشار روزنامه‌های کثیرالانتشار به طور همزمان در نقاط مختلف کشور وجهان

۶-ارتباط مراکز کامپیوتری با یکدیگر در سطح بین المللی

بیان مساله

عصر کنونی را بسیاری عصر انقلاب اطلاعات وارتباطات نامیده‌اند.عصری که در واقع می توان گفت وسایل ارتباط جمعی پیچیده‌ترین ابزار القای اندیشه‌ها وکارآمدترین سلاحها برای تسخیر آرام جوامع هستند.در چند دهه اخیر با توجه به سرعت سرسام‌آور پیشرفت ورشد تکنولوژی ارتباطواطلاعات؛هر روزه بر پیچیدگی وکارآمدی این ابزار ووسایل در جهان افزوده می شود.گستردگی وپیچیدگی جامعه انسانی در عصر کنونی وجود رسانه‌های جمعی را در صحنه مناسبات اجتماعی انسان ها امری اجتناب ناپذیر نموده است. تصویری که از حقیقت در ذهن خود می سازیم نمادی از ادراک وبرداشت ما از واقعیت محسوس وملموس زندگی است(شاه محمدی؛۱۳۸۵:۸)

اگر چه پیش از این انسانها در ارتباطی رودر رو؛با یکدیگر بوده‌اند ورونق وترویج روش های زندگی از طریق همین ارتباط رودررو؛روندی بسیار کندوضعیف همراه بوده است و لیکن با توجه به فن آوری های (تکنولوژی)امروزی می توان به جرات بیان نمود که قدرت مافوق تکنولوژی به جایی رسیده است که جوامع بشری بصورت آنلاین با هم در ارتباط بوده وهمین باعث شده است تا سبک هاو روش‌های زندگی جدیدی در سطح دنیا در حال چرخش وتغییر باشد. امروزه با پیشرفت ارتباطات جوامع دستخوش تغییرات بسیاری شده اند رسانه های همگانی مانند تلویزیون وماهواره در سطح جامعه جایگاهی را اشغال کرده‌اند که از آن جایگاه بطور فزاینده چه در سطح ملی وبین المللی مطرح شده اند و از آنجا که فرهنگ از طریق رسانه های جمعی جریان می یابد اشکال متفاوت زندگی نیز توسعه می یابند. مک لوهان معتقد بود که هر کسی این وسایل ارتباطی را در اختیار داشته باشد حتی فرهنگ عام را نیز تحت نفوذ دارد و اگر ارشمیدس نقطه اتکایی می خواست تا جهان را دگرگون کند، من رسانه ها را می خواهم تا جوامع را دگرگون سازم(ساروخانی، ۱۳۷۸: ۲۷)

ظهور فناوری های جدید در هر جامعه ای همواره تردید ها؛سر در گمی ها وناآرامی هایی به همراه داشته واین امردر مورد ظهور تلویزیون های ماهواره ای هم مصداق دارد.یکی از مسائلی که توجه بسیاری از اندیشمندان صاحب نظران ودولتمردان جهان را به خود جلب کرده مساله مضر ویا مفید بودن محتوای برنامه های ماهوارهای است.برخی براین باورند که بهره گیری از ماهواره یک دانش است که باید آن را آموخت وگروهی دیگر تاکید بر مضرات ماهواره دارند.

چندیاستکهدرحوزهسرگرمیوتفریحی،شبکههایماهوارهایبهعنوانرقیبیسرسختوقدرتمنددربرابرصداوسیمایجمهوریاسلامیایرانعرضاندام می کردهاند. درحالحاضرسریالهاییازکشورهاوفرهنگهایگوناگونباحضوربازیگرانجوانوخوشچهره،دکورهاییجذابورنگارنگوداستانهاییکهلحظهییهوشوعقلمخاطبرابهحالخودرهانمیکندتوانستهاندجایخودرادرمیانمخاطبانبازکنند. ازسویدیگرباگسترشروزافزوناستقبالازاینشبکههاتوسطمخاطبانایرانینگرانیهاییدرخصوصاشاعهفرهنگبیگانهوتاثیراتمخربآنبرنگرشآنانپدیدآمدهاست.

سوای تاثیرات آنی و کوتاه مدت سریال های شبکه های ماهواره ای، تاثیرات بلند مدت و تغییراتی که آنها در ارزش ها، عقاید و سبک زندگی مخاطبان بوجود می آورد بسیار مهم و چالشی می باشد. تحقیقات مختلف و تحلیل محتوای سریال های خارجی که در شبک ههای مهاواره ای پخش شده یا می شود مشخص کرد که این بار هجمه فرهنگی بسیار ظریف و اندیشده شده می باشد. تخریب ساختار های خانوادگی، ساختار ایدئولوژیک و سبک زندگی از اهداف اصلی این هجمه فرهنگی جدید می باشد. با توجه به این نکات سئوال اصلی تحقیق این است کهسریال های شبکه های ماهواره ای چه تاثیری بر سبک زندگی زنان بندر عباس گذاشته است.؟ منفی یا مثبت

اهداف تحقیق

هدف کلی:بررسی تاثیر برنامه های ماهواره‌ای بر سبک زندگی زنان شهر بندر عباس

اهداف جزیی

۱-بررسی تاثیرات برنامه های ماهوارهای بر تغییرات هویتی زنان

۲-بررسی تاثیر برنامه های ماهوارهای برالگوهای مصرفی زنان

۳-بررسی تاثیرات برنامه های ماهوارهای برچگونگی روابط اجتماعی زنان در جامعه

۴-بررسی میزان دینداری زنان شهر بندعباس

۵-شناسایی سریال های محبوب ماهواره ای زنان شهر بندر عباس

۶-شناسایی کانال های ماهواره ای محبوب زنان شهر بندر عباس

۷-شناخت میزان مصرف رسانه ای(شبکه های ماهواره ای)

ضرورت و اهمیت تحقیق

به علت ورود وسائل ارتباطی و گسترش ارتباطات بشر هر روز بیش از پیش به اهمیت استفاده آن در زندگی انسان ها افزوده می شود. اطلاعات بیشتر یعنی قدرت بیشتر بنابراین افراد برای ادامه حیات نیاز بیشتری به داشتن اطلاعات گسترده دارند. رسانه ها مخصوصاً تلویزیون از وزنی بالا در حیات فراغت آدمیان برخوردار هستند.(ساروخانی، ۱۳۷۸: ۱۴۳) با مراجعه به آمار و ارقام موجود در مورد تماشای تلویزیون در ایران می توان به این واقعیت پی برد که تلویزیون بیشترین سهم را در گذرراندن اوقات فراغت افراد و خانوارها دارد.

امروزه در مورد رسانه‌های همگانی از جمله تلویزیون، رادیو، سینما و امثال آنها مطالعات دقیق و منظمی صورت گرفته است(یکی از بزرگترین مراکز تحقیقاتی کشور ما مرکز تحقیقات صدا و سیما است که پژوهش ها یمختلفی در خصوص رسانه انجام می دهد) این مطالعات و تحقیقات گسترده حکایت از اهمیت رسانه های جمعی به عنوان نهاد مهم اجتماعی می کند. لذا با توجه به ضریب نفوذ تلویزیون و شبکه های خارجی می توان گفت که رسانه ها بر شیوه رفتاری، نحوه سلوک و سلیقه های عمومی در جامعه و بر هنجارها اثر می گذارند.

مشاهده شبکه‌های ماهوارهای آثار نامطلوب فردی واجتماعی بر روی شهروندان گذاشته است. چرا که اغلب برنامه های پخش شده در این رسانه در تضاد با ارزش های ایرانی-اسلامی وهنجارهای عمومی جامعه ومروج فرهنگ وارزش های سازندگان وگردانندگان این شبکه هاست.همچنین اگر چه سبک زندگی تبلیغ شده در این برنامه ها مخاطبان عام را مد نظر دارد.اما هر برنامه به طور اختصاصی هم به پیام رسانی والگوسازی برای مخاطبان خاص خود می پردازد یکی از این گروه‌ها کهاهمیت بسیاری برای گردانندگان این شبکه ها دارند زنان جوان ودختران هستند که یکی از بیشترین مخاطبان این شبکه ها را تشکیل می دهند این گروه از جهات مختلف می توانند دارای اهمیت باشند چه از نظر اقتصادی-به دلیل خریداری اجناس تبلیغ شده در این شبکه ها- وچه از نظر فرهنگی با ترویج مدهای ارائه شده که سبک زندگی آنان را دچار دگرگونی نموده استوهمچنین می توان بهتغییر الگوی مصرف-سست شدن بنیاد خانواده ها وکم رنگ شدن اعتقادات دینی وعقیدتی دربین افراد به خصوص زنان که در جوامع اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخور دار هستند.-تغییر در روابط اجتماعی والگوهای رفتاری واخلاقی نیز اشاره نمودهمین امر باعث شده که در جامعه ما نسبت به افزایش مخاطبان این شبکه ها وبه خصوص افزایش مخاطب در بین گروه زنان ودختران ابراز نگرانی شود.

تعریف مفاهیم واصطلاحات

رسانه

به وسایل انتقال پیام ها از فرستنده یا فرستندگان به مخاطب یا مخاطبان گفته می‌شود که شامل روزنامه؛کتاب؛رادیو؛تلویزیون وماهواره وتکنولوژی های نوین ارتباطات واینترنت و…………است.این وسایل دارای ویژگیهایی مانند پیام گیران نا آشنا؛سرعت عمل زیاد وتکثیر پیام هستند.

ماهواره

لغت ماهواره بر طبق تعاریف رایج به سفینه ای گفته می شود که در مداری مشخص و به دور یک سیاره دیگر درحال گردش است. در عصرحاضر که ماهواره و فناوری های وابسته به آن پیشرفت قابل ملاحظه ای در جوامع ایجاد کرده است بخشی از تحقیقات و پژوهش های علمی - تخصصی که در آزمایشگاه های فضایی انجام می شود هرگز امکان انجامشان برروی کره زمین وجودنداشت. این تحقیقات که بسیار زیاد و متنوع است در رشته های پزشکی، مهندسی و سایر رشته ها درحال انجام است و تاکنون دستاوردهای فراوان و ارزنده ای را به جوامع بشری هدیه کرده است. ماهواره هایی که در فضا و درحال گردشند، می توانند اطلاعات باارزشی را در اختیار ما قراردهند که سبب تحولات شگرفی در زمینه های علمی و تحقیقاتی خواهدشد.

سریال
مسلسل‌، ردیفی‌، نوبتی‌، رده‌ای‌، دوری‌، ترتیبی‌، جزء

سبک های زندگی

سبک های زندگی مجموعه ای از طرز تلقی ها ، ارزش ها، شیوه های رفتار، حالت ها و سلیقه ها در هر چیزی از موسیقی گرفته تا هنر و تلویزیون و سبک دادن به باغچه ( گل کاری ) و دکوراسیون و فرش کردن خانه…. را در بر میگیرد. مفهوم سبک زندگی یعنی انطباق دادن یک رهیافت سبک داده شده در زندگی . مثلا برای فرد مهم است که مانند فلان خواننده معروف باشد حتی اگر آن خواننده غذای تایلندی بخورد، دیوار خانه شان را فلان رنگ کند ، یا در خانه تفریح کنند نه بیرون…

نمادهای منزلتی

هر پایگاه اجتماعی با نمادها یا نشانه هایی مشخص می‌شود که موجب تمایز و برتری فرد یا گروهی نسبت به سایرین می شود . گافمن نمادهای پایگاه را در حکم ابزارهای تخصص یافته می داند که  موقعیت افراد را نشان می دهند و ارائه می کنند ، به طورکلی هر نشانه ای که دلالت بر مکان و موقعیت فرد یا گروه در زنجیره  نظم اجتماعی داشته باشد می تواند نماد آن فرد یا گروه از دیدگاه سایرین به حساب آید به همین دلیل پدیده هایی مانند زبان، طرز رفتار و اشیای مادی کمیاب می توانند نقش نماد را ایفا کنند. به طورکلی در دوران هایی که دگرگونی‌های اجتماعی شتاب و سرعت می گیرند و نیز در مناطق شهری پایگاه افراد از دیدگاه یکدیگر ناشناخته است و از اینرو گاه افراد پایین دست یا طبقات متوسط از نماد افراد و گروه های دارای پایگاه بالا برای کسب موقعیت بالاتر و دستیابی به احترام  بیشتر استفاده می‌کنند(ملک ،۷:۱۳۷۷).

نمادهای منزلتی از جمله داشتن اتومبیل‌های گران قیمت، جواهرات، املاک، را ثروتمندان مدتها برای کسب تشخص و تضمین جدایی آنها از دیگر طبقات اجتماعی به کار برده‌اند، اما به دلایل گوناگون این نمادهای منزلتی  اهمیت و اعتبار خود را به تدریج از دست داده‌اند، گسترش اعتبارات وسیع مالی، تولید انبوه کالاها و خدمات و افزایش مدام دستمزدها موجب افزایش قدرت خرید گردیده و این امکان را برای بیشتر خانواده های طبقه متوسط فراهم آورده تا از اتومبیل، اوقات فراغت، تعطیلات، تفریح و خانه شخصی که تا مدتی فقط در اختیار افراد بسیار ثروتمند بود بهره مند شوند. بعلاوه تغییر در ارزش‌های اجتماعی علاقه مردم را به بسیاری از این نمادهای منزلتی کاهش داده است. برای مثال، زمانی که بنزین کمیاب یا گران می شود بسیاری از مردم از خریدن اتومبیل های بزرگ منصرف می شوند یا هنگامی که لباس خز از حیوانی بدست می آید که نسل آن در شرف نابودی است پوشیدن آن از رواج می‌افتد(ربانی وانصاری، ۲۴۲:۱۳۸۵)

نماد فرهنگی

نماد فرهنگی می‌تواند یک تصویر، سمبل، آرم، نام، چهره، شخصیت، ساختمان یا چیزهای دیگری باشد که به سهولت، شاخص و برجسته می‌شود و به طور کلی چیزی یا طرز فکری را با یک مفهوم وسیع فرهنگیبه گروه فرهنگی بزرگی ارائه می‌دهد. ارائه یک شیء یا شخصیت ممکن است از این جهت حائز اهمیت باشد که وضع منحصر به فردی در بیان و ارائه مکان خاص یا دوره‌ای از تاریخیا گروهی از مردم داشته باشد یا قشر خاصی از مردم آن را دوست بدارند یا برای آنها مهم باشد.در رسانه‌ها گرایش روزافزونی بر این امر وجود دارد که جلوه‌های شناخته شده فرهنگ مردمی به عنوان یک نماد (Icon) توصیف شود.

نمادبومی و محلی

نشانه‌ایاست که نشانگر یک اندیشه، شیء، مفهوم، چگونگی و جز اینها می‌تواند باشد ونماد بومی یعنی نشانه وسمبلی که مختص یک منطقه وگروههای خاص آن منطقه معرفی شود.

نماد ملی

نمادی است که مردم یک کشور را با آن می توان شناخت.مانند واحد پول؛قهرمانان؛ پرچم

نماد فراملی

نمادهایی که نه تنها در درون یک کشور شناخته شده بلکه آن را یک نماد جهانی می شناسند.

نمادهای سنتی

بسیاری از هنر مندان معاصربه دنبال برقراری گفتگو با میراث گذشته و سنت های قومی خود هستند.سنت به قول هانری کربن,اساسا زایش دوباره(رنسانس)(۲)است و هر زایش دوباره ایی به فعلیت در آمدن یک سنت در زمان حال است,بدین جهت است که(باز زایی)سنت,همواره متضمن زمان حال است.هنرمندان از اسطوره ها و بیان تمثیلی و نمادین در آثارشان استفاده کردند منظور از بیان تمثیلی همان نماد های سنتی که اشاره به باورها و تاثیر پذیری هنرمندان است, که از یکسری اماکن مذهبی مانند فضاهای کوچک سقاخانه,امامزاده ها و درکل زیارتگاه هایی که در معابر عمومی نصب شده اند گفته می‌شود که با دیدن آنها حماسه قیام امام حسین(ع) در ذهن هنرمندان تداعی می‌شوند,که با دیدن آنها به یاد گذشته های دیرین وآرمان‌هایشان می افتند و از آنها الهام می گیرند ودر آثارشان استفاده می کنند.

نماد مدرن

هابرماس‌ در تعریف‌ واژه‌ی‌ نو و مدرن، بر ارتباط‌ آن‌ با گذشته‌ و گذشته‌ی‌ باستانی‌ تاکید می‌ورزد و آگاهی‌ حاصل‌ از به‌ سر بردن‌ در دوره‌یی‌ نو و مدرن‌ را آگاهی، به‌ وجود الگویی‌ کهن‌ در گذشته‌ و لزوم‌ گذر از آن‌ و به‌ کارگیری‌ الگویی‌ جدید می‌داند» اصطلاح‌ مدرن‌ با مفاهیم‌ و معانی‌ متفاوت، کراراً‌ بیانگر آگاهی‌ از عصر یا دوره‌یی‌ است‌ که‌ خود را به‌ گذشته‌ی‌ باستانی‌ مرتبط‌ می‌سازد تا از این‌ طریق‌ خود را حاصل‌ گذار از کهنه‌ به‌ نو قلمداد کند. به‌ بیان‌ دیگر اصطلاح‌ مدرن‌ دقیقاً‌ در دورانی‌ در اروپا ظهور و ظهور مجدد یافت‌ که‌ طی‌ آن‌ آگاهی‌ نسبت‌ به‌ عصری‌ جدید از طریق‌ احیای‌ رابطه‌ با باستانیان‌ شکل‌ گرفت.

نقش اجتماعی

نقش اجتماعی را می‌توان فعالیتی دانست که در جامعه بر عهده فرد یا گروهی قرار دارد و چون آنچه را که در جامعه بر عهده فرد است انتظارات در دیگران بوجود می‌آورد, بنابراین در تعریفی دیگر نقش اجتماعی را به معنای انتظاراتی می‌دانند که باید دارند موقعیت یا پایگاه اجتماعی آنرا برآورده سازد.

روابط شغلی

روابط کار عبارت از روابط کار فرایند تصمیمات هم آهنگ در چارچوب شرایط سیاسی ، اقتصادی ، و اجتماعی به منظور تنظیم روابط کارکنان و مدیریت در جهت رعایت حقوق طرفین است. اغلب صاحب نظران معتقدند که نظام روابط کار در هر جامعه ای بازتاب شرایط محیطی آن جامعه است .

نقش شخصی

شخصیت از دیدگاه روانشناسان عبارت است از خصوصیات و شیوه‌های رفتاری و کیفیت سازگاری فرد که جنبه‌ی دائمی داشته، فرد را از دیگران متمایز می‌کند و سبب ارتباط بین او و دیگران در محیط می‌گردد. نگرش‌های فرد نسبت به خودش، عادت‌های رفتاری، نگرش فرد نسبت به دیگران و نوع اندیشیدن و چگونگی شیوه‌های بیان آن، رغبت‌ها و آرزوهای فرد، طرح‌ها و برنامه‌های او در زندگی و به طور کلی نگرش وی نسبت به زندگی، سازگاری کلی فرد که الگوی خاصی در زندگی برای او تشکیل می‌دهد را شخصیت می‌نامند. شخصیت بسیار پیچیده و دارای قابلیت رشد دادن می‌باشد. که عوامل متعددی در رشد آن دخالت دارد. برخی از عوامل دارای ماهیت بیولوژیکی است که مبانی وراثت را تشکیل می‌دهد. توانایی های ذهنی فرد عامل دیگر در رشد شخصیت است و عوامل فرهنگی و محیطی نیز نقش مهمی در ساخت و رشد شخصیت دارد. از نظر توارث عناصر، ژنتیکی، فیزیولوژیکی و جسمانی و از نظر محیطی مسائلی مانند شرایط قبل از تولد، تجارب ماه های اولیه‌ی زندگی، نظام خانواده و روابط درون خانواده، تجارب کودکی، بلوغ و نهادهای آموزشی نیز هر کدام در جائی خود مطرح می‌باشند

نقش خانوادگی و خویشاوندی

خانواده عبارت است از گروهی از افراد که میان آنها روابط خویشاوندی برقراراست ودر مکان واحدی زیست می کنند وتغذیه مشترک دارند.این گروه درجوامع امروزاز پدر،مادروفرزندان تشکیل می‌گردد.

خویشاوندی مجموعه ای است ازپیوندهاکه به دلیل قرابت نسبی وسببی،یا رضاعی بین عده ای ازافرادبه وجودمی آیدوموجب تعهدومسئولیت افراد نسبت به یکدیگرمی گرددوشبکه ای رابه وجودمی ایدکه ازقدرت زیادی برخوداراست.

ارزش های اجتماعی

اصطلاح ارزشبه همان اندازه واژهنهادو نظام اجتماعیداراى اهمیت است. واژه ارزش مانند بسیارى از واژه‌هاى جامعه‌شناسى داراى معانى بى‌شمارى است. وجه مشترک تعریف ارزش از نظر بسیارى از جامعه‌شناسان و مردم‌شناسان آن است که:ارزش‌ها عبارت از نتیجه غائى هدف و مقاصد کنش اجتماعى است. ارزش‌ها چندان مربوط به اصول موجود نیست بلکه مربوط به اصول آرمانى است. یعنى در حقیقت ارزش‌ها، گویاى احکام اخلاقیاست: ژان کازنومردم‌شناس فرانسوى مى‌نویسد: عقاید،هنجارها، شناسائى‌ها، فنون و اشیاء مادى که افکار و گرایش‌ها در پیرامون آن شکل گرفته و به تجربه رسیده‌اند، ارزش‌هاى اجتماعى یک گروه را تشکیل مى‌دهند. در اصطلاح جامعه‌شناسى نیز ارزش‌هاى اجتماعى عبارت از چیزهائى است که موضوع پذیرش همگان است. ارزش‌هاى اجتماعى واقعیت‌ها و امورى را تشکیل مى‌دهند که مطلوبیت دارد و مورد درخواست و آرزوى اکثریت افراد جامعه است. در همین رابطه اگ برنو نیم کفمى‌نویسند: ارزش اجتماعى واقعه یا امرى است که مورد اعتناء جامعه قرار دارد. ارزش اجتماعی، انگیزهٔ گرایش‌هاى اجتماعى مى‌شود و گرایش‌هاى اجتماعی، تمایلات کلى هستند که در فرد به‌وجود مى‌آیند و ادراکات، عواطف و افعال او را در جهت‌هاى معینى به جریان مى‌اندازد.

جمع گرایی وفرد گرایی

واژه ایست که بر نوع تعامل رفتاری بین افراد، گروه‌ها و یا اقوام مختلف اطلاق می‌شود که بر رفتار گروهی و تعامل گروهی استوار می‌شود. جمعگرایی نقطهمقابل فردگراییمی‌باشد . جمعگرایی بر جامعه و گروه متمرکز می‌شود در حالی که فردگرایی بر فرد و خواسته‌های شخصی او استوار است. جمعگرایی بر اساس همین گروه گرا بودن، خواستار کسب هویتاز جمع و رفتار طبق الگوهای از پیش تعیین شده جمعی است و خودانگاشت‌هایگروهی، خودانگاشت‌های فردی اعضا را به وجود می‌آورند. از جمله شاخصه‌های جوامع جمعگرا مراسم گروهی، رقص‌هایدسته جمعی، پدرسالاریو یا پیرسالاریو… می‌باشد و به طور کل جوامع جمعگرا خشنودتر از جوامع فردگرا هستند زیرا بسیاری از اصول زندگی خود را تایید شده در دسترس دارند و نیازی به فهم و اثبات دوباره آنها ندارند. در مقابل جوامع فردگرا، بر اصول فردی و چه بسا منافع فردی اهمیت می‌دهند و این اهمیت به هویت فردی، باعث می‌شود فرد بسیار تکمیل شده تر از جوامع جمعگرا بار بیاید. گروهی جمعگرایی را در ارتباط با پدیده‌های «همه با هم گرایی» و یا «گروهی گرایی» می‌دانند و «کل گرایی» این دو نظریه به صورت نوعی انسجام بسیار بالای ساختاری، آن را غیرقابل تفکیک می کند.

اغلب پنداشته می شود آنچه در یک فرهنگ صادق است برای تک تک افراد درون آن فرهنگ نیز درست می باشد. به عبارت دیگر افراد درونیک فرهنگ فرد گرا همگی فردگرا بوده (فرد محوری) و آنهایی که در فرهنگ جمع گرا زندگی می کنند همگی جمع گرا هستند (جمع محوری). باید گفت که این دیدگاه همیشه صحیح نیست. تریاندیس و همکارانش (۲۰۰۱) چندین فرهنگ را مطالعه کردند و به این نتیجه رسیدند که تنها حدود  % ۶۰ افرادی که در یک فرهنگ فرد گرا زندگی می کنند فرد محور هستند. در فرهنگ های جمع گرا نیز حدود %۶۰ از افراد جمع محور بودند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که بینخصوصیاتیک فرهنگ و افراد درون فرهنگمزبور رابطه کاملاً مستقیم وجود ندارد.

واژه «Individualisفردگرایی از واژۀ لاتین  «Individus» به معنای غیرقابل تجزیه و غیرقابل تقسیم اقتباس شده و به مفهوم «فرد گرایی» و اصالت فرد به کار می‌رود. در این گرایش استقلال فرد نسبت به جمع، گروه و جامعه ترجیح داده می‌شود.

آینده گرایی وگذشته گرایی

آینده گرایی، اعتقاد به‌وقوع پیشگویی‌های کتاب مقدس، عقیده به آخرت، خیال پرستی (utopianis

تجملگرایی

تجملگراییدر دیدگاه عرف، به معنای روی آوری بیش از حد به مادیات وگردآوری اشیا و لوازم غیرضروری و دل بستن به آنهاست، به گونه ای که این عمل، به یک هدفبرای انسان ها تبدیل شود. این نوعتجملگرایینه تنها سفارش نشده، بلکه به دلیل پی آمدهایناخوشایند آن، از جمله گرفتار شدن در دام اسراف نکوهش نیز شده است.

امنیت وآسایش

امنیت حالت فراغت نسبی از تهدید یا حمله و یا آمادگی برای رویارویی با هر تهدید و حمله را گویند.مفهوم‌های مرتبط با امنیت در فارسی کلاسیک با واژه‌های زِنهار و زینهاری ادا می‌شد. برای افزایش امنیت اقداماتی چون حفاظت، حراست، کنترل، تقویت، تسلیح، مهار و بیمهانجام می‌شود و اگر فرد یا مجموعه‌ای قصد کاهش امنیت فرد یا مجموعه دیگر را داشته‌باشد از فرآیندهایی چون تحریم، تضعیف، خلع سلاح، آسیب‌رسانی، تفرقه‌افکنی و تهدید استفاده می‌کند.

معنویت گرایی

یکی از مفاهیمی که در زندگی انسان نقش بسزایی دارد و زمینه را برای سعادت آدمی فراهم می‌کند، معنویت است. معنویت برآیند مجموعه اعمال و رفتارهایی است که منشأ الهی دارد. این خود می‌تواند در مسیر هر حرکتی مانند چراغی پر نور روشنایی بدهد تا در ادامه راه انحراف حاصل نگردد، این اثری که معنویت در زندگی فردی و اجتماعی معتقدان به دین الهی دارد.

الگوهای رفتاری

الگو به فرایندی اطلاق می شود که در آن رفتار یک فرد یا گروه یعنی الگو ، به مثابه محرکی برای افکار، نگرشها و یا رفتارهای شخصی دیگری که او را مشاهده نموده به کار گرفته می شود.

یک الگو چیزی است که ساخته می شود تا برای ساختن نمونه های دیگر سرمشق قرار گیرد. الگوی رفتاری با تکرار مداوم یک «ژست» توسط اشخاص بسیار ساخته می شود. یک عادت وقتی بوجود می آید که شخص عملی را مرتباً و با شیوه ای یکسان تکرار کند . به حکم قیاس می توان گفت وقتی عده زیادی از اشخاص در جامعه ای به طرزی نسبتاً مشابه و در مدتی طولانی عملی را تکرار می کنند «عادت اجتماعی » بوجود می آید. این شیوه تکراری فکرکردن و عمل کردن یک الگو یا یک میزان فرهنگی است. الگوی رفتاری کوچکترین واحد نقشها ، نهادها و فرهنگ است، رفتار انتزاعی استاندارد شده و نظم یافته‌ای است که در یک جامعه برای تشخیص این که چه رفتاری پذیرفته نیست به عنوان الگو و میزان بکار می رود.

اوقات فراغت

امروزه در بسیاری از جوامع اوقات فراغت بخش مهمی از زندگی افراد را تشکیل می دهد اوقات فراغت زمان بیهوده وبدون حس مسئولیت در زندگی افراد نیست بلکه بر عکس در این زمان از انسان انتظار بیشتری می رود که احساس مسولیت کند وحتی در زمانی که انسان به خودش واگذار شده،تصمیم گیری به عهده خودش است ومی تواند آزادانه عمل کند مسولیت پذیری نسبت به خود واطرافیان وجامعه اهمیت زیادی دارد. اوقات فراغت به معنای بیکاری نیست. چون در اوقات بیکاری فرد کاری برای انجام دادن ندارد ولی در اوقات فراغت کارهای متعددی می‌تواند داشته باشد که تفاوت آن با اوقات دیگرکه در آنها نیز به انجام کار و فعالیت مشغول است در هدف این کارها و فعالیتهاست. هدف از فعالیتهای اوقات فراغت کسب آرامش، لذت است. فرد کاری را نه از روی اجبار و نه بخاطر منافع مادی انجام می‌دهد. این لحظات به او  اختصاص دارد و تنها با هدف مرتبط با شخص وی و آرزوها و خواستهایش انجام می‌شود.

اوقات فراغت و نحوه گذران آن از جمله مفاهیم اخیر و نوینی است که معنای واقعی خود را پس از دوران صنعتی شدن جوامع و رشد سرمایه داری و نیز گسترش شهرها پیدا نمود.در واقع با توسعه انواع تکنولوژی در زندگی مردم و جایگزینی آن به جای نیروی انسانی،عملاً فرصتی برای انسانها ایجاد شد که بتوانند از اوقات خود به آن صورتی که مورد دلخواه‌شان می باشد، استفاده نمایند.

الگوی مصرف

مصرف یعنی بهره گرفتن از یک شیء، یک سرمایه، یک ابزار یا یک فرصت برای رفع یک نیاز. منظور از اصلاح الگوی مصرف در حقیقت عبارت است از بررسی و کشف روش های صحیح مصرف به بیان دیگر، هدف از تولید یک شیء یا ارائه یک خدمت، استفاده از آن به منظور رفع یک نیاز است.

بیان لهجه

به انواع هر گویش، لهجه می گویند، برای مثال گویش ‏فارسیدارای لهجه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تهرانی، اصفهانی، شیرازی، کرمانی و غیره است و گویش گیلکی دارایلهجه‌های رشتی، لاهیجانی، ‏رودسری، آستانه ای و … و گویش کردی دارای لهجه‌های مهابادی،سنندجی، کرمانشاهی، ایلامی و غیره است. گویش ها از نظر ‏آوایی، واژگانی و دستوری باهم تفاوت های بسیاری دارند و فهم آن ها نیاز به آموزش دارد، ولی لهجه‌های هر گویشمعمولن ‏تنها تفاوت های آوایی و واژگانی دارند و فهم آن ها نیاز به آموزش چندانیندارد. مثلاً یک نفر اصفهانی با یک تهرانی یا ‏شیرازی به راحتی می‌تواند هم صحبتشود، ولی همین فرد اصفهانی وقتی با گویشور گیلکی یا مازندرانی و یا بلوچی روبرو‏می ‌شود، اگر نخواهد از فارسی که برای آنان زبان میانجی به شمار می آید استفاده کند، دچار مشکلمی شود. هر لهجه دارای گونه ‏های زبانی نیز هست که وابسته به شغل، تحصیل، سن و جنسگویشور است. مثلاً یک مرد اصفهانی تحصیل کرده با یک مرد ‏بی ‌سواد اصفهانی تفاوت لهجهدارد و یا یک جوان اصفهانی در مقابل افراد مسن لهجه متفاوتی دارد. شغل و جنس نیزدر ‏ایجاد گونه‌های زبانی تاثیر می گذارد.

آرایش و پیرایش

آرایش به معنی اضافه کردن است و در اصل، در مقابل واژه پیرایش قرار می گیرد که به معنی کم کردن است. امروزه، در اصطلاح عام، هر دو واژه در مورد زیبایی چهره یا بدن به کار می‌روند و به معنی عملیاتی هستند که ظاهر فرد (بیشتر صورت و مو) را زیباتر جلوه دهد. معمولاً در ایران آرایش برای خانمها و پیرایش برای آقایان به کار می‌رود. آرایش و پیرایش اغلب در مکانی به نام سلمانییا آرایشگاهتوسط آرایشگرانجام می گیرد و لوازم آرایشنیز در فروشگاه‌هایی با همین عنوان فروخته می‌شود. در ایران، آرایشگرها باید دوره‌های فنی حرفه‌ای مربوطه را که مهمترین آنها دوره «آرایش - پیرایش» است، با موفقیت گذرانده باشند.

مد گرایی

مدگرایی به تغییر سلیقه ناگهانى و مکرر همه یا بعضى از افراد یک جامعه اطلاق مى‏شود و منجر به گرایش به انجام رفتارى خاص یا مصرف کالاى به خصوصى یا در پیش گرفتن سبکى خاص در زندگى مى‏شود. مد (به فرانسوی Mode) اصطلاح کلی در حیطه هنر طراحی پوشاک است که تحت تاثیر اوضاع فرهنگی و اجتماعی جامعه در یک دوره زمانی مشخص انجام می‌پذیرد.

در تعریف دیگری از مد (Fashion) آمده است: «شیوه رفتاری که به طور موقت توسط بخش مشخصی از اعضاء یک گروه اجتماعی اتخاذ می شود، به این دلیل که آن رفتار انتخابی را از نظر اجتماعی برای آن زمان و موقعیت مناسب تشخیص می دهند.» و «مد نوع لباسی است که اخیراً پذیرفته شده است ». اما واژه مد در لغت به معناى سلیقه، اسلوب، روش و شیوه به کار مى‏رود و در اصطلاح، عبارت است از روش و طریقه‌ی موقت که طبق ذوق و سلیقه اهل زمان طرز زندگی، لباس پوشیدن را تنظیم می‌کند. مدگرایى نیز آن است که فرد، سبک لباس پوشیدن و طرز زندگى و رفتار خود را طبق آخرین الگوها تنظیم کند و به محض آنکه الگوى جدیدى در جامعه رواج یافت، از آن پیروى نماید. بنابراین، مى‏توان گفت: مدگرایی به تغییر سلیقه ناگهانى و مکرر همه یا بعضى از افراد یک جامعه اطلاق مى‏شود و منجر به گرایش به انجام رفتارى خاص یا مصرف کالاى به خصوصى یا در پیش گرفتن سبکى خاص در زندگى مى‏شود.

گرایشدینی

گرایش دینی رامیتوان گرایش انسانهابه سوی وجودوالای خداوندیانیروهای برین ویااحساس ساده وابستگی به آنان به منظورتبیین علل وجودی خویشتن در جهان وبازیابی معنایی برای هستی داشت (بیرو، ۱۳۶۶ ).

فصل دوم

ادبیات نظری و تجربی تحقیق

مرور ادبیات تجربی

تحقیقات داخلی

خوشنویس (۱۳۸۸) در تحقیقی با عنوان «بررسی تاثیر برنامه‌های تلویزیونی بر سبک زندگی» به نتایج زیر دست یافته است: در بعد اجتماعی مشخص شده که برنامه های تلویزیون اهمیت خاصی به جامعه مدرن وقشر مرفه داده‌اند؛بطوریکه گویی جامعه سنتی به همراه یکسری آداب ورسوم نادیده گرفته شده است واز سوی دیگر قشر متوسط وپایین نیز چندان نمایش داده نمی شوند.

در بعد فرهنگی نیز عدم توجه به جایگاه (سیاسی ؛اجتماعی….)بانوان وهمچنین اشتغال بانوان وامر تساوی جنسیتی ملاحظه شده است ودر بعد مذهبی مشخصشده است که برنامه های تلویزیونی در تحکیم روابط خانواده موثر بوده است. دربعد سیاسی در زمینه مشارکت در انتخابات وتظاهرات نتایج قابل توجهی بدست نیامده است ودر بعد روانی که شامل مسائلی از قبیل الگوپذیری وحس همدلی مخاطب است. مطرح شده است که در این تحقیق مشخص شده که برنامه های تلویزیونی تاثیر گذاری خاصی در این زمینه نداشته است.آنچه در این تحقیق مشخص شده است این است که بانوان وجوانان دارای قدرت تاثیر پذیری بالایی نسبت به آقایان وقشر تحصیل کرده جامعه دارند.(ناهید خوشنویس:۱۳۸۸)

زلفعلی فام و همکاران(۱۳۸۵) در تحقیق «بررسیتأثیرصنعتفرهنگبرهویتاجتماعیباتأکیدبرشبکه‌هایتلویزیونی

ماهواره‌ای» با تأکید بر آرای آنتونی گیدنز،استوارت‌ هال و ریچارد جنکینز در مورد چگونگی هویت اجتماعی،به دنبال بررسی تجربی فرضیه گسسته شدن‌ شکل‌های هویت اجتماعی از موقعیت‌های ساختاری و پیوند آن با خصوصیات فرهنگی هستند.برای آزمودن‌ این فرضیه،متغیرهایی مثل جنس،مدیریت بدن،میزان دینداری،اقتدار خانوادهء سنتی،سرمایه فرهنگی،سرمایه‌ اقتصادی و پایگاه اقتصادی-اجتماعی،روی نمونهء ۷۷۳ نفری از دانشجویان دختر و پسر مشغول به تحصیل‌ در دانشگاه‌های پیام‌نور استان آذربایجان شرقی،مورد مطالعه قرار گرفته است.روش گردآوری اطلاعات این‌ پژوهش روش پیمایش بوده که اطلاعات مورد نیاز به وسیله پرسشنامه همراه با مصاحبه جمع‌ آوری گردید. در این مورد نتایج‌ تحقیق نشان می‌دهد که داشتن ماهواره در منزل و تماشای برنامه‌های شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای رابطه معنی‌داری با متغیرهایی دارد که آشکارا دلالت فرهنگ دارند.بدین معنا که تماشای برنامه‌های شبکه‌های‌ تلویزیونی ماهواره‌ای بیشترین تأثیر و ارتباط را با خصوصیات فرهنگی شکل دهنده به هویت اجتماعی افراددارد تا خصوصیات ساختاری.بنابراین یافته‌های این تحقیق فرضیهء گسسته شدن شکل‌های هویت اجتماعی از موقعیت‌های ساختاری و پیوند آن با خصوصیات فرهنگی را تأیید می کند.(جعفر زلفعلی فام و داوود ابراهیم پور:۱۳۸۵)

ملکی تبار(۱۳۸۶) در تحقیق «بررسی راهبردی- امنیتی تاثیرات ماهواره بر باورهای جوانان» با هدف شناخت وضعیت باور های دینی وعقیدتی؛پایبندی به ارزش های دینی وعقیدتی وملی گرایی دوگروه از جوانان است: ۱- آنهایی که بیننده برنامه های ماهوارهای بوده اند ۲-آنهایی که بیننده برنامه های ماهواره ای نمی باشند.روش تحقیق در این پژوهش همبستگی وهمخوانی موردی-زمینه ای است.جمعیت نمونه در بررسی حاضر ۱۰۲۲ نفر از جوانان شهر تهران با میانگین سنی۲۲٫۵ سال می باشد متغیر های وابسته میزان باور های دینی وعقیدتی؛میزان پایبندی به ارزش های دینی ومیزان ملی گرایی بوده است.این تحقیق با اتخاذ یک الگو ومدل ترکیبی در کنار عامل رسانه به مخاطب ومتغیر هایی که مرتبط با خود مخاطب بود توجه نموده است تا نشان دهد که در کنار عامل رسانه ماهواره ؛عوامل دیگری از جانب مخاطب تاثیر پذیری از این رسانه را شدت ویا ضعف می بخشد. یررسی روابط متغیر ها نشان می دهد که۱-میزان باور های دینی ؛پایبندی به ارزش های دینی وملی گرایی کسانی که برنامه های ماهواره را تماشا می‌کنند متفاوت از کسانی است که بیننده برنامه های ماهوارهای نیستند۲-در میان کسانی که بیننده برنامه های ماهوارهای هستند در کنار عامل ماهواره عوامل دیگری وجود دارند که ناثیر پذیری از ماهواره راشدت وضعف می بخشد وبه منظور حفظ امنیت جمهوری اسلامی ایران در مقابل برنامه‌های ماهوارهای راهکارهای اجرایی برای دستیابی به اهداف کلی وسیا ست های کلی برنامه های جمهوری اسلامی عبارت است از تمرکز سیاست گذاری وارائه سیاست های روشن ومشخص در ارتباط با مسائل اجتماعی –فرهنگی در جهت مقابله با تهدیدات برنامه های ماهوارهای ایران.(مجید ملکی تبار:۱۳۸۶)

روحانی و همکاران(۱۳۸۹) در تحقیق «بررسی آسیب شناسی تاثیر برنامه های تلویزیونی ماهوارهای بر هویت اجتماعی- فرهنگی دانشجویان» با هدف بررسی آسیب شناسی تاثیر برنامه های تلویزیونی ماهوارهای بر هویت اجتماعی- فرهنگی دانشجویان، با بهره گرفتن از روش پیمایشی واستفاده از نظریات جرج هربرت مید؛آنتونی گیدنز وهارولد لاسول به عنوان چارچوپ نظری به بررسی تاثیر متغیر ماهواره برهویت مذهبی؛فرهنگی ؛سیاسی؛وهویت زبانی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد اراک می پردازد.

ابزار تحقیق پرسشنامه که جهت سنجش پایایی واعتبار ابزار به ترتیب از روش های الفای کرونباخ وهمسازی درونی گویه ها استفاده شده نتایج پژوهش نشان دهنده تاثیر پر رنگ ماهواره بر هویت می باشد. رسانه های جمعی با تاثیری که بر فرهنگ وساختار های اجتماعی ونظام بین المللی دارند سبب شده به نوعی همه دنیا با چالشی به اسم بحران هویت روبرو شوند بحرانی که رفته رفته به افول فرهنگ و بی هویتی مبدل خواهد وسبک زندگی خاصی وهدفمندی را اشاعه خواهد داد. دراین میان برنامه های ماهوارهای نقش پررنگ تری را در این تحول ودرگونی فرهنگی؛دینی؛سیاسی؛مخصوصا در بین جوانان دارا می باشد.( روحانی و دیگران:۱۳۸۹)

رولی(۱۳۸۸)تحقیق «بررسی مولفه های سبک زندگی در تبلیغات تجاری تلویزیون»را با دوهدف عمده که شامل ارائه تصویری کمی از ویژگی‌های مختلف تبلیغات تجاری وهمچنین شناسایی سبک های زندگی مورد توجه در تبلیغات مذکوراست، را به انجام رسانده است.برای این منظور از میان ۸۷۵۹مورد آگهی که در طول سال ۱۳۷۷؛۱۳۷۹ از رسانه تلویزیون بخش شده است تعداد ۳۷۰ آگهی به روش مورد استفاده در این تحقیق تحلیل محتوا وتکنیک ثبت وظبط داده ها ازمتن تبلیغات از طریق طراحی پرسش نامه معکوس بوده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که سه گونه سبک زندگی در تبلیغات مطرح شده است سبک زندگی مبتنی بر نمایش الگوها وارزش های مربوط به طبقات اجتماعی ؛سبک زندگی مبتنی به مصرف کالاهای فرهنگی ؛اقتصادی (منزلتی) وسبک زندگی مبتنی بر الگوهای مدرن وسنتی .بررسی نشان می دهد از میان سبک های فوق بیش ترالگوها وارزش های مربوط به زندگی مدرن وطبقات متوسط ومرفه جامعه در تبلیغات عرضه شده است.(محمد رضا رسولی:۱۳۸۸)

فرهنگی و همکاران (۱۳۹۱) تحقیق«تاثیررسانههادرتبلیغسبکزندگیغربیباتاکیدبرالگویپوششغربی» را باتوجهبهگسترشرسانه‌هاووسایلارتباطجمعیوتاثیرمستقیموغیرقابلانکارآنهابرزندگیافرادجامعهدرتمامیزمینهها،ازجمله: رفتارها،عادات،هنجارهاو… بااستفادهازنظرهایدبیرانوسردبیران «باشگاهخبرنگارانجوان»وباهدفبررسیوارزیابینظرهایاینرسانهبهعنوانیکخبرگزاریدرخصوصتاثیررسانههابرترویجمدومدگراییانجامداده اند. دراینپژوهشتلاششدهاستبااثباتنقشکلیدیرسانههابرترویجمدومدگراییوکسبنظرهایمتخصصانحوزهیرسانهبهآسیبشناسیاینمسالهپرداختهشودونقاطضعفوقوتآنمشخصشود. دراینتحقیقکهباروشپیمایشیانجامشد،نمونهگیریصورتنگرفتوکلیهیدبیرانوسردبیرانباشگاهخبرنگارانجوانبهشیوهی «کلشماری»موردسنجشقرارگرفتند. پرسشنامهمحققساختهایدراختیارپاسخگویانگذاشتهشد. بعدازجمعآوریپرسشنامهها،دادههابانرمافزار SPSS تجزیهوتحلیلشدندونتایجزیربهدستآمد:

متغیرهایتحقیقدرحوزههایاستفادهاز «رسانه‌هایداخلی»و «رسانه‌هایخارجی»بهعنوانمتغیرهایمستقلوگرایشبهسمت «مدومدگرایی»،تاثیرگرایشهای «برنامه‌سازان»و «مدهایایرانی»بهعنوانمتغیرهایوابستهتقسیمشدهبودندوروابطمیاناینمتغیرهاوترویجمدگراییدرکشورموردبررسیوآزمونقرارگرفتکهآزمونفرضیههایپژوهشنشاندهندهاینموضوعبودکهاکثریترابطههایمطرحشدهدراینپژوهشمعنادارودرجهتمستقیمبودهاستوسطوحارزیابیاینرابطههااکثریتمتوسطوبعضاًپایینبودهاست(دکترعلیاکبرفرهنگی،هانیهکیانا، ۱۳۹۱).

کردی و همکاران (۱۳۹۱) پژوهش «بررسیسبکزندگیزناشاغلوغیرشاغل» بهمنظور بررسیتفاوتبینسبکزندگیزنانشاغلوغیرشاغلاختصاصداده اند. جامعهآماریاینپژوهشرازنانشاغلوغیرشاغلمتاهل ۴۹-۲۵ سالشهرساریمرکزاستانمازندرانتشکیلمیدهندکهحجمنمونهبااستفادهازنمونه‌گیریخوشهایتصادفی ۴۵۰ نفرمیباشد. روشپژوهشپیمایشیوازابزارپرسشنامهجهتجمعآوریدادههااستفادهشدهاست. برحسبیافتههایپژوهشاکثرزناندارایسبکزندگیسنتیمیباشند. وآزمونهایمقایسهمیانگینهانشانمیدهدبینسبکزندگیزنانشاغلوغیرشاغلتفاوتوجوددارد،اینتفاوتدرابعادسبکزندگی(روابطاجتماعی،مدیریتبدن،الگویخرید) کاملاًمشهوداست. دیگرنتایجناشیازتحلیلهمبستگیپژوهشنشانمی‌دهندبینسن،تحصیلات،درآمدخانوادهباسبکزندگی،رابطهمعناداریوجودداردومنزلتشغلیزنانشاغلازعواملتاثیرگذاربرنوعسبکزندگیآناناست. تحلیلرگرسیونچندمتغیرینشانمیدهدبهترتیبسنافرادوسپسنوعفعالیتودررتبهبعدیدرآمدخانوادهوتحصیلاتبهگونهنسبیقدرتتبییننوعسبکزندگیرادارند. درنهایت،براساسنمودارتحلیلمسیر،تحصیلاتزناننقشاصلیرادرنوعسبکزندگیدارامیباشد(حسینکردی،سکینههادی‌زاده،۱۳۹۱)

خواجه نوری و همکاران(۱۳۹۱) در تحقیق «گرایشبهحجابوسبکهایمتفاوتزندگیمطالعهموردی: زنانشهرشیراز» برآنبودهاندکهبارویکردیجامعهشناختیگرایشبهحجابوعواملتاثیرگذاربرآنرابررسیکنند. بااستفادهازروشپیمایشیوپرسشنامهایمحققساخته، ۵۰۸ نفراززنانودخترانبینسنین ۱۵ تا ۶۴ درنواحیهشتگانهشهرشیرازبااستفادهازنمونهگیریتصادفیچندمرحلهایانتخابشدند. نتایجتحقیقبیانگراینواقعیتبودکهرابطهمعنادارمثبتیمیانهویتمذهبی (۴۰۳/۰r=)،وسبکزندگیمذهبی (۱۷۴/۰r=)بامتغیروابستهوجوددارد. همچنینمتغیرهایتصورازبدن (۲۳۱/۰r=-)،مدیریتبدن(۲۰۳/۰r=-)،فناوریهایاطلاعاتیوارتباطی (۲۱۲/۰-r=)،فعالیتهایورزشی-موسیقیاییمدرن ( ۲۶۶/۰-r=)،سبکمشارکتیجدید (۱۷۴/۰- r=)وسبکهایفراغتیجدید (۲۰۰/۰r= -) رابطهمنفیباگرایشبهحجابداشته‌اند. یافته‌هایمستخرجازروشرگرسیونچندمتغیرهنشاندادکههویتمذهبی (۸/۲۲)،سبکفعالیت‌هایورزشی-موسیقیاییمدرن (۵/۳) وسبکموسیقیاییسنتی (۳/۱) ازتغییراتگرایشبهحجابراتبیینکردهاند(خواجهنوریو دیگران، ۱۳۹۱)

ابراهیمی و همکاران(۱۳۸۹) در تحقیق «سبکزندگیجوانان: بررسیجامعهشناختیسبکزندگیومولفه‌هایآندربیندخترانوپسرانشهربابلسر» درصددبررسیسبکزندگیجوانانبرحسبجنسیت،منزلت،سنوغیرهمی باشند؛ازاینرو،برایبررسیموضوعمذکور،تعداد ۳۸۰ نفرازجواناندختروپسربین ۱۵ – ۲۵ سالشهربابلسر،بهعنواننمونهآماریانتخابگردیده ونتایجتحقیقنشاندادهکه؛گرایشجواناندختروپسربهرفتارهایمصرفیفرهنگمدرن،بیشازگرایشآنانبهرفتارهایمصرفیفرهنگسنتیاست؛ازسویدیگر،نتایجتحقیقحاکیازآناستکهرفتارهایمصرفی (مولفههایسبکزندگی) دربیندخترانوپسران،دربُعدمصرففرهنگی،فعالیتهایزمانفراغتومدیریتبدن،متفاوتاست. همچنین،بینسبکزندگیدخترانوپسرانجواننیزتفاوتمعناداریدیدهمی‌شود(ابراهیمی،بهنوئیگدنه، ۱۳۸۹)

محمدی و همکاران(۱۳۸۹) در تحقیق «بررسیمولفههایسبکزندگیوالگویرفتاردرفیلمهایسینماییپرفروش» مولفههایسبکزندگیراتحتدوعنواناصلیسبکزندگیسنتیومدرنوالگویرفتارراتحتدوعنوانالگویرفتارمادیوالگویرفتارفرهنگیبررسیکرده‌اند. برایاینبررسیازرسانهسینمااستفادهشدهچراکهصنعترسانه‌اییسینماکهدرفیلمهایپرفروشوپرمخاطبآننمودپیدامیکندمیتواندبهیکیازاسنادمعتبربرایبررسیمولفههایشیوهزندگیمخاطبانسینماونیزدستاندرکارانفیلمهاتبدیلشود. چراکهفیلمهایپرفروشوپرمخاطبمیتواندبازنماییازنگرشهاوارزشهایموجوددرجامعهایرانباشدکهبهشکلرفتارمردمدرجامعه،انتخابهایشانوالگویمصرفشاننمودپیداکردهاست. نتایجحاصلازاینپژوهشنشاندهندهایناستکهسبکزندگیسنتیبیشترینسبکمشاهدهشده؛الگویرفتارفرهنگیبیشترینالگویرفتارمشاهدهشدهدرفیلمهاراشاملمیشوند(محمدی،بیکآبادی، ۱۳۸۹)

ذوالقدر و همکاران(۱۳۹۱) تحقیق «آسیب شناسی اجتماعی سریال های شبکه های ماهواره ایبرنگرش مخاطب ایرانی» را بابکارگیری نظریه های وابستگی مخاطبان، نظریه کاشت و نظریه یادگیری مشاهده ای بندروا به انجام رسانده اند. متغییر مستقل شبکه های ماهواره ای فارسی زبان و متغییر وابسته نگرشمخاطبیندرنظرگرفتهشدهاست. دراینمطالعهکیفیبرایجمعآوریداده ها از تکنیک مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل ۴۰ نفر از مخاطبین شبکه های ماهواره‌ای فارس وان، من و تو، زمزمه، پی ام سی و جم کلاسیک می باشد که از طریق نمونه‌گیری غیر احتمالی هدفمند انتخاب شده‌اند. یافته های پژوهش بیان می‌دارد که اغلب مخاطبین برنامه های این شبکه ها دچار وابستگی به تماشای سریال‌ها شده‌اند. همزاد پنداری مخاطبین با شخصیت های سریال ها تاثیرات عمیقی بر نحوه نگرش آنها به مفهوم سبک زندگی، تجمل طلبی، نحوه پوشش، چگونگی انتخاب همسر و همچنین اعتقادات مذهبی و دینی داشته است. چنانچه علاوه بر روانشناسان و جامعه شناسان خود‌ مخاطبین این شبکه ها هم اذعان به آثار سوء و پیامد های منفی آن دارند. حیازدایی، خیانت، بی هویتی، بدبینی، پیدایش روابط مثلثی، یأس و خود کم بینی، مصرف زدگی و تجمل گرایی و هم چنین عادی شدن و رواج چند همسری از جمله پیامدهای منفی این سریالها می باشند(ذوالقدر و قاسم زاده عراقی، ۱۳۹۱).

اسدالهی (۱۳۹۰) تحقیق «بررسیتاثیرماهوارهبرسبکزندگیجوانانمناطقمرزیغربکشور»را با هدفبررسیتاثیرشبکههایماهواره‌ایبویژهشبکههایکُردیزبانبرسبکزندگیوآدابورسوم،اعتقاداتمذهبی،سیاسیوفرهنگیمنطقهشپیرانسلماسانجام داده است. برایانجاماینتحقیقازروشمیدانیوکتابخانهایاستفادهشدهوجامعهآماریتحقیقدربرگیرندهاهالیاینمنطقهدرگروهسنی ۱۵ الی ۴۰ سالقراردارند.طبقیافتههایتحقیق؛باافزایشگیرندههایماهوارهایدرمنطقهبهکلیآدابورسوموعقایدوباورهایدینیوسیاسیمنطقهکاملاتحتتاثیراینشبکههاقرارگرفتهاندبهنحویکهنمونهبارزایندگرگونیوتغییراترادرنحوهبرگزاریمراسماتعروسیوجشنوهمچنینتغییرلهجهاهالیمنطقهبهوضوحمیتوانمشاهدهکرد.باتوجهبهاینکهتقریباتمامیخانوارهایمنطقهازاینگیرندههااستفادهمی‌کنند،گروهکهایتروریستیبویژهگروهکپ.ک.کازبرنامههایاینشبکههادرجهتنیلبهاهدافشومخوددراینمنطقهبهتریناستفادهرانمودهاند. بهنحویکهباآمدنماهوارهبهاینمنطقهفعالیتهایسیاسیوفرهنگیاینگروهکنیزدرمنطقهتشدیدشدهاست. درادامهتحقیقرابطهبیننیرویفعالشاغلدرامرقاچاقوافزایشاستفادهازگیرندههایماهوارهایبینخانوارهایمنطقهبررسیشدکهنتایجتحقیقحاکیازیکرابطهمعناداربینایندومتغیرمیباشدبهنحویکهباافزایشقاچاقاستقبالازگیرنده‌هایماهوارهایهمدرمنطقهزیادشدهاست(اسدالهی، ۱۳۹۰).

مقدس و همکاران(۱۳۸۶) تحقیق « تأثیرفنآوریهایارتباطیواطلاعاتیبرسبکزندگی» را با هدفارزیابیچگونگیورودفرآیندمدرنیزاسیونبهویژهفنآوریهایارتباطیواطلاعاتیبهطایفهیدهدارپرداختهاست. بهاینمعناکهطایفهیدهدارتاچهاندازهدرمعرضاشاعهیفنآوریهایرتباطیمتعلقبهدورانمدرنقرارگرفتهاست. سپسنحوهیتاثیرفنآوریهایارتباطیواطلاعاتیبرسبکزندگیافرادطایفهیدهدارراارزیابیمیکند. طایفهیدهداربهویژهاززماناجرایاصلاحاتارضیباشدتبیشتریدرمعرضاشاعهیفنآوریهایارتباطیقرارمیگیرد. تعدادجمعیتموردمطالعه ۴۰۴ نفربودهکهتعدادیازآنهادرروستایدهداریوتعدادیازآنهادرشهرشیرازسکونتدارند. نتایجتحقیقنشانمیدهدکهافرادطایفهدهدار،حتیدرمعرضفنآوریهایارتباطیواطلاعاتیمانندتلفنهمراه،ماهوارهواینترنتنیزقرارگرفتهاندوهمینامربرتغییرسبکزندگیآنهاازسنتیبهمدرنتأثیرگذاشتهاست(مقدس و دیگران، ۱۳۸۶).

تحقیقات خارجی

تحقیق هاوکینز و پینگیری روی کودکان استرالیایی نشان می دهد که درک جهان به عنوان محیطی ترسناک، با تماشای برنامه های تلویزیونی امریکایی بیشتر پدید آمده تا با برنامه های تلویزیونی استرالیایی. اما این نگاه معطوف به امریکا نبود بلکه مربوط به وطن خودشان یعنی استرالیا می شد.(Hawkins & pingree, 2010)

مطالعه تان و تان در فلیپین نشان داد بینندگان پرمصرف برنامههای تلویزیونی امریکایی، ارزش های غیر سنتی از خود نشان دادند که بیشتر شبیه آنهایی بود که در برنامه های تلویزیونی نشان داده می شد تا ارزش های سنتی فیلیپین. آن دسته از دانش آموزان دبیرستانی که برنامه های امریکایی را بیشتر تماشا می کردند، بیشتر به ارزش های خارجی تمایل داشتند.(Tan & Tan, 2007)

یک تحقیق گسترده توسط کارل اریک رزنگرین درباره استفاده جوانان سوئدی از رسانه ها انجام شد که به بررسی رویکرد افراد در سبک زندگی و تلقی خواننده یا بیننده رسانه ها به عنوان مشارکت کننده فعال در فرایند کاشت توجه داشت.(Rosengen, 2006) در تحقیق روزنگرین مشخص شد، سلایق و انتخاب های رسانه ای در سبک زندگی و الگوهای تفریحی روزمره نقش دارند و از سوی دیگر نیز سبک زندگی بر مصرف رسانه تاثیر می گذارد. طبق این تحقیق این نیز درست است که گویی سن، طبقه اجتماعی و جنسیت نیز می توانند بخش زیادی از تفاوت های کشف شده را توضیح دهند.

الاوفی اصول تحلیل کاشت گربنر را در بررسی رابطه بین رویارویی با کانال های یک و دو تلویزیون عربستان و گرایش های احتماعی افراد مورد استفاده قرار داد(کانال یک دارای برنامه های زبان عربی و برنامه های کانال دو به زبان انگلیسی و فرانسه است). در این تحقیق نه تاثیر کاشت مورد بررسی و آزمون قرار گرفت که عبارت بودند از: ۱-سبک زندگی غربی ۲-برنامه ها و پیام های رسانه ای غربی ۳- مسافرت به خارج ۴- ورزش و سلامتی ۵- نقش سنتی جنسیتی ۶- تغییرات فرهنگی ۷- حفظ فرهنگ بومی ۸ و ۹- احساس و ادراک مثبت یا منفی به غرب. نتایج نشان دادند که میزان زمان تماشای کانال های خارجی به طور معنادار و مثبت، با نگرش به سوی فرهنگ غرب و تولیدات رسانه ای غرب همبستگی داشت. طبق یافته های تحقیق، تماشای زیاد تلویزیون با تمایل بینندگان به رفتار کردن بر اساس سبک زندگی و فرهنگ غربی رابطه ندارد.(Al-ofy, 2008)

ساموئل مینتل درپژوهش “سبکزندگیدربریتانیا” بهجنبههایگوناگونزندگیجوانانوزنانواطلاعاتیدربارهنقشتصمیمگیرندگیزنانبهویژهدرامرگذراناوقات فراغتاشارهشدهاست. دراینپژوهش،بهعاملتفاوتجنسیتوسبکزندگیپرداختهشده است،نتیجهپژوهشنشاندهندهآناستکهدربینجوانان،زنانبیشازمردانبهظاهرشخصی وکتاباهمیتمیدهند(Chaney, 1996,)

میچمان (Michman)پژوهشیدرموردتفاوتهایفرهنگیانجامدادهاست . ویبهدگرگونیاشارهداردکهدرنقشهایجنسیتیدرحالحادثشدناست. مشارکتبیشترمرداندرامورمربوطبهخانهداریکهنشانمیدهدسبکهایزندگیمرداندرحالتغییراست .همینطوردرموردزنانکهاکنونعدهبیشتریازآنانمشاغلتماموقتدارند . برایپاسخگوییبهاینحساسیتهایدرحالتغییر،عرضهکنندگانکالاوخدماتمصرفیبایدنسبتبهمعانینمادینکالاهایخویشهشیارباشند(Michman, 1989)

هاکیم درمقالهپژوهشی “سبکزندگیوتفاوتدرانتخاببازارکارزنان"،نتایجنشانمیدهدترجیحاتسبکزندگیتاثیربسزاییبرانتخابنوعشغلزنانداردوتنوعدرسبکزندگیدرمیانکارمندانزندرمشاغلخاص(پارهوقتونیمهوقت)قابلملاحظهاست.(Hakim, 2002)

ویل درکارپژوهشیخودباعنوانفراغت،سبکزندگیوفرهنگبهایننتیجهمیرسدکهعمدهتریناختلافهادررفتارهایگذراناوقاتفراغتهنوزبوسیلهسنوجنسوطبقهاجتماعیتبیینمیشودواینمتغیرهاعللاختلافبوجودآمدهدرتنوعاتسبکزندگیراتشریحوتوضیحخواهندداد.( Veal, 2001)

مبانی نظری

نظریه هایسبک زندگی

بوردیو

درتعریف سبک زندگی با وژاه فراگیری روبررو هستیم که از سلیقه فرد در زمینه آرایش موو لباس گرفته تاسرگرمی؛تفریح؛ادبیات وموضوعات مربوط دیگر راشامل می شود.سپس سبک زندگی درواقع مد یاحالت زندگی فرد است .سبک زندگی معمولا با طبقه اقتصادی- اجتماعی پیوند دارد ودر تصویری که از فرد ساخته می شود باز تاب می یابد.(آسا برگر ۱۳۷۱:۱۴۱)سبک زندگی وابسته به انتخاب؛انتخاب نیز وابسته به اطلاعات واطلاعات محصول فرایند ارتباطات است.

براساس نظریه بوردیو افرادبه واسطه برخورداری انواع مختلف سرمایه نظیر سرمایه فرهنگی؛اقتصادیو اجتماعی به مصرف فرهنگی؛مادی وفعالیت های فراغت اقدام می کنند.از نظر او حجم وانواع سرمایه ها طبقه را تشکیل می دهد ومنش افراد؛درون هر طبقه را به یکدیگر وصل می کند وبر مبنای این منش مشترک سبک های زندگی شکل می گیرد. البته به معنای دقیق تر باید گفت مصرف؛اجازه بازنمایی سبک های زندگی مختلف ونیز ذائقه های مختلف را می دهد. در نهایت سبک های زندگی وذائقه ها که برمبنای سرمایه‌های بالا شکل می گیردبه مصرف کالاهایی میانجامد که تمایز اجتماعی ایجاد می کند این منطق تمایز در مصرف؛در کانون توجه بوردیو قرار دارد(ساتر تون؛۲۰۰۱؛به نقل از حمیدی وفرجی ۶۵:۱۳۸۷)

بوردیو بااستفاده از مفهوم فضای اجتماعی؛سبک های زندگی مختلف را نشان می دهد. فضای اجتماعی به این ترتیب ساخته می شود که عاملان وگروهها براساس حجم ومیزان سرمایه اقتصادی وفرهنگی با برخی وجوه اشتراک می یابند وبا برخی فاصله پیدا می کنند.(بوردیو۱۳۸۰؛۳۳؛به نقل از حمیدی وفرجی ۶۵:۱۳۸۷)

در میان انواع سرمایه؛ سرمایه فرهنگی نقش بسیار مهمی در اندیشه بوردیو ایفا می کند. جامعه شناسی مصرف وتحلیل وی درباره سبک زندگی بر همین نوع سرمایه متکی است.سرمایه فرهنگی شامل سلیقه های خوب؛شیوه وراه ورسم پسندیده؛پیچیدگی شناختی؛ شناخت وتوانایی پذیرش محصولات فرهنگی مشروع از قبیل هنر؛موسیقی کلاسیک؛تئاتر وادبیات وتسلط بر نوع نظام نمادین. افراد برای بیان نوع معینی از ذائقه؛موقیت اجتماعی خود رااز موقعیت افرادی که در منزلت ومراتب پایین تر قرار دارند تفکیک ومتمایز می کنند؛ در این رابطه سبک زندگی وذائقه های فرهنگیتنها به ایجاد عادت نمی پردازند بلکه گاه عادات رادگرگون می کنند در این میان تلویزیون وماهواره به عنوان مهمترین عنصر تولید وبرهم زننده عادات عمل می کند(رضوی زاده۵۶:۱۳۸۴)

از نظر او ساختارهایی که سازنده محیطی خاص هستند منش تولید می کنند.منش مجموعه ای از خلق وخوی های پایدار در افراد است که کردار های خاصی پدید می‌آورد. افراد طبق چنین نظامهای درونی شده ای عمل می کنند که بوردیو آن را نا خوداگاه فرهنگی می نامد.

مفهوم منش در واقع همان ساخت های اجتماعی ذهنی شده ای است که در ابتدا از طریق تجارت نخستین فرد به ذهن او منتقل می شود وشکل می گیرد(نهاد های نخستین)وسپس تجربیات بزرگسالی (نهادهای ثانوی) برآن اضافه می شود. به این ترتیب است که ساختارهای اجتماعی در ذهن افراد ودر درون افراد از طریق درونی ساختن عناصر بیرونی حک می شوند وبه صورت منش در می آیند(توسلی۱۳۸۳:۵)از مهمترین نهادهای تاثیر گذار تلویزیون وماهواره می باشد که با کارکرد سرگرمی وتفریحی در غالب سریال های نمایشی به تولید منش ورفتار در سنین مختلف می پردازد.

زیمل

زیملدرتحلیلمصرفگراییجامعهمدرن،برمقولهایهمچونمدتأکید دارد .بهنظروی،مصرفکالاهاوایجادسبکهایزندگیازسوییبرایفردهویتبخشبودهواز سوییدیگرمتمایزکنندهاست. سبکزندگیازدیدگاهزیمل،یکیازشیوههاییاستکهافراد برایتعریفهویتشاندرارتباطباجامعهتودهایجستجومی‌کنند. درحقیقت،ارتباطپیچیده بینسبکزندگیمدرنبهعنوانیکشکلاجتماعیوجستجویافرادبرایکسبهویتشالوده بحثویراتشکیلمیدهند. سبکهایزندگیازنظرزیمل،استراتژیهاییبرایتحققیافتن تسلطفرهنگعینیبرایزندگیروزمرهدرجامعهمدرنمی‌باشند Cockerham,1997,p 134))

وبلن

وبلندرپیاینمسئلهبودکهافرادچگونهمنزلتاجتماعیکسبمیکنند. به نظروی،ثروتمهمترینعاملکسبمنزلتاستکهبایدنمودخارجیداشتهباشدوبهتریننمود آنمصرفتظاهریونمایشیاست. براینمونه،افرادبانوعپوشش،آرایشوزیورآلات،خودو کهازراه«فراغتخودنمایانه»طبقهخودراازسایرینمتمایزمیکنند. بهنظروی،درابتدا اشتغالفردبهکارهایغیرتولیدینمایشدادهمیشد،نشاندهندهثروتفردبود. کارغیر تولیدینشانمیدادکهفردبرایفراغتوتفریحکارمیکندواشتغالبهکارمولدبهطبقات پایینتراختصاصدارد.(.فاضلی، ۱۳۸۰)دردیدگاهوبلن مشاغلمتفاوت،الگوهایزندگیوسبکاندیشیدنوانتظارطبقاتیمتفاوتیدارند،ولیدرساختارطبقاتیآنهاییکهمشاغلکلیدی جامعهرااشغالکردهاند،بیشترینتفاوترابابقیهتیپهایجامعهدارندوطوریرفتارمیکنند کهشکافیشتریبادیگرطبقاتدارندواینگونهوانمودمیکنندکهسبکفکرشانوعملو کردارشانازسایرافرادجامعهبرتراستافرادیکهمشاغلمهمرادراختیارخوددارنددرآمد بیشتریراکسبمیکنندوشیوهزندگیراانتخابمیکنندکهبرایآنهانشانهافتخارو حیثیتاست. برایمثالپوشش،آرایشوکلماتیکهافرادطبقاتگوناگوننشانمیدهندمعرف جایگاهطبقاتیآنهاستودرعرصهرقابتبرایخودنماییافرادسعیمیکنندلباس،آرایشوواژه هاییرابرایگفتگوهااستفادهکنندکهدرجامعهمورداحتراماست .

گیدنز

گیدنز براینباوراستسبکزندگیکردارهاییهستندکهبهجریانعادی زندگیروزمرهتبدیلشدهاند. جریانهاییکهدرلباسپوشیدن،غذاخوردن،شیوههایکنش جلوهمیکنند؛چنینرفتارهاییبازتابکنندههویتهایشخصی،گروهیواجتماعیاستویاز اشکالمنتخبیازمصرفگراییسخنمیگویدکهسبکزندگیافرادرامشخصمی‌کندومتضمن انتخابانواعخاصیازغذا،پوشاک،مسکن،اتومبیل،عاداتکاری،اشکالگوناگونتفریحیافراغت وانواعدیگریازرفتارمنزلتجویانهاستکهبااینحال،توسطموقعیتاجتماعیافرادوامکانو میزاندسترسیآنانبهمنابعاقتصادیوفرهنگیمشروطمی‌شود.(Cockerham, 1997, p 32) بهنظرگیدنززنانبهویژهبراساسویژگی‌هاجسمانیشانموردقضاوتقرارمیگیرندواحساسشرمسازینسبتبهبدنشانارتباطمستقیمیباانتظارات اجتماعیدارد. بابرداشتیکهگیدنزازمقولهسبکزندگیدارد،مطالعهسبکزندگیعبارتاستازتلاشبرایشناختمجموعهمنظمیازرفتارهاباالگوهایکنشکهافرادآنهاراانتخابکرده،واکنششاندرزندگیروزمرهبهواسطهآنهاهدایتمیشود(فاضلی،۱۳۸۰ )

فدرستون

مایکفدرستون می‌گویداصطلاحسبکزندگیمداستکهتن،پوشاک،طرزصحبتکردن،وقتگذرانی،ترجیحاتخوردنیونوشیدنی،منزل،اتومبیل،انتخابمحل تفریحوسایرکارهایشخصیرابایدبهعنوانشاخصهایفردیتوسلیقهایاوبشمارآورد. امروزهبهطرفجامعهایبدونگروهایثابتمنزلتیحرکتمی‌کنیمکهدرآندیگرانطباقبا سبکهایزندگیکهبرایگروهایویژهتثبیتشدهباشدمعنیندارد. جامعهایکهفدرستونبه آناشارهداردجامعهایاستکهدارایگروهایثابتطبقهاجتماعیاستکهتعیینکننده الگوهایجدیدمصرفعملاازبینرفتهاند(Bocock 2001 p 47)شغلوفرهنگشغلیدوعاملمرتبطباهمهستندکهتاثیرآنهابرسبکزندگیدربرخی سعیکردتاسبکگذاراناوفاتفراغتوتفریحپژوهشهاآزمودهشدهاست.پارکرافرادرابراساسکاروشغلشانتوضیحدهد،البتهشغلوکارمیتوانندبربقیهعرصههایسبک زندگینیزموثرباشند. اینتاثیرناشیازچندبعدقابلتوضیحهستند؛دربعداقتصادی،میزاندرآمدحاصلازکارفردمیزاندسترسیویبهامکاناتلازمبرایتحققبرخیسبکهایزندگی راتعیینمیکند. دربعد اجتماعی،کاروسیلهایبرایایجادارتباطاتاجتماعیوداخلشدن در برخیشبکههایاجتماعیاست،همینشبکههایاجتماعیقادرندتابرخیسبکهایزندگیرا ایجادیاتقویتکنند. همچنین،ابعاداجتماعیدیگرینیزبرایکارمتصوراست؛کارکردنباعث میشودتازماندردسترسافرادبرایانجامفعالیتهایگوناگونمحدودشود،لذا،درمطالعه لذا،درمطالعهسبکزندگیمتغیرفرهنگشغلیاهمیتویژهاییافتادهاست(فاضلی، ۱۳۸۰: ۹۹)

باکاک

رابرتباکاک درکتابمصرفعنوانمیکند: مصرفکردنمتظاهرانهدر آمریکاتبدیلبهنقشاصلیزنانشدوزنانبرایفراهمنمودنکالاهایمصرفیولوازماضافی جدید،شغلکارمزدیمیگرفتند. تاثیرطبقهشغلیبرالگویمصرفدردوشکلعمدهدرنظر گرفتهمیشد . اولازهمهسطحدرآمدمهمبود . درنظامطبقهبندیبعضیازشغلهاحتیاگر درآمداعضایآنکمترازدرآمدطبقهپایینترباشد،بهعلتمنزلتاجتماعیبالاتردرجایگاه بالاتریقراردارد . دیگراینکهمنزلتاجتماعیبالاتریکه شغل،مرتبطباصلاحیتهایتحصیلی میباشد .لذا،سطوحتحصیلیبهعلتاینکهبرالگویمصرفتاثیرمیگذاردمهمهستندبهنظرباکاکبرایزناننقشهایشغلیمبناییبودتاهویتاجتماعیوروانشناسیشانرابرآنبنا کنند( (Bocock,2001,p 33

نظریه های تاثیرات رسانه و ماهواره

نظریه یادگیری مشاهده‌ای

طبق نظریه آلبرت بندورا نهادهای اجتماعی مانند رسانه های گروهی وبه خصوص تلویزیون وماهواره در ایجاد وشکل دادن به خصوصیات سالم وناسالم افراد نقش تعیین کننده؛وسیع وعمیقی دارند. وی با تاکید بر الگوگیری وتقویت از طریق یادگیری نهفته؛معتقد است که از طریق مشاهده؛یادگیری انجام می شود وزمانی که فرد در مو قعیت مناسب قرار گیرد؛یادگیری به عملکرد تبدیل می شود.بندورا تاکید می کند تنها چیزی که مورد مشاهده قرار می گیرد؛آموخته می شود.

یادگیری مشاهده‌ای در همه وقت اتفاق می افتد وپس از آنکه توانایی یادگیری مشاهدهای به حد کمال رشد کرد؛کسی قادر نخواهد بود مانع دیگران شود تا آنچه را که می بیند یاد نگیرند(هرگنهان۳۸۷:۱۳۷۶)

پژوهش نشان می دهد که الگو هایی که از لحاظ جنس؛سن؛ وجز اینها شبیه مشاهده کننده هستند؛بیشتر مورد توجه او قرار می گیرند.همچنین ویژگی های دیگر الگو از جمله قابلیت احترام؛پایگاه اجتماعی؛شایستگی وقدرتمندی او نیز بر جلب توجه مشاهده کننده موثرند(هرگنهان۳۸۰:۱۳)

نظریه وابستگی

نظریه وابستگی توسط بال رو کیچ و دی فلور مطرح و حاکی از آن است که افراد وابستگی های متفاوتی به رسانه دارند و این وابستگی ها از شخصی به شخصی و از گروهی به گروهی و از فرهنگی به فرهنگی متفاوت است. این نظریه بر روابط سه گانه رسانه ها، مخاطبان و جامعه تاکید دارد و هر یک از این سه واحد با عواملی در کاهش یا عدم کاهش وابستگی به رسانه ها دخالت دارند. بال و فلور  استدلال می کنند که هر چقدر وابستگی رسانه در ارتباط با یک پیام ویژه بیشتر باشد. این احتمال که پیام، شناخت ها، احساسات و رفتارهای مخاطب را تغییر دهد بیشتر است(ملکی تبار،۱۳۸۶)

نظریه کاشت باورها

در میان نظریاتی که به آثار درازمدت رسانه‌ها پرداخته‌اند، حق تقدم با نظریه کاشت می‌باشد. این نظریه عبارتست از اینکه تلویزیون در میان رسانه‌های مدرن چنان جایگاه محوری در زندگی روزمره ما پیدا کرده است که منجر به غلبه آن بر “محیط نمادین” شده و پیام‌هایش در مورد واقعیت، جای تجربه شخصی و سایر وسایل شناخت جهان را گرفته است(مک‌کوایل، ص۳۹۹). “جورج گربنر"(۱۹۶۹) و تعداد دیگری از پژوهشگران مدرسه ارتباطات دانشگاه پنسیلوانیا بااستفاده از تحقیقی که احتمالاً طولانی‌ترین و گسترده‌ترین برنامه پژوهش اثرهای تلویزیون است، نظریه «کاشت باورها» را ارائه دادند(سورین، ورنر و تانکارد، جیمز؛ ص۳۹۲–۳۸۹). شاهداصلیگربنربرایایننظریه،ازتحلیلمحتوایسیستماتیکتلویزیونآمریکاطیچندینسال متوالی بدست آمده است(مک‌کوایل؛ ص۳۹۹) این نظریه یکی از اشکال اثر رسانه‌ها در سطح شناختی بوده و مربوط به این موضوع است که قرار گرفتن در معرض رسانه‌ها، تا چه حد می‌تواند به باورها و تلقی عموم از واقعیت خارجی، شکل دهد. نظریه کاشت یا اشاعه برای ارائه الگویی از تحلیل، تبیین شده است؛ تا نشان‌دهنده تأثیر بلندمدت رسانه‌هایی باشد، که اساساً در سطح برداشت اجتماعی، عمل می‌کنند(گونتر، ص۳۱۰). گربنر مدعی است که میان تماشای تلویزیون و اظهار نظر در مورد واقعیت‌های دنیا، رابطه وجود دارد و تماشاگران پرمصرف تلویزیون نسبت به واقعیات زندگی با بینندگان کم‌مصرف اختلاف نظر دارند. گربنر عقیده دارد که پیام تلویزیون از چندین جنبۀ اساسی از واقعیات فاصله دارد؛ اما به جهت تکرار دائمی‌اش، نهایتاً به عنوان دیدگاه مورد وفاق جامعه، پذیرفته می‌شود و تماس ممتد با جهان تلویزیون، می‌تواند نهایتاً به قبول دیدگاه تلویزیون، که همواره واقعیت را به درستی منعکس نمی‌کند، دربارۀ جهان واقعی منجر شود(مک‌کوایل؛ ص۳۹۹ و گونتر؛ ص۳۱۰). این نظریه معتقد است که تلویزیون در بلندمدت موجب تأثیر در جهان‌بینی و نظام ارزشی بینندگان پرمصرف خود می‌شود و به آنها نگرش تلویزیونی واحد در مورد واقعیات می‌بخشد. در واقع نظریه گربنر با تفاوت قائل شدن بین مخاطب عادی و پرمصرف، تأثیر زیاد تلویزیون بر مخاطب پرمصرف را اثبات می‌کند.

این نظریه یکی از اشکال اثر رسانه‌ها در سطح شناختی بوده و مربوط به این موضوع است که قرار گرفتن در معرض رسانه‌ها، تا چه حد می‌تواند به باورها و تلقی عموم از واقعیت خارجی، شکل دهد؟ نظریه کاشت یا اشاعه برای ارائه الگویی از تحلیل، تبیین شده است؛ تا نشان‌دهنده تأثیر بلندمدت رسانه‌هایی باشد، که اساساً در سطح برداشت اجتماعی، عمل می‌کنند. گرنبر عقیده دارد که تلویزیون به لحاظ عمق و نفوذ قابل ملاحظه‌اش، نیروی فرهنگی قدرتمندی است. وی تلویزیون را ابزاری در دست نظم تثبیت‌شده صنعتی اجتماعی می‌داند، که بجای تغییر، تهدید یا تضعیف نظام سنتی باورها، ارزشها و رفتارها، در خدمت حفظ، تثبیت یا تقویت آنهاست. او که اثر اصلی تلویزیون را جامعه‌پذیری یعنی اشاعۀ ثبات و پذیرش وضعیت موجود می‌داند، معتقد است که تلویزیون تغییرات را به تنهایی به حداقل نمی‌رساند؛ بلکه این امر با هماهنگی دیگر نهادهای عمدۀ فرهنگی محقق می‌شود.

“گرنبر” مدعی است که میان تماشای تلویزیون و اظهار نظر در مورد واقعیت‌های دنیا، رابطه وجود دارد و تماشاگران پرمصرف تلویزیون نسبت به واقعیات زندگی با بینندگان کم‌مصرف اختلاف نظر دارند.

این نظریه معتقد است که تلویزیون در بلندمدت موجب تأثیر در جهان‌بینی و نظام ارزشی بینندگان پرمصرف خود می‌شود و به آنها نگرش تلویزیونی واحد در مورد واقعیات می‌بخشد. در واقع نظریه گرنبر با تفاوت قائل شدن بین مخاطب عادی و پرمصرف، تأثیر زیاد تلویزیون بر مخاطب پرمصرف را اثبات می‌کند.

“گرنبر” می‌گوید: از نظر تماشاگران پرمصرف، تلویزیون عملاً، دیگر منابع اطلاعات، افکار و آگاهی‌ها را به انحصار در‌آورده و یک کاسه می‌کند. اثر این مواجهه با پیام‌های مشابه، چیزی را تولید می‌کند که وی آنرا کاشت یا آموزش جهان‌بینی رایج، نقش‌های رایج و ارزش‌های رایج، می‌نامد.

گرنبر عقیده دارد که پیام تلویزیون از چندین جنبۀ اساسی از واقعیات فاصله دارد؛ اما به جهت تکرار دائمی‌اش، نهایتاً به عنوان دیدگاه مورد وفاق جامعه، پذیرفته می‌شود و تماس ممتد با جهان تلویزیون، می‌تواند نهایتاً به قبول دیدگاه تلویزیون، که همواره واقعیت را به درستی منعکس نمی‌کند، دربارۀ جهان واقعی منجر شود.

 نظریه میانجی میان رسانه و جامعه 

در نگاه دنیس مک کوایل “نظریه میانجی رسانه و جامعه"  و نظریه “جایگزین رسانه و جامعه"  و نظریه “ جامعه توده وار” با بر شمردن پیش فرضهای نظریه میانجی و خصایص آنها، و با الگوی روابط این نظریه، رسانه ها را بیش تر وابسته به نهادهای سیاسی، اقتصادی، حقوقی و … می دانند تا کنترل کننده آنها. دنیس مک کویل با تاکید بر روابط متقابل نهادهای سیاسی، اقتصادی و حقوقی، اصول حاکم بر روابط رسانه و جامعه را چنین بیان می کند:

• فلسفه و هنجارهای حاکم بر فعالیت رسانه ها که نشات گرفته از پیش فرضهای ایدئولوژیک است.
• قوانین رسمی که برخی محدودیت ها را برای رسانه ها ایجاد می کند.
• مناسبات اقتصادی حاکم بر فعالیت رسانه ها
• پیوندهای غیر رسمی بین رسانه ها و نهادهای آموزشی ، فرهنگی ، دینی و …
• رسانه ها به عنوان نقطه عطف مشترک انواع تجربیات جداگانه و هماهنگ کننده اطلاعات تجربیات و معارف مخاطبان

در خصوص نظریه جایگزین رسانه ها و جامعه ، مک کویل با ترسیم الگویی که از دو تن از جامعه شناسان به نام بارل و مورگان اقتباس نموده سه بعد قدرت و سلطه گری در مقابل کثرت گرایی  تغییر (رسانه به عنوان محرک، در مقابل جامعه به عنوان محرک) و گرایش گریز از مرکز (متمایل به مرکز رسانه ها) را تشریح می‌کند. مک کویل در تحلیل گرایش‌های متمایل به مرکز رسانه ها (نقش رسانه ها در تقویت و استحکام ارزش ها و باورهای موجود) و گریز از مرکز رسانه ها (نقش رسانه ها در تضعیف ارزش های موجود و نوگرایی و امروزی شدن) اذعان می دارد که از برخورد این دو بعد چهار موضع نظری با وجود مثبت و منفی به وجود می آید:

۱ – گرایش متمایل به مرکز رسانه ها در وجه مثبت بر وحدت بخشی و یکپارچه سازی رسانه ها تاکید می کند و در وجه منفی بر کنترل و دخل و تضعیف ارزش ها .

۲ – گرایش گریز از مرکز رسانه ها در وجه مثبت بر نوگرایی ، آزادی خواهی و تحرک اجتماعی رسانه ها تاکید می کند و در وجه منفی بر انزوا ، از خود بیگانگی و تضعیف ارزش ها تاکید می کند.

نظریه ژرژ میل

ژرژمیل در کتابش « زبان و ارتباط» چهار هدف برای ارتباط اجتماعی بر می شمارد:

۱) یکسان‌تر کردن اطلاعات

۲) یکسان‌تر کردن افکار عمومی

۳) دگرگونی سلسله مراتب گروهی

۴) اظهار و انتقال حالات عاطفی لیکن باید گفت تنها اهداف ارتباط اجتماعی اینان نیستند.

فرا ارتباط

به معنای ارتباطی است که قواعد ارتباط یا ارتباطهای بعدی را مشخص سازد. جمله « من می خواهم در مورد سیاست با تو حرف بزنم» فرا ارتباط یا ماورای ارتباط مستقیم است. هنگامی که بدون هیچ مقدمه شروع به گفتگو در زمینه سیاست می نماییم این خود ماورای ارتباط غیر مستقیم است چه مفهوم من میخواهم با تو از سیاست صحبت کنم در آن مستتر است.

ارتباط حرکتی

ارتباطی است نه از طریق سخن بلکه با حرکات. به عنوان مثال زبان بدنی موجبات پیدایی ارتباط حرکتی را فراهم می سازد. هر حرکت چهره یا سر و یا دست معنایی را به ذهن طرف ارتباط متبادر می سازد و در هر جامعه نیز تمایز میپذیرد . اعمالی چون گریه ، فریاد ، خنده ، نه تنها در بین ملل مختلف معناهای متمایز دارند بلکه در بین نحله ها و مکاتب فکری گوناگون نیز نماد دنیای خاص روانی افراد است.

دیوید رایزمن

دیوید رایزمن ارتباط را به عنوان محور حرکت جوامع انسانی تلقی می کند.ارتباطات را باید کلید اصلی مباحث او در مبحث جامعه شناسی ارتباطات دانست.به باور رایزمن، از روزنه ارتباطات می توان سه دوران در تاریخ اجتماعی را باز شناخت:دوران اول، دورانی است که در خلال آن سنت ها حاکم بر رفتار و روابط انسانی به حساب می آیند. او این دوران را موجد پیدای انسانی می داند که در اصطلاح خود، «انسان سنت راهبرد» می خواند. در این دوران، سنت ها به عنوان شیوه های آزموده و تقدس یافته، موجبات ایجاد تسلسل بین نسل های تاریخی را فراهم می سازد. هر نسل پیوند خود را با نسلهای پیشین از طریق اشتراک سنن باز می یابد و همین موجب می گرددکه وحدت و هویت اقوام انسانی تأمین شود.دوران دوم از دیدگاه رایزمن، دورانی است که در آن با کاهش اهمیت سنت ها در هستی چه همه از الگو هائی یکسان در حیات اجتماعی تبعیت نمی کنند. در این شرایط به عزم این دانشمند تاریخ شاهد پیدای و بعد تکثر انسانهایی خاص است که وی «دوران راهبر» می خواند.دوران سوم را رایزمن دوران پیدای انسان «دگر راهبرد» می داند. دوران ظهور وسایل ارتباط جمعی است و پدیده های چون هدایت از راه دور،بتواره پرستی، شی سروری و همراه با آنان از خود بیگانگی. در این دوران، عده ای با بهره گرفتن از قدرت جادویی این ابزار موفق می شوند، توده ها را تحت تأثیر قرار دهند، از تنوع حیات انسانی بکاهند و الگو های خاص فکری و مصرفی پدید آورند.عصر مصرف گرایی، پیدایی مصرف تظاهری و امحای حریم زندگی تولد یافته است. با فنونی چون تبلیغات تجاری فرا آگاهی، با برجسته سازی آگاهی های تجاری از طریق ارسال آنان در لابلای پیامهای خبری بسیار با اهمیت  که خود نشان از سوء استفاده از علاقه ذاتی به اطلاع دارد  می توان موجبات مسخ انسان ها را فراهم ساخت.(محسنی،۱۳۸۰: ۶۸)

مک لوهان

مک لوهان اندیشمند معاصر کانادایی بیش از هر نویسنده دیگر به ارتباط مخصوصا وسایل ارتباط جمعی توجه دارد. مک لوهان وسایل ارتباطی را به سرد و گرم تقسیم می کند. این تقسیم بندی از قابل انتقادترین جهات اندیشه مک لوهان در بحث ارتباطات جمعی است که به نوعی ، سورئالیسم مکنون در تفکر او را به منصه بروز و ظهور می گذارد . به نظر او وسایل ارتباطی سرد شامل آن ابزار یا وسایلی است که موجبات مشارکت بیشتر انسانی را فراهم می سازد. سمینار یا جلسات بحث و گفتگو وسیله ارتباطی سرد تلقی می شوند که در جریان آن فقط یک یا چند نفر اندیشه خود را به دیگران منتقل می سازد ، بدون آنکه درصدد پیدای نوعی تبادل فکر بر آیند، یک وسیله ارتباطی گرم به حساب می آیند و بر اساس همین طرز اندیشه ، مک لوهان رادیو ، سینما و کتاب را در زمرۀ وسایل ارتباطی گرم می خواند، در حالی که تلویزیون یک وسیله ارتباطی سرد به شمار می آید . از نظر مک لوهان ، وسیله همان پیام است. او برای حامل پیام که همان وسبله ارتباطی است تنها رسالت انتقال محض پیام را قائل نیست . به نظرش خود وسیله نیز مظهر و پیام یک عصر است یا آن دنیای دیگر و انسان های دیگر پدید می آید.(وبستر،۱۳۸۲: ۷۵)

مک لوهان دنیای امروز را دنیای الکترونیک می داند. وی معتقد است: محیط الکترونیکی عصر حاضر فضای قدیمی تصویری را که سالهاست به آن خو گرفته ایم، نامطبوع وبدون ارزش خواهد ساخت. در دنیای الکترونیک حوادث، اشیاء و موجودات در یکدیگر فرو می روند، با یکدیگر رابطه پیدا می کنند، جدایی ها از بین می رود، تمایزات فراموش می گردد، شباهت ها خود نمایی می کند وبدین ترتیب محیط جدید بوجود می آید. محیطی که می توان آن را یکدهکده جهانی نامگذاری کرد.(همان) شهرت مک لوهان در عرصه ارتباطات، به دلیل پیشگویی‌های بزرگ او درباره آینده جهان دانست که یکی از مهمترین آنها دهکده جهانی بود؛ اصطلاحی که از سوی کل جهان پذیرفته شد.او پیش بینی کرد که رسانه های گروهی فاصله های مکانی را از بین می برد و مانند یک روستا همه مردم از واقعه‌ای که در گوشه ای از جهان رخ می دهد، مطلع می شوند. این پیشگویی که امروزه جامه عمل پوشیده همان عاملی است که تمام مردم جهان را همزمان درگیر مسایلی چون یازده سپتامبر می‌کند و یا از اتفاقات لحظه‌به‌لحظه حمله به عراق آنها را با خبر می‌سازد و یک حس مشترک جهانی را پدید می‌آورد.(همان)

هارولد آدامز اینیس

عقاید اولیه هارولد آدامز اینیس در مورد رسانه ها بر اساس کار دوست مجرب و قابل اعتمادش، مک لوهان ارائه شد. هارولد آدامز اینیس رسانه های ارتباطی را به عنوان عصاره تمدن می شناسد و معتقد است که  تاریخ توسط رسانه های غالب در هر عصر و زمانی هدایت می شود. اینیس معتقد است رسانه های ارتباطی در واقع توسعه ذهن انسان هستند و علاقه اولیه و اصلی هر دوره تاریخی نوعی تعصب است که از رسانه های غالب مورد استفاده ناشی می شود. به عبارت دیگر، رسانه ها آنچه را در یک دوره تاریخی اتفاق می افتد و بااهمیت به نظر می رسد تعیین می کنند. رسانه های سنگینی نظیر پوست، خاک و گل یا سنگ تداوم زیادی دارند و بنابراین به دلیل این که این رسانه ها ارتباط را از نسلی به نسل دیگر آسان می سازند، نسبت به سنت تعصب دارند. در مقابل، رسانه هایی نظیر کاغذ سبک هستند و حمل و نقل آن ها آسان است. بنابراین این نوع رسانه ها ارتباط را از مکانی به مکان دیگر آسان می سازند و باعث تشویق امپراتوری، نظام و دیوان سالاری گسترده می شوند.گفتار به عنوان رسانه به خاطر این که یک صدا، در زمانی خاص و یک بار تولید می شود، افراد را تشویق می کند تجربیاتشان را بر اساس توالی زمانی سازمان دهند، گفتار همچنین به دانش و سنت نیاز دارد و بنابراین جامعه و رابطه را حمایت می کند. رسانه های نوشتاری که به صورت فضایی مرتب و تنظیم می شوند، نوع متفاوتی از فرهنگ را تولید می کنند. تأثیر محدود به فضایی بودن نوشته در مقامات سیاسی علاقه ایجاد می کند و باعث رشد امپراتوری هایی در جهان می شود. هارولد آدامز اینیس ارتباط را مدار هستی اجتماعی دانسته و حرکت تاریخ را از نظر ارتباط در دوران های تمدن باستانی بدون خط، تمدن دارای خط یا بصری و تمدن مبتنی بر وسایل ارتباطی الکترونیک مورد بررسی قرار می دهد. مک لوهان در بسیاری از آثارش به منطق موزائیکی نظر دارد. این اندیشه را می توان در امتداد اندیشه های پیکر بندی و گشتالت دانست.از دید مک لوهان چیدن و دیدن تمامی عناصر کنار یکدیگر موجب می شود فرد از تک بینی، دیدگاه های محدود و انحصاری فراتر رفته و هر عنصر را در بستر محیطی آن مورد نظر قرار دهد( همان: ۸۵)

هارولد آدامز اینیس در زمینه اهمیت وسایل ارتباطی آنها را تنها وسیله انتقال محض پیام نمی داند بلکه وسایل ارتباطی مظهر و پیام یک عصر است که با آن دنیایی دیگر و انسانها یی دیگر پدید می آیند. مک لوهان در تأیید این نظر خود تا بدانجا پیش می رود که معتقد است محتوای واحد در هر یک از وسایل ارتباط جمعی می تواند اثری متمایز بر جای گذارد (همان).

هارولد لاسول

به لحاظ گونه شناسی هارولد لاسول را بایداز اندیشمندان مکتب شیکاکو در حوزه علوم اجتماعی (جامعه شناسی واندیشه سیاسی) قلمدا نمود. لاسول همه چیز را در جریان محتوای پیام متمرکز می ساخت. وی در اثرش «ساخت و کارکرد ارتباط در جامعه» به ساخت پذیری ارتباطات و حتی تشابه جامعه انسانی از این دیدگاه با دیگر موجودات اشاره دارد. به زعم لاسول وسایل ارتباط جمعی مجموعه ای به هم پیوسته تشکیل می دهند و با هم تنسیق می شوند. این مجموعه با نام الگوی لاسول معروف است و شامل پنج عنصر: «چه کسی، چه چیزی، از کدام مجرا، با چه کسی، با کدام نتیجه» می باشد. به نظر لاسول با توجه به عناصر تشکیل دهنده ارتباطات، می توان ساخت یابی آنان را پیش بینی کرده، تحقق پذیر ساخت. از ترکیب غایی عناصر ارتباط، مجموعه ای حاوی دو نوع ساخت شامل زیر ساخت ها و رو ساخت ها فراهم می آید.(پاتریشیا،۱۳۸۵: ۹۵) زیر ساخت ها (infrastructures) یا ابزار تکنولوژیک ارتباط، مجموعه ای به هم پیوسته و متشکل هستند که با نیرویی همساز عمل کرده و در جامعه انسانی اثراتی ویژه بر جای می گذارند. رو ساخت ها (superstructures)یا عناصر غیر تکنولوژیک حاوی سازمان ها، مقررات و اندیشه ها و افکار مرتبط با ارتباطات است که در رابطه ای تعاملی با زیر ساخت قرار دارد. بدین ترتیب از نظر لاسول هر دو نوع ساخت (زیر ساخت ها و رو ساخت ها) در تأثیر از یکدیگر هستند.(همان:۹۶)

لاسول در زمینه کارکرد های ارتباطات اجتماعی در مقاله معروف خود“ساخت و کارکرد ارتباطات در جامعه” سه دسته کارکرد شامل نظارت، همبستگی و جامعه پذیری بر می شمارد. به نظر لاسول در صورتی که انسان قابلیت درک بیشتر ارتباطات انسانی و جامعه انسانی را دارا باشد، متوجه می شود که کارکرد ها معمولاً با گذشت زمان و مکان تغییر نمی کنند، اما دارای تفاوت های بسیار کوچک، ظریف و حتی ضروری هستند. لاسول عقیده دارد که در بررسی جامعه جهانی و فرایند ارتباط به سه نوع متخصص بر می خوریم: گروهی از متخصصین که به بررسی محیط سیاسی پیرامون و دولت به عنوان یک کل می پردازند. گروهی دیگر که به تنظیم پاسخ دولت به محیط می اندیشند. نویسندگان و گویندگان وسایل ارتباطی پاسخ درونی را تنظیم و تصدیق می کنند و سرانجام گروهی که الگوهای پاسخ را از پیران به جوانان منتقل می سازند. مربیان و والدین مسئول انتقال میراث اجتماعی (به نسل جوان) هستند.(همان)

به عقیده لاسول تمام این گروه ها باید در یک مجموعه متشکل قرار گیرند تا شناخت و پاسخ هماهنگ شوند. کل جامعه پیامی متشکل و همگن دریافت کند و به طور کلی رابطه انسانها در خلال زمان نیز صورتی متفرق، ناهماهنگ و تجزی یافته نداشته باشد. این امر را «ساخت ارتباطی» می خوانیم. لاسول کمک های زیادی در فرایند اندیشه پردازی در مطالعات ارتباطی داشته است که می توان در سه بخش طبقه بندی کرد: الف) ارائه روش پژوهشی تا جایی که می توان وی را از حیثی پایه گذار واقعی پژوهش های ارتباطی دانست. ب) ارائه نگاهی ژرف به تبلیغات. او در این زمینه بر این باور بود تبلیغات «نظارت بر عقاید» توسط نمادهای ارزشمند است و این مانند داستان ها، شایعات، گزارش ها، تصاویر و دیگر اشکال مختلف ارتباطات اجتماعی است. به باور لاسول کارکردهای این اشکال توسط اشارات و توهم سریع به قدرت منتهی می شود. ج)سومین خدمت لاسول به حوزه مطالعات ارتباطی این بود که نقش سیاسی ارتباطات را فراتر از آنچه که اعمالی چون امتناع و مبارزات انتخاباتی نشان می دادند، آشکار ساخت.(همان:۹۷)

لازارسفلد و مرتن

لازارسفلد به همراه مرتون در زمره اولین دانشمندانی بودند که نظریه تأثیر گذاری بی‌حد و حصر رسانه‌ای را مورد تردید قرار دادند. از دید آنان اثرگذاری رسانه ها، در صورتی که ساختار محیط کلان و یا افواه مناسب و موافق پیام رسانه ای نبا شد، با تنگنا روبرو خواهد بود.لازارسفلد و مرتون بر این عقیده اند که برای اثر بخشی رسانه سه شرط: انحصاری کردن، جهت دهی به ارزش ها و اجتناب از تغییر ارزش های اساسی و ارتباط چهره به چهره تکمیلی لازم است. این اندیشمندان با بررسی مقایسه ای تبلیغات در زمینه مصرف و تبلیغات سیاسی نتیجه می گیرند که گر چه رسانه های جمعی در سمت دادن نگرش های اساسی اثر بخش بوده اند، شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد به تنهایی موجب تغییر نگرش شده باشند.چنانچه پیام ارتباطی حاوی نکاتی باشد که در محیط پیرامون قابل جذب نباشد، یا با امکانات عملی محیط سازگار نباشد و یا آنکه با عقاید و ارزش های رایج محیط پیرامون تنافر داشته باشد، ممکن است فرد در آغاز تحت تأثیر پیام قرار گیرد، لیکن به زودی و بعد از خارج شدن از اثرات خلسه ناشی از پیام جذاب وسیله ارتباطی، دچار تحیر و سرگردانی می شود.(همان:۹۸)

کورت لوین

کورت لوین نظریه پرداز دیگر مکتب شیکاگو و از تاثیر گذاران بر بحث ارتباط جمعی، کارکرد نظریه را توصیف آن چیزی که می دانیم و نیز مسیر اصلی جهت کسب معرفت جدید می دانست. وی نظریه میدانی را به عنوان پایه ای مطلوب برای مفهوم فضای زندگی و تحلیلی مکان شناسی از جنبه منطق روانی به بهترین وجه ارائه نمود. مفهوم اصلی که لوین بر اساس آن سعی در انسانی کردن نظریه میدانی داشت، فضای زندگی نامیده می شد. از نظر وی کل محیط روان شناختی یعنی واقعیات، روابط، نیروها و تجارب انسانی همه در یک زمان معین پدید می آیند و همواره بر هم تأثیر می گذارند. این عوامل شامل نیازها، اهداف، تأثیرات ضمیر ناخود آگاه، خاطرات، اعتقادات، رویدادهای سیاسی، اقتصاد و شرایط طبیعی اجتماعی و هر چیز دیگری است که احتمالأ می تواند بر روی رفتار نیز تأثیر مستقیم داشته باشد. از نظر لوین روابط درون فضای زندگی پدید آوردنده یک نظام است و برای تبیین وقایع درون این نظام مفاهیمی چون فیزیک و ریاضی شامل انرژی، تنش، نیاز، جاذبه و بردار همواره کارساز خواهد بود.(همان:۱۰۰)

نظریه جهانی شدن

استفاده از برنامه‌های ماهواره‌ای می‌تواند علاوه بر مزیت‌ها ارتباطی و اطلاعاتی، عاملی برای جهانی شدن جوامع باشد.به‌عبارت دیگر ماهواره با پخش مستقیم برنامه‌های‌ تلویزیونی،عده کثیری از مخاطبان را توده‌وار در جوامع مختلف،در یک لحظه و به‌طور همزمان تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و بدین ترتیب با نفوذ و قدرتی که از این طریق به دست‌ می‌آورد،می‌تواند عاملی برای یک‌دست شدن فرهنگ جوامع و اتحاد افراد باشد.عمده‌ترین مزایای استفاده از ماهواره‌ها و برنامه‌های ماهواره‌ای از دید طرفداران‌ نظریه جهانی شدن به شرح زیر است:

۱-ماهواره یک وسیه تبادل کم‌هزینه و آسان اطلاعات است.

۲-استفاده از ماهواره در زمینه‌های مختلف،موجب تسهیل در امور و افزایش تأثیر پدیده‌های اجتماعی است.

۳-ظرفیت حمل پیام در ماهواره‌ها بسیار بالا و هزینه استفاده از آن بسیار پایین‌تر از سایر رسانه‌ها است.

۴-استفاده از ماهواره می‌تواند باعث انسجام مالی و تمامیت ارضی در کشورها شود.

۵-پخش زنده رویدادهای مختلف در سراسر کره زمین از این طریق به راحتی امکان‌ پذیر است.

۶-استفاده از برنامه‌های ماهواره‌ای هم از نظر سرمایه‌گذاری و هم از لحاظ قدرت‌ خرید مصرف‌کنندگان مقرون به‌صرفه است.بدین ترتیب از نظر اقتصادی پر کردن اوقات‌ فراغت مخاطبان ماهواره‌ها نسبت به مخاطبان سایر رسانه‌ها مقرون به صرفه‌تر است.

نظریه هجوم فرهنگی

طرفداران این نظریه عمدتا،نظریه‌پردازان کشورهای جهان سوم و در حال‌توسعه‌ هستند و عموما نوعی دغدغه حراست از مرزهای فرهنگ ملّی،ارزش‌های فرهنگی،سنتی‌ و پیشینه تاریخی جوامع مذکور را دارند.آنها براین باورند که محتوای برنامه‌های ماهواره‌ ای که عموما از کشورهای غربی تغذیه می‌شوند باعث تخریب فرهنگ کشورها و تبدیل‌ شدن افراد جامعه به یک توده بی‌شکل،مصرف‌گرا و قابل کنترل توسط شبکه‌های‌ ماهواره‌ای می‌شوند و درنهایت به وابستگی کامل به فرهنگ و اقتصاد غرب می‌رسند.

باتوجه به دیدگاه‌های طرفدار نظریه هجوم فرهنگی مهم‌ترین مضرات استفاده از برنامه‌های ماهواره‌ای به شرح زیر می‌باشد:

۱-تخریب فرهنگی

۲-بدآموزی‌های اخلاقی،تخریب باورهای ملّی،دینی و ارزش‌های اجتماعی

۳-به وجود آوردن اندیشه‌های منفعل در جهان سوم

۴-وابستگی فرهنگی کشورهای جهان سوم از طریق دخالت در امور آنها

۵-قراردادن جهان در راستای سیاست‌های کشورهای سلطه‌گر با طرح تئوری‌ «جهانی شدن»

۶-تأثیر منفی بر روی نوجوانان و جوانان و ایجاد دوگانگی شخصیت در آنها

۷-هیچ نوع مقرارتی بر عملکرد ماهواره‌های پخش مستقیم حاکم نیست

۸-هجوم حجم بسیاری از اطلاعات که درنتیجه جای برای تفکر و خلاقیت و ابتکار باقی نمی‌ماند.

۹-از دست دادن هویت فردی و فراموشی اصالت و هویت واقعی انسان

۱۰-مصرفی بار آودرن جوامع

جدول مفاهیم و نظریه‌های تبیین گر سبک زندگی

جدول نظریات تاثیرگذاری رسانه ها

چارچوب نظری تحقیق

چنین به نظر می رسد که شبکه های ماهواره ای انعکاس دهنده پیام ها، روش ها و ایده های جدید از مرکز به پیرامون و از غرب به شرق هستند و شیوه ها و نظام های ارزشی جا افتاده کشورهای پذیرنده را به چالش می کشند. نمایش سبک زندگی غربی، ایده ها و باورهای غربی در سریال ها و فیلم های شبک های ماهواره ای زنان کشورهای جهان سوم و در حال توسعه را آماده پذیرش این سبک زندگی و باورها می نماید.

طبق نظریه کاشت، رسانه ها بر افکار و رفتار استفاده کنندگان خود تاثیر می نهند.. کاشت به معنای پذیرش و درونی سازی نگرش تلویزیونی و رسانه ای توسط مخاطبان و بینندگان است و به رایج سازی یک روند می انجامد. به نظر گربنر اهمیت رسانه در خلق راه های مشترک در انتخاب و نگریستن به رویدادهاست. او این فرایند را کاشت انگاره های غالب می خواند. در واقع رسانه گرایش به این دارد که روایت های یکسان و نسبتاً مورد وفاق از واقعیات اجتماعی ارائه دهد. و مخاطبان خود را نیز سازگار با آن فرهنگ پذیر کند. رسانه ها با تکرار پیام ها در سبک و سیاق واحد و مشترک در تلاش هستند تا یک سبک زندگی را عمومی ساخته و از به یکدست شدن جامعه جهانی منجر می شوند. بدیت ترتیب انها ضمن هجوم به فرهنگ های محلی و ملی به تخریب اقلیت ها، سبک های زندگی سنتی و خرده فرهنگ ها باعث می شوند.

برنامه هاو سریال های ماهواره ای از یک زمینه فرهنگی و اجتماعی برخوردارند و آگاهانه سبک زندگی و باورهای خاصی را نمایش می دهند. روند رو به انباشت کاشت از این طریق، بدین معناست که با افزایش استفاده از شبک ههای و سریال های ماهواره ای میزان کاشت افزایش یافته و به عبارتی تاثیر این سریال ها در کسانی که بیشتر تماشا می کنند، بیشتر است.گربنر و همکارانش معتقدند اثرات تلویزیون با مقایسه رفتارها و واکنش های بینندگان کم و پرمصرف مورد برری و مطالعه قرار می گیرد. بنابر این میتوان گفت که استفاده و تماشای زیاد سریال های ماهواره ای می تواند در نگرش زنان به سبک زندگی، تغییر آن، تغییر بارها و اعتقادات موثر باشد. در این تحقیق با الهام از نظریه کاشت، به دنبال بررسی جامعه شناختی سریال های ماهواره ای بر سبک زندگی زنان شهر بندر عباس می باشیم. از دیدگاه نظریه کاشت می توان فرض کرد، زنانی که مصرف رسانه ای(سریال های ماهواره ای) بیشتری دارند، در مقایسه با زنانی که مصرف رسانه ای کمتری دارند، بیشتر دچار تغییر سبک زندگی، تمایل به تغییر سبک زندگی و اعتقادان وو باورهای غربی هستند.

مدلنظری تحقیق

نمادهای منزلتی

مسکن واملاک

اتومبیل

تلفن همراه

تزیینات ودکوراسیون

پوشش ظاهری

نمادهای فرهنگی

نمادهای بومی ومحلی

نمادهای ملی

نمادهای فراملی وجهانی

نمادهای سنتی

نمادهای مدرن

الگوهای رفتاری

طرز گذرراندن اوقات وفراغت

تغییر الگوی مصرفی

نوع وبیان لهجه

طرز آرایش وپیرایش ظاهر

مدگرایی

مولفه های سبک زندگی

ارزش های اجتماعی

جمع گرایی وفرد گرایی

آینده گرایی وگذشته گرایی

تجمل گرایی

امنیت وآسایش

معنویت گرایی

نقش های اجتماعی

نقش های مبتنی بر روابط شغلی

نقش های شخصی

نقش های اجتماعی

نقش های خانوادگی وخویشاوندی

بعد اقتصادی

بعد فرهنگی

بعد اجتماعی

سئوالات تحقیق

سئوال اصلی

آیا تماشای برنامه های ماهواره ای باعث تغییر رفتار ومنش اخلاقی وسبک زندگی دربین زنان می شود؟

سئوالات فرعی

۱-آیابرنامه‌های ماهواره‌ای بیشترین نگرش در زمینه سبک زندگی را در آقایان ایجاد نموده یا خانم؟

۲-آیا برنامه‌های ماهواره‌ای در اعتقادات دینی ومذهبی مخاطبان خود تاثیر گذار بوده است؟

۳-آیا تماشای سریال های ماهوارهای فرهنگ مصرفی بانوان را تغییر داده است؟

۴-آیا تما شای سریال‌های ماهواره ای رواج مد؛وتجمل گرایی در بین زنان را بوجود آورده است؟

۵-آیا برنامه های ماهواره‌ای در روابط اجتماعی زنان تغییراتی رابوجود آورده است؟

۶- برنامه های ماهواره‌ای در اوقات فراغت زنان بومی و همانند سازی الگوها تاچه حد توانسته تاثیر گذار باشد؟

فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی: تغییر سبک زندگی افرادی که سریال های ماهواره ایی را تماشا می کنند وافرادی که این سریال ها را تماشا نمی کنند متفاوت از یکدیگر می باشد.

1. به نظرمی رسد سریال های ماهوارهای در مسائل اعتقادی ومذهبی مخاطبان خود تاثیر گذار بوده است
2. به نظر می رسد بین سریال های ماهوارهای ورواج مد در بین زنان رابطه معناداری وجود دارد.
3. به نظر می رسد بین سریال ماهوارهای وفرهنگ مصرفی بین زنان رابطه معناداری وجو د دارد.
4. به نظر می رسد بین برنامه های ماهوارهای ورشد تجمل گرایی در میان زنان رابطه معناداری وجود دارد
5. به نظر می رسد بین سریال های ماهواره ایی وگذراندن اوقات فراغت خانم ها رابطه معناداری وجود دارد.
6. به نظر می رسد بین تماشای سریال های ماهوارهایی ونقش های اجتماعی که افراد دارند رابطه معناداری وجود دارد.

فصل سوم

روش تحقیق

مقدمه

پس از بررسی پیشینه تجربی و ادبیات تئوریک موضوع تحقیق در این فصل به چارچوب روش‌شناسی تحقیق پرداخته می‌شود وشرحی از مراحل مختلف اجرای این تحقیق شامل چگونگی طراحی و اجرای پرسشنامه، جمعیت و نمونه آماری، روش نمونه‌گیری، اندازه نمونه و روش تحلیل و گردآوری داده‌ها، تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها، اعتبار و پایایی مقیاس‌ها ارائه می‌شود.

روش تحقیق

تحقیقحاضرازنظرهدفکاربردیوازنظرروشازنوعهمبستگی-موردی-زمینه ایمیباشد. دراینپژوهشجهتتعیین بررسی تاثیر ماهواره برسبک زندگی زنان شهر بندر عباساز روش پیمایش و ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده خواهد شد.

روش تحقیق:پیمایشی

تحقیق پیمایشی: توصیفی است از نگرش ورفتار جمعیتی بر اساس انتخاب نمونه ای تصادفی ومعرف از افراد ان جمعیت وپاسخ آنها به یک رشته سو الات؛محققان اجتماعی می کوشند با بهره گرفتن از این تحقیقات پیمایشی به تبیین پدیده ها پرداخته وصرفا توصیف آن بسنده نکند در چنین مواردی فرضیه هایی(برای تبیین) ساخته شده تا با مرتبط گرداندن پاسخ سوالات مختلف به یکدیگر به آزمون کشیده شوند.-(بیکره ترزال؛ترجمه واقتباس دکتر هوشنگ نایبی؛روش تحقیق نظری در علوم اجتماعی)

دراین تحقیق از روش پیمایشی استفاده شده است.

تکنیک تحقیق

برای تحقیقات میدانی معمولاً از ابزار پرسشنامه بهره گرفته می شود. تهیه یک پرسشنامه اصول و قواعد خاص علمی خود را دارد. در این تحقیق برای تهیه پرسشنامه تحقیق از تحقیقات مرتبط استفاده شد. برای مصرف رسانه ای از پرسشنامه طرح ملی مصرف کالاهای فرهنگی دفتر طرح های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بهره گرفته شد. برای تهیه پرسشنامه سبک زندگی نیز با رجوع به تحقیقات داخلی صورت گرفته برای ابعاد مختلف سبک زندگی سئوالات مرتبط استخراج شد. بدین معنا باید گفت که پرسشنامه این تحقیق محقق ساخته می باشد. در ادامه سئوالات پرسشنامه به تفکیک متغیر آمده است.

پردازش اطلاعات وآزمون آماری

روش‌های آماری تجزیه و تحلیل داده‌ها

برای تحلیل داده های تحقیق عمدتاً از روش همبستگی رتبه‌ای، آزمون T و آماره‌های توصیفی نظیر میانگین میانه و روش های رگرسیونی بهره گرفته می شود.

روش پردازش وتحلیلی داده ها

در این تحقیق برای پردازش وتحلیل داده ها از آمار توصیفی واستنباطی استفاده شده است

آمار توصیفی

به مجموعه روش هایی که برای سازمان دادن؛خلاصه کردن؛ توصیف مشاهده ها مورد استفاده قرار میگیرند. آمار توصیفی می گویند. در آمار توصیفی ما به تثبیت وخلاصه کردن پیامد ها ورویدادها وویژگی های افراد ؛اشیاء وپدیده ها می پردازیم آمار توصیفی وسیله توصیف وخلاصه کردن ویژگی هاست. این روش آماری بیشتر به مشخص کردن داده ها؛تنظیم و ارائه آنها به صورت جدول بندی یاترسیم نمودارها؛محاسبه وتعیین روابط بین اطلاعات می پردازد.(حسن زاده؛رمضان؛مداح؛ محمد تقی؛ روش آماری در علوم رفتاری)

آمار استنباطی

به مجموعه روش هایی که با بهره گرفتن از داده های حاصل از نمونه ؛ویژگی ها وخصوصیات گروه بزرگ یا جامعه را استنباط می کنیم ؛آمار استنباطی می گویند. از انجا که اندازه گیری ومشاهده ویژگی تمام جامعه امکان پذیر نیست.

آمار استنباطی به ما این امکان را می دهد تا با مطالعه گروهی کوچکتر (نمونه) ویژگی جامعه را برآورد کنیم. هدف آمار استنباطی پی بردن به ویژگی های یک جامعه آماری از راه بررسی ویژگی های یک نمونه آماری است.فرایند استدلال جزء به کل را استباط می گویند (همان)

قلمرو تحقیق

جامعه آماری

دادههایآماریعبارتاستازنتایجحاصلازاندازهگیری؛شمارش؛مشاهده؛ویژگیهایافراداشیاورویدادهامیتواندبهصورتکمییاکیفیباشدبهعبارتدیگر؛اطلاعاتیکهباشیوههایگوناگونازقبیلاندازهگیری؛آزمایش؛مشاهده؛مصاحبه؛آزمونوازاینقبیلبهصورتکمیوکیفیبهدستآیددادههایآمارینامیدهمیشوندنتایجخاموبرسیشدههرتحقیقدادههاتشکیلمیدهند(حسنزاده؛رمضان؛مداح؛محمدتقی؛روشآماریدرعلومرفتاری)جامعهآماریاینپژوهششاملکلیهزنان شهر بندر عباسکه دراینشهر ساکن می باشنداست

نمونهآماری

نمونهآماریازمیاناین زنان در گروه سنی ۱۸تا۲۵ سالانتخابخواهد شد.کهمطابقضوابطنمونه‌گیریبراساسفرمول کوکران۴۰۰ نفر میباشد.

حجم نمونه:

با توجه به تعداد زنان بامیانگین سنی ۲۳٫۵ سال که ۲۰۲۲نفر می باشد و با بهره گرفتن از فرمول کوکران و خطای نمونه گیری ۵ درصد حجم نمونه ۳۷۱ نفر به دست آمد که جهت در نظر گرفتن ریزش پرسشنامه ها به ۴۰۰ نفر افزایش می یابد.

۳۷۱

روش نمونه گیری

برای نمونه‌گیری با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیریخوشه ای ضمن تقسیم شهر بندرعبای به چهار منطقه بزرگ، از هر منطقه ۲ پارک انتخاب شده و با مراجعه به زنان ۱۸ تا ۲۵ ساله تعداد ۴۰۰ پرسشنامه تکمیل شد. البته با توجه به امکانات دانشجویی این روش انتخاب شده است و بهتر بود که از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی استفاده می شود.

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

این فصل شامل دو قسمت آمار توصیفی و آمار استنباطی است. در قسمت آمار توصیفی به توصیف مشخصات جامعه آماری پرداخته و شاخص های و متغیرهای تحقیق توصیف شده و میانگین آنها همراه با نمودار گزارش شده است. سپس در قسمت استنباطی به بررسی رابطه متغیرهای تحقیق با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون پرداخته شده است.

آمار توصیفی

سن

جدول شماره(۱۴-۱) سن پاسخگویان را نشان می دهد. همان طور که مشاهده می شود، ۲ درصد پاسخگویان در گروه سنی ۱۸ تا ۲۰ سال بوده اند، ۸٫۸ درصد در گروه سنی ۲۰ تا ۲۲ سال، ۳۴٫۳ درصد ۲۲ تا ۲۳ سال، ۳۷ درصد در گروه سنی ۲۳ تا ۲۴ سال قرار دارند و ۱۸ درصد نیز در گروه سنی ۲۴ تا ۲۵ سال قرار دارند. میانگین سن افراد نمونه نیز ۲۳٫۵ می باشد.

جدول‏۴‑۱: سن

نمودار‏۴‑۱: سن

وضعیت تاهل

جدول شماره(۴-۲) وضعیت تاهل افراد پاسخگو را نشان می دهد. همان طور که مشاهده می شود، ۶۶ درصد پاسخگویان مجرد و ۳۴ درصد متاهل بوده اند.

جدول‏۴‑۲: تاهل

نمودار‏۴‑۲: تاهل

میزان تحصیلات

جدول شماره(۴-۳) میزان تحصیلات پاسخگویان را نشان می دهد. ۳ درصد پاسخگویان رادای مدرک راهنمایی هستند، ۳۴٫۸ درصد دیپلم دارند، ۵۷٫۵ درصد دارای مدرک لیسانس هستند و ۴٫۸ درصد نیز اظهار کرده اند که در مقطع فوق لیسانس و بالاتر تحصیل کرده اند.

جدول‏۴‑۳: تحصیلات

نمودار‏۴‑۳: تحصیلات

میزان درآمد

جدول شماره(۴-۴) نیز میزان درامد پاسخگویان را نشان می دهد. ۴ درصد پاسخگویان دارای درآمد کمتر از ۳۰۰ هزار تومان بوده اند، ۱۹٫۳ درصد ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان، ۲۸٫۵ درصد دارای درآمد ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان، ۴۲٫۳ درصد دارای درآمد ۷۰۰ تا یک میلیون تومان و در نهایت، ۶ درصد دارای درآمد ماهانه بیش از یک میلیون تومان بوده اند.

جدول‏۴‑۴: درآمد

نمودار‏۴‑۴: درآمد

وضعیت اشتغال

جدول شماره(۴-۵) وضعیت اشتغال افراد نمونه را نشان می دهد. ۵۰٫۵ درصد پاسخگویان غیر شاغل و ۴۹٫۵ درصد نیز شاغل بوده اند.

جدول‏۴‑۵: اشتغال

نمودار‏۴‑۵: اشتغال

وضعیت مالکیت منزل

جدول شماره(۴-۶) وضعیت مالکیت منزل را نشان می دهد. همان طور که مشاهده می شود، ۵۲٫۸ درصد پاسخگویان منزل شخصی نداشته اند و ۴۷٫۳ درصد نیز منزل شخصی داشته اند. جدول

جدول‏۴‑۶: مالکیت

مصرف رسانه ای

داشتن ماهواره

جدول شماره(۴-۷) وضعیت داشتن یا نداشتن ماهواره را نشان می دهد. چنانکه ملاحظه می شود، ۸۱٫۵ درصد اظهار داشته اند که در منزل ماهواره دارند، و ۱۸٫۵ درصد نیز گفته اند که در منزل ماهواره ندارند.

جدول‏۴‑۷: داشتن ماهواره

نمودار‏۴‑۶: داشتن ماهواره

تعداد ساعات تماشای ماهواره

جدول شماره(۴-۸) ساعاتی که پاسخگویان در روز برنامه های ماهواره را تماشا می کنند نشان می دهد. ۲۳٫۸ درصد پاسخگویان اظهار کرده اند که اصلا ماهواره تماشا نمی کنند که اغلب این افراد در واقع همان کسانی هستند که اظهار کرده اند در منزل نیز ماهواره ندارند. ۱٫۳ درصد گفته اند که در روز یک تا سه ساعت برنامه های ماهواره را تماشا می کنند، ۴۷٫۵ درصد گفته اند که بین سه تا پنج ساعت از وقت خود را صرف تماشای برنامه های ماهواره می کنند، ۱۵ درصد پاسخگویان پنج تا هشت ساعت برنامه های ماهواره را تماشا می کنند و ۱۱٫۸ درصد نیز اظهار داشته اند که در روز بیش از ده ساعت برنامه های ماهواره را تماشا می کنند.

جدول‏۴‑۸: ساعات تماشای ماهواره

نمودار‏۴‑۷: ساعاتتماشایماهواره

سابقه تماشای ماهواره

جدول شماره(۴-۹) سابقه تماشای ماهواره را نشان می دهد. همان طور که مشاهده می شود، ۲۰٫۵ درصد پاسخگویان اعلام کرده اند که اصلا ماهواره مشاهده نکرده اند. ۱۱٫۳ درصد یک تا دو سال است که ماهواره دارند و تماشا می کنند. ۲۰٫۳ درصد دو تا سه سال سابقه تماشای ماهواره دارند، ۳۱٫۵ درصد سه تا چهار سال و ۹٫۸ درصد نیز بین چهار تا پنج سال است که ماهواره تماشا می کنند. ۶٫۸ درصد نیز بیش از پنج سال ماهواره تماشا کرده اند.

جدول‏۴‑۹: سابقه تماشای ماهواره

نمودار‏۴‑۸: سابقهتماشایماهواره

سبک زندگی

شاخص نماد منزلتی

جدول شماره(۴-۱۰) شاخص میزان استفاده پاسخگویان از نمادهای منزلتی را نشان می دهد. همان طور که در جدول نیز مشاهده می شود، ۱۲٫۸ درصد پاسخگویان خیلی کم، ۱۸٫۱ درصد کم، ۴۱٫۳ درصد متوسط، ۳۴٫۴ درصد زیاد و ۶٫۳ درصد نیز به میزان بسیار زیادی از نمادهای منزلتی یا به عبارتی نمادهایی که نشان از تجمل گرایی است همچون اتومبیل یا منزل بسیار لوکس و یا دکوراسیون گران قیمت و… استفاده می کنند. میانگین این شاخص ۴۴٫۲۵ می باشد که نشان می دهد پاسخگویان به طور کلی از نمادهای منزلتی در حد پایین تر از متوسط استفاده می کنند.

جدول‏۴‑۱۰: شاخص نماد منزلتی

نمودار‏۴‑۹: شاخصنمادمنزلتی

شاخص الگوهای رفتاری

جدول شماره(۴-۱۱) وضعیت شاخص الگوهای رفتاری ترویج شده در برنامه های ماهواره ای همچون استفاده از لغات و کلمات خارجی، و یا لباسهای غربی را نشان می دهد. همان طور که در جدول نیز مشاهده می شود، ۸٫۸ درصد پاسخگویان خیلی کم، ۴۰٫۳ درصد کم، ۴۴ درصد زیاد و ۷ درصد خیلی زیاد از الگوهای رفتار غربی که در ماهواره ترویج می شود پیروی می کنند. میانگین این شاخص، ۵۰٫۱ می باشد که نشان می دهد پاسخگویان بهوطور کلی به میزان متوسطی به الگوهای رفتاری ترویج شده در ماهواره گرایش دارند.

جدول‏۴‑۱۱: شاخص الگوهای رفتاری

نمودار‏۴‑۱۰: شاخصالگوهایرفتاری

شاخص نمادهای فرهنگی

جدول شماره(۴-۱۲) وضعیت شاخص استفاده از نمادهای فرهنگی ترویج شده در برنامه های ماهواره، همچوننمادهای مدرن و جهانی در مقابل نمادهای بومی و محلی را نشان می دهد. همان طور که مشاهده می شود، ۱٫۸ درصد پاسخگویان خیلی کم، ۲۶ درصد کم، ۵۸٫۸ درصد زیاد و ۱۳٫۵ درصد خیلی زیادبه نمادهای مدرن و جهانی به جای نمادهای بومی و محلی گرایش دارند. میانگین این شاخص نیز ۶۰ می باشد که نشان از رواج مدگرایی بیشتر از حد متوسط در افراد نمونه دارد.

جدول‏۴‑۱۲: شاخص نمادهای فرهنگی

نمودار‏۴‑۱۱: شاخصنمادهایفرهنگی

شاخص نقش های اجتماعی

جدول شماره(۴-۱۳) وضعیت شاخص اهمیت نقش های اجتماعی برای پاسخگویان را نشان می دهد. چنانکه در جدول نیز مشاهده می شود، ۰٫۸ درصد پاسخگویان بسیار کم، ۹٫۳ درصد کم، ۴۸ درصد زیاد و ۴۲ درصد نیز بسیار زیاد برای نقش های اجتماعی خود همچون نقشهای خانودگی اهمیت قایل بوده اند. میانگین این شاخص به میزان ۷۵ نیز نشان از اهمیت نقش ها برای افراد نمونه دارد.

جدول‏۴‑۱۳: شاخص نقش های اجتماعی

نمودار‏۴‑۱۲: شاخصنقشهایاجتماعی

شاخصارزش های اجتماعی

جدول شماره(۴-۱۴) وضعیت شاخص ارزش های اجتماعی همچون جمع گرا یا فرد گرا بودن و یا ارزش قایل بودن برای خانواده و…و در مقابل تعلق به ارزش های جامعه غربی را نشان می دهد. ۱۸ درصد پاسخگویان خیلی کم، ۴۶٫۴ درصد کم، ۲۹٫۶ درصد زیاد و ۶ درصد بسیار زیاد نسبت به ارزشهای جامعه غربی گرایش داشته اند. میانگین این شاخص، ۵۴٫۳ نشان دهنده گرایش متوسط پاسخگویان به ارزش های غربی است.

جدول‏۴‑۱۴: شاخص ارزش های اجتماعی

نمودار‏۴‑۱۳: شاخصارزشهایاجتماعی

شاخصدینداری

جدول شماره(۴-۱۵) وضعیت شاخص دینداری را در افراد پاسخگو نشان می دهد. چنانکه در جدول نیز مشخص شده است، ۱۰ درصد افراد دارای گرایش دینداری کم، ۴۲٫۳ درصد گرایش قوی، و ۴۷٫۸ درصد نیز گرایش بسیار قوی دینداری دارند. میانگین این شاخص نیز ۷۶٫۲ می باشد که نشان از گرایش دینداری بسیار بالای پاسخگویان دارد.

جدول‏۴‑۱۵: شاخص دینداری

نمودار‏۴‑۱۴: شاخصدینداری

آمار استنباطی

رابطه بین تماشای برنامه ماهواره و رواج مد گرایی

جدول شماره(۴-۱۶) بررسی رابطه بین تماشای برنامه های ماهواره و رواج مدگرایی یا اقتباس الگوهای فرهنگی غربی را نشان می دهد. مقدار ضریب پیرسون ۰٫۹۷ و سطح معناداری آن ۰٫۰۰۰ نشان می دهد که بین تماشای برنامه های ماهواره و گرایش به الگوهای فرهنگی غربی و رواج مدگرایی رابطه مثبت معناداری وجود دارد. یعنی با افزایش تماشای برنامه های ماهواره، گرایش افراد به مد و مدکرایی افزایش یافته است.

جدول‏۴‑۱۶: رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهورواجمدگرایی

رابطه بین تماشای برنامه ماهواره و فرهنگ مصرفی

جدول شماره(۴-۱۷) رابطه بین تماشای برنامه های ماهواره و رواج فرهنگ مصرفی و الگوهای رفتار غربی را نشان می دهد. مقدار ضریب پیرسون ۰٫۹۴ و سطح معناداری ۰٫۰۰۰ که کمتر از ۰٫۰۵ می باشد نشان می دهد که در سطح اطمینان ۹۵ درصد رابطه مثبت معناداری بین تماشای برنامه های ماهواره و افزایش فرهنگ مصرفی وجود دارد.جدول‏۴‑۱۷: رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهوفرهنگمصرفی

رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهوتجمل گرایی

جدول شماره(۴-۱۸) رابطه بین تماشای برنامه های ماهواره و میزان گرایش به نمادهای منزلتی را نشان می دهد. ضریب همبستگی پیرسون و سطح معناداری آن حاکی از آن است که با افزایش تماشای برنامه های ماهواره، میزان استفاده از نمادهای منزلتی همچون ماشین و خانه و لوازم لوکس توسط پاسخگویان نیز افزایش یافته است.

جدول‏۴‑۱۸: رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهوتجملگرایی

رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهودینداری

جدول شماره(۴-۱۹) رابطه تماشای برنامه های ماهواره و میزان دینداری افراد نومنه را نشان می دهد. همان طور که در جدول نیز نشان داده شده است، ضریب همبستگی پیرسون ۰٫۹۳ و سطح همبستگی آن ۰٫۰۰۰ نشان از وجود رابطه مثبت و معنادار بین تماشای برنامه ها با کاهش یا افزایش میزان دینداری افراد دارد. به عبارت دیگر با افزایش تماشای برنامه های ماهواره ای میزان گرایش افراد به دین کاهش پیدا کرده است. در حالی که افرادی که میزان کمتری این برنامه ها را تماشا می کنند گرایش به دین قوی تری دارند.

جدول‏۴‑۱۹:رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهودینداری

رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهوارزش های اجتماعی

جدول شماره(۴-۲۰ )رابطه بین تماشای برنامه های ماهواره و میزان پایبندی به ارزشهای اجتماعی بومی و محلی را با بهره گرفتن از ضریب پیرسون نشان می دهد. همان طور که نشان داده شده است، با افزایش تماشای برنامه های ماهواره، میزان گرایش افراد به ارزش های اجتماعی بومی کاهش یافته و گرایش به ارزش های غربی افزایش یافته است.(Sig: 0.000)

جدول‏۴‑۲۰:رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهوارزشهایاجتماعی

رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهونقش های اجتماعی

جدول شماره(۴-۲۱) رابطه بین تماشای برنامه های ماهواره و اهمیت نقش ای اجتماعی برای افراد نمونه را نشان می دهد. ضریب پیرسون ۰٫۰۶ و سطح معناداری آن حاکی از آن است که رابطه معناداری بین تماشای برنامه های ماهواره و اهمیت نقش های اجتماعی برای افراد وجود ندارد.

جدول‏۴‑۲۱: رابطهبینتماشایبرنامهماهوارهونقشهایاجتماعی

فصل پنجم

نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه

بیشکشبکههایماهوارهای،خواستهیاناخواستهبهعنوانهمنشینیمجازی؛برشیوهزندگیمردمبویژهجوانان،درمسائلیهمچونپوشش،آرایش،گفتار،کردار،وباورهاوطرزفکرآناناثرمیگذارند. میزاناثرپذیریمردمازاینرسانههادرهرجامعهایبانوعیاحساسحقارتومحرومشدنیاکمبوددربینندهدرارتباطاست. بهگونهایکهفرددرنتیجهتماشایاینگونهبرنامههاوتعریفمعیارهایزندگیایدهآلدرآنونیزدرمقایسهباآنچهبرصحنهتلویزیونمشاهدهمیکنداحساسکمبودونارضایتیاززندگیمیکند. تحقیق حاضر جهت بررسی این تغییرات بر زندگی زنان به عنوان نیمه مهمی از جامعه ایرانی و پرورش دهندگان نسل های آتی کشور، پرداخته است.

نتیجه گیری

عصرکنونیرابسیاریعصرانقلاباطلاعاتوارتباطاتنامیده‌اند.عصریکهدرواقعمیتوانگفتوسایلارتباطجمعیپیچیده‌ترینابزارالقایاندیشه‌هاوکارآمدترینسلاحهابرایتسخیرآرامجوامعهستند.درچنددههاخیرباتوجهبهسرعتسرسام‌آورپیشرفتورشدتکنولوژیارتباطواطلاعات؛هرروزهبرپیچیدگیوکارآمدیاینابزارووسایلدرجهانافزودهمیشود.گستردگیوپیچیدگیجامعهانسانیدرعصرکنونیوجودرسانه‌هایجمعیرادرصحنهمناسباتاجتماعیانسانهاامریاجتنابناپذیرنمودهاست. تصویریکهازحقیقتدرذهنخودمیسازیمنمادیازادراکوبرداشتماازواقعیتمحسوسوملموسزندگیاست.

ظهورفناوریهایجدیددرهرجامعهایهموارهتردیدها؛سردرگمیهاوناآرامیهاییبههمراهداشتهواینامردرموردظهورتلویزیونهایماهوارهایهممصداقدارد.یکیازمسائلیکهتوجهبسیاریازاندیشمندانصاحبنظرانودولتمردانجهانرابهخودجلبکردهمسالهمضرویامفیدبودنمحتوایبرنامههایماهوارهایاست.برخیبراینباورندکهبهرهگیریازماهوارهیکدانشاستکهبایدآنراآموختوگروهیدیگرتاکیدبرمضراتماهوارهدارند.

در سال های اخیر شبکه های ماهواره ای راه اندازی شده توسط دولت های غربی تلاش فراوانی نموده اند تا با انواع روش ها فرهنگ دینی جامعه را زیر سوال ببرند،گاهی با ایجاد شبهه، گاهی با تحقیر همچنین با قدیمی یا تاریخ مصرف گذشته جلو دادن آن.البته  این شبکه های هیچ ابائی ندارند که خیلی آشکارا به مقدسات مردم توهین نموده یا آنها را مسخره نمایند با ادعاهایی همچون روشنفکری افراد اصیل و دارای فرهنگ دینی را عقب مانده می خوانند.

نشاندادنزندگیهایدارایتجملیاراهاندازیشبکههاییکهبهصورتتخصصیبهنمایشلباسهایگرانقیمتبااستفادهابزاریازجنسیتافرادمشغولندوحتیشبکههاییکهبهحراجیاجناسلوکساختصاصدارندوهمچنینشبکههایماهوارهایکهدرقالبمیانبرنامههاوآگهیهایبازرگانیمظاهرضداخلاقیراترویجوتبلیغمیکنندوبرخیرفتارهایمنحرفاخلاقی ( مدلهایلباسومو ) الگوگرفتهازغربوماهوارهرانمایشمیدهند،همهخواستهیاناخواستهزندگیاشرافیومدگراییرادرجامعهترویجمیکنندکهباجامعهدینیهیچسنخیتیندارد. از رو تحقیق حاضر به بررسی اثرات تماشای ماهواره بر سبک زندگی زنان شهر بندرعباس پرداخته است. نتایج تحقیق نشان داد که پاسخگویانبهطورکلیازنمادهایمنزلتیدرحدپایینترازمتوسطاستفادهمیکنند و بهمیزانمتوسطیبهالگوهایرفتاریترویجشدهدرماهوارهگرایشدارند اما رواجمدگرایی در افراد نمونهبیشترازحدمتوسطاست. همچنین اگرچه نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که پاسخگویانبهارزشهایغربی گرایشمتوسطی دارند با این حال، میزان دینداری پاسخگویان در حد بسیار بالایی قرار داد. با توجه به توصیف شاخص ها در ادامه به آزمون فرضیات تحقیق پرداخته می شود.

فرضیه اول:

بهنظرمیرسدسریالهایماهوارهایدرمسائلاعتقادیومذهبیمخاطبانخودتاثیرگذاربودهاست.

نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد بین تماشای سریال های ماهواره ای و اعتقاد مذهبی پاسخگویان رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین فرضیه تحقیق تایید می شود. (Sig:0.000)

فرضیه دوم:

بهنظرمیرسدبینسریالهایماهوارهایورواجمددربینزنانرابطهمعناداریوجوددارد.

نتایج تجزیه و تحلیل داده ها و سطح همعناداری ضریب همبستگس پیرسون نشان می دهد بین تماشای سریال های ماهواره ای و رواج مد بین زنان پاسخگو رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین فرضیه تحقیق تایید می شود.(Sig:0.000)

فرضیه سوم:

بهنظرمیرسدبینسریالماهوارهایوفرهنگمصرفیبینزنانرابطهمعناداریوجوددارد.

نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که رابطه معنار مثبتی بین تماشای سریال های ماهواره و رواج فرهنگ مصرفی بین زنان شهر بندرعباس وجود دارد. بنابراین می توان گفت این فرضیه تحقیق نیز تایید می شود.

فرضیه چهارم:

بهنظرمیرسدبینبرنامههایماهوارهایورشدتجملگراییدرمیانزنانرابطهمعناداریوجوددارد.

نتایج ضریب همبستگی پیرسون در فصل قبل نشان داد که بین تماشای سریال های ماهواره ای و تجمل گرایی و گرایش به نمادهای منزلتی رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین فرضیه تحقیق تایید می شود.(Sig:0.000)

فرضیهپنجم:

بهنظرمیرسدبینسریالهایماهوارهاییوگذراندناوقاتفراغتخانمهارابطهمعناداریوجوددارد.

نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که اغلب پاسخگویان در اوقات فراغت خود به تفریحات خارجی به ویژه گذراندن اوقات خود در شبکه های اجتماعی اینترنتی به خصوص فیسبوک می پردازند و بیه تماشای برنامه های ماهواره ای و گذاندن اوقات فراغت از طریق شبکه هایی همچون فیسبوک رابطه معناداری وجود دارد. (Sig:0.000)

فرضیه ششم:

بهنظرمیرسدبینتماشایسریالهایماهوارهاییونقشهایاجتماعیکهافراددارندرابطهمعناداریوجوددارد.

نتایج ضریب پیرسون نشان داد که بین اهمیتی که افراد به نقش های اجتماعی می دهند میزان تماشای سریال های ماهواره ای رابطه معناداری وجود ندارد. بنابراین فرضیه تحقیق رد می شود.

پیشنهادات

با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق، پیشنهادات زیر را می توان ارائه نمود:

1. تهیه و ساخت برنامه هایی جذاب تا بتواند با برنامه ها و سریال های ماهواره رقابت نماید
2. اگاه سازی جوانان و به ویژه دختران جوان در مورد تاثیرات مخرب ماهواره
3. برگزاری کارگاه های مهارت زندگی در سطح محلات جهت تقویت حس اعتماد به نفس جوانان
4. گسترش ارزشهای بومی و محلی از طریق برنامه های جذاب تلویزیونی
5. در سطح کلان اختصاص بودجه برای تحقیق در مورد برنامه هایی که بتواند ارزشهای ملی و دینی را تبلیغ نماید.

پیوست شماره۱

پرسشنامه

سئوالات زمینه ای

۱-سن ……..

۲-وضعیت تاهل مجرد متاهل بی همسر

۳-تحصیلات بی سواد ابتدایی راهنمایی دیپلم لیسانس فوق لیسانس و بالاتر

۴-وضعیت اشتغال: شاغل خانه دار

۵-هزینه ماهیانه زندگی………………..تومان

۶-منزل شخصی دارم ندارم

سئوالات مصرف رسانه‌ای

۷-دارای ماهواره دارم ندارم

۸-چند ساعت در روز ماهواره تماشا می کنید؟……….

۹-چه سریال هایی را تماشا می کنید؟ نام ببرید

۱-

۲-

۳-

۴-

۱۰-کدام شبکه های فارسی زبان را تماشا می کیند؟

۱-

۲-

۳-

۴-

۱۱-چند سال است که ماهواره تماشا می کنید؟

سئوالات سبک زندگی

نمادهای منزلتی

۱۲-لطفا به سئوالات زیر که در خصوص دارایی های منقول و غیر منقول شما می باشد پاسخ دهید؟

ارزش مالی منزل مسکونی: منزل شخصی ندارم فقیرانه معمولی لوکس بسیار لوکس

ارزش مالی اتومیبل و وسیله نقلیه:اتومبیل ندارم فقیرانه معمولی لوکس بسیار لوکس

ارزش مالی تلفن همراه: تلفن همراه ندارم فقیرانه معمولی لوکس بسیار لوکس

ارزش مالی تزئینات و دکوراسیون داخلی منزل: تزئینات خاص ندارم فقیرانه معمولی لوکس بسیار لوکس

ارزش مالی لباس ها و زیورالات شما بسیار فقیرانه فقیرانه معمولی شیک و گرانبها بسیار گران بها

الگوهای رفتاری

۱۳-شما اوقات فراغت خود را چگونه سپری می نمایید؟

ایرانی(دیدوبازدید اقوام، مجالس دعا و ذکر) خارجی(گیم نت، فیس بوک، )

۱۴-معمولاً چه نوع غذاهایی استفاده می کنید؟

ایرانی(انواع پلو، قیمه و قرمه و …)خارجی(فست فود، لازانیا، اسپاگتی و پیتزا و )

۱۵-نوع لباس هایی که در منزل می پوشید چگونه هستند؟

لباس های پوشیده لباس های باز و منطبق به فرهنگ غربی

۱۶-نوع لباس هایی که در محیط بیرون می پوشید چگونه هستند؟

لباس های پوشیده لباس های باز و مغایر با فرهنگ عامه

۱۷-در محاوه روزانه با کدام لهجه و گویش صحبت می کنید؟

لهجه محلی و ایرانی استفاده فراوان از کلمات خارجی در هنگام محاوره

۱۸-چقدر از مدهایی(لباس و پوشش) که در سریال های ماهواره های نشان داده میشود را بکار می برید؟

خیلی کم کم زیاد خیلی زیاد

۱۹-چقدر از مدهایی(آرایش صورت و موی سر) که در سریال های ماهواره های نشان داده میشود را بکار می برید؟

خیلی کم کم زیاد خیلی زیاد

نمادهای فرهنگی

۲۰-چقدر نمادهای بومی و محلی استان خود را می شناسید؟خیلی کم کم متوسط زیاد خیلی زیاد

۲۱-چثدر به نمادهای بومی و محلی خود علاقمند هستید؟

۲۲-چقدر نمادهای ملی خود را می شناسید؟

۲۳-چثدر به نمادهای ملی خود علاقمند هستید؟

۲۴-چقدر نمادهای فراملی و جهانی را می شناسید؟

۲۵-چثدر به نمادهای فراملی و جهانی خود علاقمند هستید؟

۲۶-چقدر نمادهای مدرن را می شناسید؟

۲۷-چثدر به نمادهای مدرن علاقمند هستید؟

نقش های اجتماعی

۲۸-نقش های شغلی چقدر برای شما اهمیت دارد؟

۲۹-چقدر نقش های اجتماعی برای شما مهم هستند؟

۳۰-چقدر نقش های خانوادگی و خویشاوندی برای شما مهم هستند؟

۳۱-چقدر نقش های شخصی برای شما مهم هستند.

ارزش های اجتماعی

۳۲-شما چقدر ادم جمع گرا یا فردگراییهستید ؟

جمع گرا فردگرا

۳۳-شما چقدر آدم آینده گرا یا گذشته گراییهستید ؟

آینده گرا گذشته گرا

۳۴-شما چقدر فرد تجمل گرایی هستید؟

خیلی کم کم زیاد خیلی زیاد

۳۵-خانواده برای شما چقدر مهم است؟

خیلی کم کم زیاد خیلی زیاد

۳۶-داشتن روابط دوستی بین دختر و پسر برای شما چقدر عادی است؟

خیلی کم کم زیاد خیلی زیاد

۳۷-داشتن روابط جنسی بدون ازدواج از نظر شما چطور است؟ کاملامخالف مخالف موافق کاملا موافق

دینداری

۳۸-شما چقدر به رزقحلالدرآوردن اهمیت می دهید؟

۳۹-شما چقدر در مراسم مذهبی شرکت می کنید؟

۴۰-چقدر به قیامت اعتقاد دارید؟

۴۱-چقدر به طور منظم نماز می خوانید؟

۴۲-چقدر احکام اسلامی را بلد هستید؟

منابع

ابراهیمی،قربانعلی وعباسبهنوئیگدنه(۱۳۸۹)سبکزندگیجوانان: بررسیجامعهشناختیسبکزندگیومولفههایآندربیندخترانوپسرانشهربابلسر، فصلنامهمطالعاتفرهنگیوارتباطات،شماره ۱۸،ص ۱۳۵

افشینمحمدی،غزالبیبکآبادی(۱۳۸۹)بررسیمولفههایسبکزندگیوالگویرفتاردرفیلمهایسینماییپرفروش

آسابرگر؛آرتور(۱۳۷۹).روش های تحلیل رسانه ها؛ترجمه پرویز اجلالی؛تهران:مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها -اولین همایش صنعت تبلیغات تهران.اداره کل تبلیغات وزرارت فرهنگ وارشاد اسلامی؛صص۷۷-۵۹

حمیدی؛نفیسه وفرجی؛مهدی (۱۳۸۷) سبک زندگی وپوشش زنان در تهران؛فصلنامه تحقیقات فرهنگی؛شماره۱

خواجهنوری،بیژن،علیروحانی،سمیههاشمی(۱۳۹۱)گرایشبهحجابوسبکهایمتفاوتزندگیمطالعهموردی: زنانشهرشیراز، فصلنامهجامعهشناسیکاربردی،شماره ۴۷،صص ۱۴۱-۱۶۶

خوشنویس ناهید(۱۳۸۸) بررسیتاثیربرنامههایتلویزیونیبرسبکزندگی پرتال جامع علوم انسانی

رسولی؛محمد رضا۱۳۸۲٫بررسی مولفه های سبک زندگی در تبلیغات تلویزیون؛فصلنامه علوم اجتماعی شماره ۲۳پاییز۱۳۸۲

رضوی زاده؛نورالدین(۱۳۸۶)بررسی تاثیر مصرف رسانه ها برسبک زندگی ساکنان تهران ؛پژوهشگاه فرهنگ وهنرو ارتباطات

روحانی؛ علی:۱۳۸۹؛-بررسی آسیب شناسی تاثیر برنامه های تلویزیونی ماهوارهای بر هویت اجتماعی- فرهنگی دانشجویان

زلفعلی فام؛ جعفر؛ ابراهیم پور؛ دادود(۱۳۸۸) -بررسی تأثیر صنعت فرهنگ بر هویت اجتماعی با تأکید بر شبکه‌های تلویزیونی ماهواره اییفصلنامهمطالعاتفرهنگ - ارتباطات،شماره ۱۱،ص ۹۷

فاضلی محمد(۱۳۸۲)مصرف سبک زندگی ؛قم؛انتشارات صبح صادق

فرهنگی، علیاکبر،هانیهکیانا(۱۳۹۱) تاثیررسانههادرتبلیغسبکزندگیغربیباتاکیدبرالگویپوششغربی، دوفصلنامهپاسداریفرهنگیانقلاباسلامی،سالدوم،شماره ۵

کردی،حسین،سکینههادیزاده(۱۳۹۱)بررسیسبکزندگیزنانشاغلوغیرشاغل، فصلنامهجامعهشناسیزنان،شماره ۱۲،صص ۲۱-۴۲

مقدس، علیاصغر،عبدالعلیلهساییزاده، اسفندیارغفارینسب()تأثیرفنآوریهایارتباطیواطلاعاتیبرسبکزندگی :مطالعهموردیافرادمهاجروبومیطایفهیدهدارفارس، پرتال جامع علوم انسانی

-ملکی تبار؛ مجید(:۱۳۸۶) بررسی راهبردی- امنیتی تاثیرات ماهواره بر باورهای جوانان، فصلنامه مطالعات علمی؛سال دوم شماره۱

Al-ofy A. (2008) the Saudi tv & the realization of social attitudes according to the cultivation theory, bohooth al-ettisul, vol 3, no 8: pp 157-190

Hakim, C. (2002). “Lifestyle Preferences as Determinants of Women’sDifferentiated Labor Market Careers”. Work and occupations, Vol. 29 No.4,

Hawkins, r.& s. pingree(2010) using television to construct social reality, jounal of broadcasting, vol 25, no 4, pp 347-364

November, pp.428-459.

Rosengren, kaarl Erik (2006) media effect and beyond, culture socialization and lifestyle, London & newyork: routledge

Tan, a. s. tan (2007) American tv in the Philippines: a test of cultural impact , journalism quarterly, vol 64, pp 65-72

Veal, A.J. (2001).” Leisure, Culture and Lifestyle”. Society and Leisure,Vol. 24, No.2, PP.359-376.

مدیران باید هنگام تجزیه و تحلیل نظرات موافق و مخالف یک گزینه استراتژیک، به این پرسش‌ها و پرسش‌های مشابه آن پاسخ داده باشند و باید باز هم قبل از تهیه طرح‌های اجرایی مناسب به این پرسش توجه کنند. مدیران باید قادر باشند به این پرسش‌های اساسی پاسخ‌های قانع‌کننده بدهند، درغیراین‌صورت بهترین استراتژی‌ها نیز نمی‌توانند در مرحله عمل موفق باشند و عملکرد شرکت را بهبود بخشند. فرایند اجرای استراتژی ممکن است شامل اعمال تغییراتی در فرهنگ، ساختار یا سیستم مدیریت سازمان یا تغییر کل این حوزه‌ها گردد. مشخصاً مدیران سطوح میانی و عملیاتی سازمان استراتژی را پس از تصویب مدیران ارشد اجرا خواهند کرد، مگر آن که اعمال تغییرات گسترده و سراسری در سازمان ضروری باشد. اجرای استراتژی که گاهی به آن برنامه‌ریزی عملیاتی نیز می‌گویند اغلب دربرگیرنده تصمیم‌های روزانه در خصوص تخصیص منابع می‌باشد (هانگر، ۱۳۸۱، ۲۷).
اغلب اجرای استراتژی‌ها را مرحله عملی مدیریت استراتژیک می‌نامند. مقصود از اجرای استراتژی‌ها این است که کارکنان و مدیران بسیج شوند و استراتژی‌های تدوین‌شده را به مرحله عمل درآورند. اغلب چنین تصور می‌شود که در مدیریت استراتژیک مرحله اجرایی مشکل‌ترین مرحله می‌باشد و ایجاب می‌کند که افراد خود را متعهد به سازمان نمایند، ازخودگذشتگی کنند و نوعی خودکنترلی اعمال نمایند.
موفقیت مرحله اجرایی استراتژی‌ها بدین امر بستگی دارد که مدیران بتوانند در کارکنان ایجاد انگیزه نمایند و این نوعی هنر و نه یک علم است. اگر استراتژی‌هایی تدوین شوند ولی هیچ‌گاه به اجرا در نیایند نوع اقدام چیزی جز عملی بیهود نخواهد بود.
برای اینکه مرحله اجرای استراتژی‌ها به شیوه‌ای موفقیت‌آمیز انجام شود، مدیران باید از نظر ایجاد ارتباطات فردی از مهارت‌های بالایی برخوردار باشند. فعالیت‌هایی که در زمینه اجرای استراتژی‌ها انجام می‌شود بر همه کارکنان و مدیران یک سازمان اثر خواهد گذاشت، هر یک از بخش‌ها و واحدهای سازمانی باید درصدد بر آید که به چنین پرسش‌هایی پاسخ دهد: برای اینکه در اجرای استراتژی‌های سازمان ما نقش خود را به خوبی ایفا کنیم چه باید بکنیم و چگونه می‌توانیم این کار را به بهترین شکل ممکن انجام دهیم. جنبه اصلی مرحله اجرایی استراتژی‌ها این است که مدیران و کارکنان تشویق و ترغیب شوند در سازمان با شیفتگی و افتخار در نهایت ازخودگذشتگی کار کنند و در راه دستیابی به هدف‌های تعیین شده از هیچ کوششی فرو گذار نکنند (دیوید، ۱۳۷۹، ۲۶).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
اجرای استراتژی بر سازمان از بالا تا پایین اثر خواهد گذاشت. آن بر همه سطوح بخشی و وظیفه‌ای اثرات شدید می‌گذارد (دیوید، ۱۳۷۹، ۴۲۴).
تدوین موفقیت‌آمیز استراتژی نمی‌تواند اجرای موفقیت‌آمیز آن را تضمین نماید. همیشه انجام دادن کار (اجرای استراتژی) از گفتن آنچه باید انجام شود (تدوین استراتژی) مشکل‌تر است. اگرچه اجرای استراتژی رابطه‌ای گنگ و ناشناخته با تدوین استراتژی دارد، ولی اصولاً این دو تفاوت زیربنایی دارند. می‌توان به روش‌های زیر وجه تمایز بین تدوین استراتژی و اجرای استراتژی را بر شمرد (دیوید، ۱۳۷۹، ۴۲۴):

• • • در تدوین استراتژی، نیروها قبل از عمل قرار می‌گیرند.
  • • اجرای استراتژی یعنی مدیریت بر نیروها به هنگام عمل.
  • • در تدوین استراتژی بر اثربخشی تاکید می‌شود.
  • • در اجرای استراتژی بر کارآیی تاکید می‌شود.
  • • اصولاً تدوین استراتژی یک فرایند ذهنی است.
  • • تدوین استراتژی مستلزم داشتن قضاوت شهودی خوب و مهارت‌های تحلیلی است.
  • • اجرای استراتژی مستلزم داشتن انگیزه ویژه و مهارت‌های رهبری است.
  • • تدوین استراتژی مستلزم ایجاد هماهنگی بین عده‌ای انگشت‌شمار است.
  • • اجرای استراتژی مسلتزم ایجاد هماهنگی بین عده زیادی از افراد است.

   

در مورد شرکت‌های کوچک، بزرگ، انتفاعی و غیرانتفاعی اصول، مفاهیم و ابزارهای تدوین استراتژی تفاوت چندان زیادی نمی‌کنند، ولی با توجه به نوع و اندازه سازمان‌ها اجرای استراتژی بسیار متفاوت است. اجرای استراتژی مستلزم چنین عملیاتی است: تغییر دادن حوزه فروش، اضافه کردن واحدهای جدید، بستن برخی از واحدها، استخدام کارکنان جدید، تغییر دادن استراتژی سازمان از نظر قیمتگذاری، تهیه بودجه‌های مالی، در نظر گرفتن مزایای جدید برای کارکنان، اقداماتی در راه کنترل هزینه‌ها، تغییر دادن استراتژی‌های تبلیغاتی، ساختن واحدها و تشکیلات جدید، آموزش دادن به کارکنان تازهاستخدام، منتقل نمودن مدیران به واحدهای دیگر و سرانجام ایجاد یک سیستم اطلاعات بهتر رایانه‌ای. بدیهی است که در سازمان‌های تولیدی خدماتی و دولتی این نوع فعالیت‌ها تفاوت فاحش خواهد داشت.
در همه سازمان‌ها به استثنای سازمان‌های بسیار کوچک، گذر از مرحله تدوین استراتژی و قرار گرفتن در مرحله اجرای استراتژی مستلزم یک تغییر در مسؤولیت‌هاست، یعنی مسؤولیت از عهده استراتژیست‌ها برداشته می‌شود و به مدیران بخش‌ها و واحدهای وظیفهای محول می‌گردد. جابه‌جایی مسؤولیت موجب می‌شود که در مرحله اجرا مسایلی به وجود آید، بویژه اگر تصمیمات مربوط به تدوین استراتژی موجب شگفتی مدیران میانی و رده پایین سازمان شده باشد. در مقایسه با منافع سازمانی، برداشت یا تصوری که مدیران و کارکنان درباره منافع خود دارند بیشتر موجب تحرک و انگیزه آنها خواهد شد (مگر اینکه این منافع با هم سازگار باشند). بنابراین مشارکت مدیران بخش‌ها و واحدهای وظیفه‌ای در فعالیت‌های مربوط به تدوین استراتژی یک امر ضروری می‌باشد، البته تا آنجا که امکان‌پذیر است. آنچه اهمیت دارد این است که استراتژیست‌ها باید تا آنجا که امکان‌پذیر است در فعالیت‌های مربوط به اجرای استراتژی نیز مشارکت فعال داشته باشند.
مدیریت در اجرای استراتژی با چنین مسایلی روبه‌روست: (دیوید، ۱۳۷۹، ۴۲۷).
در سراسر سازمان مدیران و کارکنان باید به صورت مستقیم و در موعد مقرر در فرایند تصمیمات مربوط به اجرای استراتژی مشارکت مستقیم نمایند. نقشی را که آنها در اجرای استراتژی ایفا می‌کنند باید مبتنی بر فعالیت‌هایی باشد که پیش از این به هنگام تدوین استراتژی انجام داده‌اند. تعهد شخصی و واقعی استراتژیست‌ها نسبت به اجرای آنها یک امر ضروری است و همین تعهد به عنوان نیروی توانمندی عمل می‌کند که موجب تشویق، ترغیب و تحریک مدیران و کارکنان می‌شود. در بسیاری از موارد استراتژیست‌ها بدان اندازه گرفتار امور می‌شوند که فرصت لازم برای حمایت از فرایند اجرای استراتژی را نخواهند داشت و این بی‌علاقگی آنها موجبات ناکامی سازمان را فراهم می‌آورد. همه افراد و گروه‌های درون سازمان باید از علت وجودی، هدف‌ها و استراتژی‌ها آگاه گردند و دلایل واقعی را باید به آگاهی آنها رسانید. اعضای سازمان باید از دست‌آوردهای عمده شرکت‌های رقیب، محصولات، برنامه‌ها، عملیات و عملکرد آنها به خوبی آگاه شوند، فرصت‌ها و تهدیدات عمده‌ای که در خارج از سازمان قراردارد باید به خوبی آشکار گردد و سازمان باید بتواند به همه پرسش‌های کارکنان و مدیران پاسخ قانع‌کننده بدهد.
۲-۵- نقاط مرجع استراتژیک
همانطور که پیشتر اشاره شد، مفهوم “نقاط مرجع استراتژیک” در مقالهای که در سال ۱۹۹۶ به چاپ رسید مطرح گردید.
نویسندگان “تئوری نقاط مرجع استراتژیک” معتقدند که یکی از قدیمی‌ترین مشکلات در حوزه مدیریت استراتژیک این بوده است که چگونه بین نیازهای خارجی (محیطی) و منابع داخلی (سازمانی) هماهنگی برقرار می‌شود. از آنجایی که محیط خارجی به‌صورت مداوم در حال تغییر است و اغلب نمی‌توان شرایط آینده را پیش بینی کرد، برقراری این هماهنگی بسیار مشکل بوده و مستلزم رفع نواقص و کاستی‌های داخلی و ایجاد قابلیت‌های جدید در طول زمان می‌باشد.
در واقع سوال اساسی این است که مدیران چگونه به گزینه‌هایی برای هماهنگی استراتژیک می‌رسند؟ از دید فیگنباوم و همکارانش، پاسخ این سؤال به نگرش ما درباره نحوه گزینهسازی مدیران و افراد بر می‌گردد. این پژوهشگران با بهرهگیری از پژوهشهای دانشمندان مختلف علم مدیریت به ویژه باتوجه به تئوری چشم‌انداز و رفتار انتخابی استراتژیک، مدلی ریاضی معرفی می‌کنند که تصمیم‌گیری فردی را تشریح می‌کند و در مورد تصمیم‌گیری سازمانی و از جمله تصمیم‌گیری برای ایجاد هماهنگی استراتژیک به بحث می‌نشیند. تئوری چشم‌انداز ثابت می‌کند که افراد مختلف برای ارزیابی گزینه‌ها، اهداف و نقاط مرجعی را مد نظر قرار می‌دهند و رفتارشان ناشی از آن است که خود را در سطحی بالاتر از هدف یا نقطه مرجع (مطلوب) و یا پایین‌تر از آن فرض کنند. فیگنباوم و تامس در سال ۱۹۸۸ از تئوری چشم‌انداز برای تبیین رفتار در سطح سازمان استفاده کردند؛ آنها فهمیدند سازمان‌ها زمانی که خود را پایینتر از نقاط مرجع می‌بینند “ریسک‌پذیر” و زمانی که بالاتر از نقاط مرجع می‌بینند “ریسک‌گریز” می‌شوند. بنابراین به‌نظر می‌رسد انتخاب نقاط مرجعی برای سازمان (یا برای تصمیم‌گیرندگان سازمانی) اثر مستقیمی بر رفتار انتخابی استراتژیک دارد.
این مقاله عنوان می‌کند که تدوین نقاط مرجع استراتژیک یکی از روش‌هایی است که می‌تواند هماهنگی استراتژیکی را تضمین کند و از قابلیت اجراء نیز برخوردار باشد. همچنین مشخص می‌شود مدیرن ارشد با داشتن نقاط مرجع استراتژیک از حالت انفعال خارج شده و از آگاهی مناسبی نسبت به سازمان برخوردار می‌شوند. از آن گذشته این نظریه نشان می‌دهد رفتار استراتژیک سازمان‌ها و درنتیجه عملکرد آنها مستقیماً از انتخاب گزینه‌هایی برای نقاط مرجع استراتژیک اثر می‌پذیرد.
این مقاله با مرور ادبیات موضوع، ماتریس نقاط مرجع استراتژیک را که از سه مولفه به‌شرح ذیل تشکیل شده است، معرفی می‌کند:

• شرایط داخلی سازمان

• شرایط خارجی سازمان

• زمان (یعنی جهت‌گیری به‌سمت گذشته یا آینده)

جدول ۳- دیدگاه های نظری مرتبط با موضوع نقاط مرجع استراتژیک

دیدگاه نظری
نقطه مرجع موردتاکید
رهنمود اصلی
پژوهشگر

اما با وجود انتقاداتی که در خصوص آثار منفی گردش گری بر فرهنگ و اجتماع وجود دارد ، مطالعه دیدگاه های ساکنان ، نشان دهنده برخی منافع و آثار مثبت اجتماعی - فرهنگی توسعه این صنعت بر جوامع میزبان است .(besculides,2002,p165)
مطالعات انجام گرفته در ایران مؤید این واقعیت است ، به طوری که اکثریت قریب به اتفاق کسانی که از ایران دیدن کرده اند ، پس از سفر دیدگاهشان درباره مردم و فرهنگ این سرزمین کاملاً تغییر کرده و ایرانیان را مردمانی خون گرم ، مهمان نواز و صمیمی می شناسند.(ستاری، ۱۳۷۹،ص ۲۰)
شکل شماره ی ۵ : تأثیرات اجتماعی – فرهنگی گردش گری در چهارچوب محیط گسترده جامعه
منبع : Ratz , 2002 , p 38
شکل (۲/۱) حاکی از این است که فعالیت های گردش گری در خلأ صورت نمی گیرند ، بلکه محیط های طبیعی اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و فنی آن را احاطه کرده اند . تعاملات جامعه میزبان و مهمان ، که لازمه شکل گیری و استمرار گردش گری است ، با توجه به ویژگی های دو طرف و هم چنین بر اساس تفاوت های اقتصادی و فرهنگی بین آن ها و خصوصیات گردش گری در مقصد ، تأثیراتی در طرفین ایجاد می کند .
۳-۱۱- آثار محیطی توسعه گردش گری
از اوایل دهه ۷۰ میلادی ، مطالعات مربوط به آثار محیطی گردش گری گسترش روزافزون یافت . (p 132 , 2001 , Hall) از جمله عواملی که موجب اهمیت بررسی این آثار شده است می توان به نقش محیط در توسـعه ایـن صـنعت اشـاره کـرد ؛ زیـرا بدون وجـود محیطـی جذاب ، نمی توان امیدی به توسعه گردش گری داشت . (Mathieson , 1982 , p 97)
بیشتر تحقیقات محیطی به بررسی آثار گردش گری بر حیات وحش و پوشش گیاهی پرداخته اند و پیامدهای آن بر خاک ، آب و هوا کمتر مورد توجه بوده است ؛ به عبارت دیگر تمرکز این مطالعات عمدتاً مربوط به عناصری از محیط است و محیط به عنوان یک کل ، کمتر بررسی شده است . بنابراین، وجود روشی برای بررسی آثار گردش گری بر مجموعه اکوسیستم ضرورت دارد . برخی از مشکلات روش شناختی موجود در این زمینه عبارتند از : (همان ، ۱۹۸۲ ، ص ۹۴)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
الف) تفکیک آثاری که گردش گران و غیر گردش گران در محیط ایجاد کرده اند دشوار است ؛
ب) معمولاً اطلاعات کافی درباره تعداد ، انواع و تغییرات در گونه های گیاهی و جانوری مقصدهای گردش گری وجود ندارد ؛
ج) توجه محققان بر منابع خاص طبیعی ، از جمله سواحل ، دریاها و کوه ها متمرکز شده است که از لحاظ اکولوژیک حساس اند .
با توجه به مشکلاتی که در مطالعه روابط بین گردش گری و محیط وجود دارد ، شناسایی و درک این تعاملات و عوامل مربوط به آن ، به طور قابل ملاحظه ای آسیب ها و تهدیدهای محیطی مربوط به فعالیت های این صنعت را کاهش می دهد . (Edington, 1986 , p 2)
به طور کلی ، می توان آثار گردش گری بر محیط را به دو دسته تغییرات مثبت و منفی تقسیم کرد . گزارش های ارائه شده غالباً آثار منفی را معرفی و بر آن ها تأکید کرده اند و کمتر به آثار مثبت آن پرداخته اند . نبود توازن مورد اشاره ناشی از این واقعیت است که معمولاً هـر نوع تغییری که انسان در محیط طبیعی ایجاد می کند ، مضر و گاهی اوقات تهدیدی برای کل اکوسیستم تصور می شود . البته در بررسی پیامدهای پدیده گردش گری ، ارزش های قضاوتی افراد تا حد زیادی در نتایج ارزشیابی ها اثر گذار است .(holden,1998,pp145-152)
۱۲- توسعه پایدار
«توسـعه پـایدار» نیازهای نسل کنونی را بدون به مخاطره انداختن توانایی نسل های بعدی برای برآوردن نیازهایشان ، تأمین می کند . این مفهوم ، بر رهیافتی بلندمدت دلالت دارد که علاوه بر مسائل زیست محیطی ، منابع انسانی و عوامل فرهنگی ، عرضه مواد غذایی انرژی صنعت و توسعه شهری در سطح جهانی را مد نظر قرار می دهد .
۱۳- اجزای توسعه گردش گری
شناخت اجزای توسعه جهان گردی و روابط متقابل بین آن ها برای فهم برنامه ریزی گردش گری یک موضوع بنیادی است . این اجزا به شکل مقوله های مختلفی در ادبیات مربوط به جهان گردی آورده شده اند . این اجزا به شرح زیر دسته بندی و تشریح شده اند :
* جاذبه ها و فعالیت های گردش گری .
* تأسیسات اقامتی ، هتل ها و امکانات رفاهی آن ها برای استراحت و اقامت گردش گران.
* سایر تسهیلات و خدمات لازم برای توسعه گردش گری شامل رستوران ها و سایر انواع تأسیسات غذاخوری ، فروشگاه های صنایع دستی ، سوغات ، کالاهای مخصوص و محصولات در دست رس و سایر تسهیلات و خدمات مالی و پولی ، دفاتر اطلاعات گردش گری ، تسهیلات امنیت عمومی و خدمات پلیس و اطفای حریق و تسهیلات ورود - خروج گمرک و مهاجرت .
* نظام حمل و نقل و انواع تسهیلات و خدمات مرتبط با حمل و نقل زمینی آبی و هوایی.
* سایر زیرساخت های ضروری ، مشتمل بر تأمین آب ، نیروی برق ، دفع زباله و فاضلاب ، ارتباط راه دور : تلفن ، تلگراف و تلفکس ، در سطح ناحیه توسعه یافته ، زهکشی نیز از مهمترین زیر ساخت های مورد نیاز است .
* عناصر سازمانی . عناصر سازمانی لازم برای توسعه مدیریت گردش گری ، مشتمل بر برنامه ریزی نیروی انسانی و برنامه های آموزش و پرورش ، راهبردهای بازاریابی ، ساختارهای سازمانی گردش گری در بخش خصوصی و عمومی ، قانون گذاری و ضوابط مرتبط با جهان گردی ، سیاست های سرمایه گذاری بخش خصوصی و عمومی و برنامه های اقتصادی زیست محیطی و اجتماعی – فرهنگی و کنترل اثرات می شود .
شکل شماره ۶ : مهمترین اجزای برنامه ریزی توسعه جهان گردی
منبع : کاظمی ، ۱۳۸۶ ، ص ۳۵
شکل شماره ی ۱۰ این اجزا را در چارچوب محیط طبیعی و اجتماعی - اقتصادی که اقتباس شده از آن هستند ، بازارهای بین المللی و داخلی گردش گران که تحت خدمت رسانی قرار می گیرند و استفاده ساکنین از این تسهیلات و جاذبه ها و خدمات و زیر ساخت ها را نشان می دهد . این اجزا به صورتی عمیق تر در فصول آینده این کتاب مورد بررسی قرار خواهند گرفت . (کاظمی ، ۱۳۸۶ ، ص ۳۵)
۱۴- جهان گردی
برنامه ریزی برای جهان گردی مستلزم درک تعریف جهان گرد و مفهوم جهان گردی است . علاوه براین تعاریف در سراسر فرایند برنامه ریزی به صورتی مداوم مورد استفاده است .
کنفرانس بین المللی ملل متحد که در سال ۱۹۶۳ درباره جهان گردی و مسافرت برگزار شد ، جهان گرد را به گونه زیرتعریف کرده است :
هر بازدید کننده ای که یک کشور غیر از محل اقامت معمول خود را به هر دلیلی غیر از جستجوی شغل و کسب در امد در کشور مقصد بازدید کند جهان گرد نام دارد.(سازمان جهانی جهان گردی، ۱۹۸۱ ، ص ۱۵)
شکل شماره ی ۷ :دسته بندی مسافران
منبع : سازمان جهانی جهان گردی ، ۱۹۸۱ ، ص ۱۵
۱۵- نظام جهان گردی
با وجود پیچیدگی ، چند بخشی و چند جزیی بودن ، باید به جهان گردی به عنوان یک نظام واحد که متشکل از اجزای مرتبط است ، نگریسته شود .
میل و موریسون چهار جزء نظام جهان گردی را به شرح زیر مشخص کرده اند :
۱- بـازار (جهـان گـردها) . ۲- وسیله مسـافرت (حمـل و نقـل) . ۳- مقصـد (جـاذبـه هـا ، تسـهیلات و خدمـات) . ۴- بـازاریـابی (اطلاعـات و تبلیغـات) . هر جز با ظـرافت به صـورت زنجیره ای بـا دیگر اجزای پیوند دارد . شامل پیوند شماره ۴ (بازاریابی) با شماره ۱ (بازارها) .
در برنامه ریزی برای توسعه جهان گردی ، مفهوم جهان گردی ، به عنوان یک نظام یک پارچه مبتنی بر عامل های عرضه و تقاضا برای برنامه ریزی و مدیریت کارامد آن یک مفهوم بنیادی است . در روی کرد توسعه پایدار به برنامه ریزی جهان گردی ، بخش تقاضا یا بازار نباید برای طرف عرضه ، تعیین کننده باشد ، به حدی که انسجام فرهنگی ، اجتماعی و محیطی ساکنین بومی به مخاطره بیفتد و منابع جهان گردی تخریب شوند بلکه لازم است تعادل طرف های عرضه و تقاضا ، در چارچوبی که پشتیبانی کننده هدف های محیطی و اجتماعی باشد حفظ شود . (Gee , 1984 , p 14)
شکل شماره ۸ : نظام جهان گردی : اجزا و محیط
منبع : Gee , 1984 , p 14
شکل شماره ۹ : نظام جهان گردی : اجزا و محیط
منبع : Gee , 1984 , p 14
۱۶- مسافرت و جهان گردی در دوران گذشته
در دوران ماقبل تاریخ ، انسان های اولیه بنا به دلایل ضروری مانند جستجوی غذا ، فرار از دشمنان ، یافتن پناه گاه و مأمن امن ، گریز از فشارهای ناشی از جمعیت اضافی ، توسعه اراضی ، وارد شدن در داد و سـتدهـای پایاپای و شـاید ارضـای حـس کنجکـاوی خـود بـه سـرزمیـن هـای نـاشنـاخته سفر می کردند . آثار مهاجرت های مردمان قدیم را در سراسر قاره ها و مناطق قابل سکونت می توان ملاحظه کرد . این جابه جایی در مسافرت هایی دور و دراز ، نظیر سفر از شمال شرقی آسیا به آمریکا نیز انجام شده است .
در حدود پنج هزار سال قبل با توسعه کشاورزی دست یابی به فن آوری کشتی های اقیانوس پیما و استفاده از پول به عنوان واسطه مبادله ، فعالیت های نظامی ، مدیریت دولتی امپراتوری های بزرگی مانند سومری ها ، پارسیان ، مصری ها ، آشوریان ، یونانیان و امپراتوری روم در مدیترانه و ناحیه خاورمیانه سفر به قصد تجارت ، بیشتر مرسوم بود . فنیقی هاphoenicians در ناحیه مدیترانه ، تجارت را با رفتن از یک مکان به مکانی دیگر به عنوان تاجر به سطح بالایی ارتقا دادند . سفر های تجاری در اقیانوس هند نیز ابتدا از تمدن دره سند و ایندوس و سپس به وسیله تجار گجرات و بعدها به وسیله تاجران عمان و مسقط که به طور مرتب با کشتی به هندو چین رفت و آمد می کردند ، به نحو چشم گیری توسعه یافت و باعث به وجود آمدن داستان های سند باد و ملوان شد . دو هزار سال قبل تاجران هند به جنوب شرقی آسیا سفر می کردند و فرهنگ و مذهب به علاوه کالاهای تجاریشان را به آنجا منتقل می کردند . (ضرغام ، ۱۳۸۷ ، ص ۴۴)
۱۷- توسعه اخیر جهان گردی
جهان گردی از زمان جنگ جهانی دوم ، به واسطه تأثیر چندین عامل به عنوان یک فعالیت اقتصادی – اجتماعی جهان رشد یافته است :
* درآمد قابل هزینه زیادتر برای مسافرت کردن
* کاهش ساعات کار و افزایش تعداد کارمندانی که از تعطیلات همراه مزد و تعطیلات سالیانه استفاده می کردند و بنابراین اوقات فراغت بیشتری برای مسافرت کردن داشتند .
* سطوح بالاتر آموزش و آگاهی بیشتر از نواحی دیگر جهان منجربه تمایل بیشتر برای مسافرت شد .
* توسعه سریع و وسیع اقتصاد منجربه افزایش سفرهای تجاری شد .

اداره حقوقی قوه قضاییه نیز در نظریه ۱۴۰۵/۹۲/۷ مورخ ۲۲/۷/۱۳۹۲ در پاسخ به این پرسش که منظور از جرائمی که نوع یا میزان تعزیر آنتها در قوانین موضوعه تعیین نشده چیست، بیان می کند «نظر به اینکه اصل قانونی بودن جرائم و مجازاتها به موجب اصل ۱۳۶ و ماده ۲ ق.م.ا. ۱۳۹۳، به عنوان یکی از اصول اساسی حاکم بر امور کیفری و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شده است و به موجب ماده ۱۰ قانون مرقوم نیز بر آن تاکید گردیده و در ماده ۱۸ همان قانون مفهوم تعزیر مقرر شده است. لذا ماده ۶۹ نمی تواند معارض با آن قوانین باشد، بلکه این ماده نیز هماهنگ با مقررات فوق تنها ناظر به مواردی است که قانونگذار جرم بودن عملی تصریح نموده لیکن بدون تعیین نوع و میزان مجازات، مقرر نموده است که مرتکب با رعایت دفعات و مراتب جرم و مراتب تادیب از وعظ و توبیخ و تهدید به مجازات تعزیری محکوم می شود مانند تبصره ۲ قانون الحاق ماده واحده به قانون گذرنامه و یا موارد ۳۰ الی ۳۳ و ۳۶ قانون همه پرسی جمهوری اسلامی ایران»
علاوه بر اینها می توان به قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب ۱۵/۲/۱۳۸۳ اشاره نمود که در آن مقرر گردیده « متخلفین به مجازات مندرج در قوانین موضوعه محکوم خواهند شد» امام مجازاتی برای برخی تخلفات از جمله بستن چشم، ایذاء، تحقیر و استخفاف در حین بازجویی پیش بینی نشده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
حکم این ماده همانگونه که برخی حقوقدانان به خوبی متذکر شده اند می تواند ضمن رویارویی با اصل قانونی بودن جرم و مجازات ها، موجبات سوء استفاده و اعمال نظر شخصی قضات را فراهم آورد.
دسته دوم از جرائم عبارتند از؛ جرائم امنیتی داخلی و خارجی می باشند که در ماده ۷۱ ق.م.ا. آن را اینگونه مقرر داشته است: «اعمال مجازات های جایگزین حبس در مورد جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور ممنوع است» که مقصود از جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی، کلیه جرائمی است که تحت عنوان جرائم ضد امنیت داخلی و خارجی کشور، در قوانین مختلف ذکر شده است.
اداره حقوقی قوه قضاییه نیز در نظریه شماره ۲۰۰۰/۹۲/۷ مورخ ۱۵/۱۰/۹۲ در پاسخ به این پرسش که چه جرائمی علیه امنیت داخلی و خارجی محسوب می شود، تعریف آن چیست و کدامین جرائم از مصادیق آن محسوب می شوند بیان کرده است که « عمده جرایم امنیت داخلی و خارجی در فصل اول کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵ از ماده ۴۹۸ الی ۵۱۲ آمده است، بدیهی است جرایم مشابه دیگر در متون قوانین جزایی مختلف نیز می تواند مشمول جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی قرار گیرد از جمله در فصل دوم قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲ مصادیقی از جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی تصریح شده است. تعریفی در قانون برای جرم علیه امنیت داخلی و خارجی نشده است و برای مطالعه در این مورد می توان به کتب حقوق جزا مراجعه نمود»
۲/۱. جرائم غیر عمدی
علاوه بر جرائم عمدی که می تواند مشمول احکام جایگزین حبس شوند، مقنن در ماده ۶۸ ق.م.ا. مقرر نموده است «مرتکبان جرایم غیرعمدی به مجازات جایگزین حبس محکوم می‌گردند مگر اینکه مجازات قانونی جرم ارتکابی بیش از دو سال حبس باشد که در این صورت حکم به مجازات جایگزین حبس، اختیاری است.»
یکی از ایرادات وارده بر این ماده این است که مقنن ذکری از حداقل یا حداکثر بودن حبس بیش از دو سال ننموده است و مشخص نیست که آیا مقصود از دو سال حداقل مجازات جرم ارتکابی است یا حداکثر آن.

2. 2. شرایط راجع به مجرم

یکی از شرایطی که مقنن در ماده ۶۴ ق.م.ا. ، به منظور صدور مجازات جایگزین حبس، مقرر نموده است شرایط بزهکار اعم از سن، مهارت، وضعیت، شخصیت وی است، علاوه بر این احراز وجود جهات تخفیف یکی از شرایط صدور مجازاتهای جایگزین حبس می باشد که این جهات در ماده ۳۸ ق.م.ا. ۱۳۹۲ عبارتند از؛ همکاری موثر متهم در شناسایی شرکاء یا معاونان، تحصیل ادله یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب جرم، اوضاع و احوال خاص موثر بر ارتکاب جرم؛ اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار موثر وی در حین تحقیق و رسیدگی؛ ندامت، حسن سابقه و یا وضع خاص متهم کهولت یا بیماری، کوشش به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن، که این عوامل همگی ناظر بر رفتار و عملکرد متهم می باشد.
از جمله عوامل فردی دیگری که شخص مجرم در طول دوره مجازات های جایگزین می بایست آن را رعایت نماید، اعلام تغییراتی نظیر تغییر شغل و محل اقامت که مانع یا محل اجرای حکم باشد را می بایست به قاضی اجرای احکام اطلاع دهد (ماده ۷۸). این شرط را می توان یکی از شروط استانداردی (عرفی) دانست که همه بزهکاران می بایست آن را رعایت نمایند.
از دیگر عواملی که بزهکار می بایست واجد شرایط آن باشد، سابقه محکومیت موثر کیفری که این سابقه محکومیت می بایست واجد دو شرط اساسی باشد:
نخست آنکه از زمان اجرای محکومیت سابق کمتر از پنج سال گذشته باشد (ماده ۶۶) و دوم آنکه بیشتر از یک فقره محکومیت قطعی به حبس های تا شش ماه و بیشتر از شش ماه و همچنین جزای نقدی بیشتر از ۱۰ میلیون ریال، شلاق تعزیری، قصاص یا پرداخت از یک پنجم دیه؛ داشته باشد.
که مجموع این شرایط جملگی در راستای حمایت از بزهکاران فاقد حالت خطرناک و مستعد، به منظور اصلاح و بازپروری بزهکار می باشد.

3. 3. شرایط راجع به بزهدیده

یکی از جلوه های بارز ترمیمی در مجازات های جایگزین حبس، توجه به وضعیت بزهدیده و همچنین گذشت وی می باشد. در ماده ۶۴ ق.م.ا. مقرر شده است که «… در صورت گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف با ملاحظه نوع جرم و …، وضعیت بزهدیده و سایر اوضاع و احوال تعیین و اجرا می گردد»
همانگونه که مشهود است مقنن یک مرتبه گذشت شاکی را ملاک صدور مجازات جایگزین قرار داده است و یک مرتبه وضعیت بزهدیده را، که به نظر می رسد مراد از وضعیت بزهدیده، کلیه شرایط او اعم از وضعیت روحی، جسمی، روانی وی و همچنین میزان رضایت او از عملکرد شاکی باشد.
این عوامل خود گواهی بر نقش ویژه و خاص بزهدیده در مجازات های جایگزین حبس دارد. علاوه بر اینکه از جمله عوامل تخفیف مجازات در ماده ۳۸ ق.م.ا. گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، کوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم و جبران زیان ناشی از آن می باشد، که این نیز از جمله عوامل بزهدیده محور مجازات های جایگزین حبس می باشد.
ب: شرایط شکلی
از حیث رعایت قواعد دادرسی و شرایط صدور احکام مجازات جایگزین حبس، مقنن چند شرط اساسی را در این باره لحاظ نموده است:

1. 1. قواعد تعدد

در ماده ۷۲ ق.م.ا. مقررشده است که « تعدد جرایم عمدی که مجازات قانونی حداقل یکی از آنها بیش از شش ماه حبس باشد مانع از صدور حکم به مجازات جایگزین حبس است.» که از مفهوم مخالف این ماده می توان دریافت که اگر در جرائم متعدد فرد، مجازات قانونی هیچ کدام به شش ماه حبس نرسد – به طور مثال از جرائم تعزیری درجه شش باشد – ممنوعیتی از حیث اعمال مجازاتهای جایگزین حبس وجود ندارد.
در خصوص تعدد جرائم؛ ذکر این نکته مهم است که با توجه به اطلاق لفظ تعدد می توان آن هم بر تعدد اعتباری و هم تعدد واقعی حمل نمود، با این توضیح که چه متهم مرتکب چند فعل جزایی بدون صدور حکم قطعی محکومیت شده باشد و چه مرتکب فعل واحدی که دارای عناوین متعدد دارد، شده باشد. در هر صورت امکان استفاده از مجازات جایگزین برای وی نیست.

2. 2. عطف به ماسبق نشدن مجازاتهای جایگزین حبس

در ماده ۷۴ ق.م.ا. مقرر شده است که «مقررات این فصل در مورد احکام قطعی که پیش از لازم الاجرا شدن این قانون صادر شده است نمی شود» -عدم عطف به ماسبق شدن مقررات جایگزین حبس به نظر می رسد که یکی از موارد خلاف اصل تفسیر به نفع متهم باشد، زیرا هر چند که عطف به ماسبق نشدن اصل است و در صورتی که بخواهیم قانونی را به گذشته عطف نمایم نیاز به دلیل داریم لیکن در اینجا دلیل کافی به منظور عطف این قانون به گذشته مهیا است و آن کیفیت محففه ای است که مجازات های جایگزین حبس دارا می باشد و بنابراین به نظر می رسد که صحیح ترین آن می بود که این مقررات احکام قطعی صادره در زمان بیش از لازم الاجرا شده آن با توجه به اینکه نفع متهم نیز در آن است عطف شود، لیکن مقنن با توجه به مشکلات اجرایی مجازات های جایگزین حبس، در این ماده به صراحت به عطف به ماسبق نشدن مجازات های جایگزین در مورد احکام قطعی حکم داده است.

3. 3. تصریح به آثار و تبعات عدم اجرای مقررات

در تبصره ماده ۸۱ ق.م.ا. مقرر شده است «دادگاه در متن حکم تبعیت و تخلف از مفاد حکم را به طور صریح قید و به محکوم تفهیم می نماید. قاضی اجرای احکام نیز در ضمن اجرا با رعایت مفاد حکم دادگاه و مقررات مربوط به نحوه نظارت و مراقبت بر محکوم را مشخص می نماید.»
تفهیم مقررات مربوط به نحوه نظارت و مراقبت بر محکوم یکی از جلوه های بارز رویکردها و نهادهای قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ می باشد و همانگونه که پیشتر در خصوص آنها صحبت کردیم این اقدام مقنن را می توان به منظور رعایت حقوق دفاعی متهم و همچنین اصلاح و بهبود وضعیت نظارت بر بزهکار، دانست.

ب: انواع جایگزین های حبس
در قانون مجازات اسلامی می توان به صورت مشخص به شش رویکرد جایگزین حبس اشاره نمود، که پنج مورد از شش مورد مجازات جایگزین، در فصل نهم (مجازات های جایگزین حبس) از کتاب کلیات ق.م.ا. ذکر شده است که عبارتند از؛ دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی (ماده ۶۴) و مورد ششم نظارت الکترونیکی است که در فصل هشتم (نظام آزادی مشروط) گفته شده است و به تفصیل در خصوص این موارد صحبت خواهیم نمود.
نکته لازم به ذکر آن است که برخی حقوق دانان غربی علاوه بر این موارد، موارد دیگری از جمله تعلیق تعقیب و آزادی مشروط را، به عنوان رویکردهای جایگزین حبس نام برده اند ، و یا آنکه برخی از اساتید در ایران، رویکردهای آزادی مشروط و تعلیق اجرای مجازات را از جمله نهادهای سنتی جایگزین حبس دانسته اند و برخی نیز بیان کرده اند که این رویکردها در یک مفهوم موسع، در صورتی که همراه با نظارت باشد از جمله نهادهای جایگزین است .
که با توجه به آنکه موضوع این پژوهش بررسی جلوه های ترمیمی در قوانین کیفری ایران است و نه همه مجازات های جایگزین، مطالعه در این خصوص را به تحقیقات مرتبط با موضوع جایگزین های حبس واگذار می نماییم.
۱: دوره مراقبت
مراقبت به معنای سرپرستی و نظارت داشتن بر بزهکار است و دوره مراقبت به عنوان یکی از جانشین های مجازات حبس، عبارت است از دادن آزادی به مجرم تحت سرپرستی و نظارت ماموران دوره مراقبتی، به جای کیفر حبس در مدت معینی، جهت آماده ساختن بزهکار برای بازگشت به زندگی اجتماعی.
دوره مراقبت در قانون مجازات اسلامی به معنای دوره ای است که طی آن محکوم، به دادگاه و تحت نظارت قاضی اجرای احکام به انجام یک یا چند مورد از دستورات و اقدامات تامینی مذکور در ماده ۴۲ ق.م.ا. محکوم می شود.( ماده ۸۳ ق.م.ا.) در ماده ۸۳ ق.م.ا. دوره مراقبت دارای ویژگی افتراقی است. بدین معنا که تمام بزهکاران تحت طول مدت یکسان قرار نمی گیرند و بنابر میزان محکومیت به حبس، طول عمر دوره مراقبت نیز تغییر می کند. و این مدتها بدین شرح می باشد:
الف ـ در جرایمی ‌که مجازات قانونی آنها حداکثر سه ماه حبس است، تا شش ماه؛
ب ـ در جرایمی‌که مجازات قانونی آنها نود و یک روز تا شش ماه حبس است و جرایمی که نوع و میزان تعزیر آنها در قوانین موضوعه تعیین نشده است، شش ماه تا یک سال؛
پ ـ در جرایمی‌که مجازات قانونی آنها بیش از شش ماه تا یک سال است، یک تا دو سال؛
ت ـ در جرایم غیرعمدی که مجازات قانونی آنها بیش از یک سال است، دو تا چهار سال.
این مجازات چند ویژگی اساسی دارد که عبارت است از؛ ایجاد سازمان مستقل در چارچوب نظام عدالت کیفری، قضایی بودن ماهیت و وظایف آن، اقتدار قانونی و اعمال سرپرستی و نظارت بر وی به منظور بازگشت وی به جامعه و تطبیق با آن .
مهمترین جلوه و رویکرد ترمیمی دوره مراقبت، دستورات و اقداماتی است که محکوم علیه می بایست در طول دوره مراقبت آنها را اجرا کند. این دستورات همانگونه که در بحث تعویق صدور حکم مطرح نمودیم از لحاظ جرم شناختی- حقوقی دارای خصایص و الگوهای ممتاز و یگانه ای است و هدف از آنها نیز از یک سو بازپذیری بزهکار در جامعه، اصلاح وی، ترمیم بزهدیده و باز توانگیری از جرم در آینده و از سوی دیگر دور کردن محکومان به جرائم سبک از محیط زندان است، زیرا علاوه بر اینکه محکوم کردن همه محکومان به حبس توجیه عقلانی ندارد ، در مقاله ای که در سال ۱۹۷۴ با عنوان «پرسش ها و پاسخ ها در خصوص اصلاح زندان» منتشر شد بیان گردید که برنامه های اصلاحی و بازپروری از طریق زندان نتیجه قابل توجهی نیز نداشته است و مشخص گردید که جز در موارد محدود و استثنایی، اقدامات بازپروری، نتیجه چشم گیری از تکرار جرم نداشته است.
از سویی دیگر حضور محکومان به جرائم سبک نیز در جامعه برای سایر افراد خطرناک نیست، بنابراین اقدام عادلانه تر آن است به جای زندانی کردن آنها و ابتلایشان به آسیب های گریز ناپذیر حبس، آنان را در جامعه و در میان سایر شهروندان مورد مراقبت و بازپروری قرار دهیم.
۲: خدمات عمومی رایگان