تولید استراتژی­ها و دکترین­های جدید مانند تولید موشک­های بالستیک یا تقویت نیروی هوایی یا استقرار دائم نیروها در مناطق مهم، حساسیت نیروهای نظامی طرف­های مقابل را برمی­انگیزد و آنها را
برای مقابله و مراقبت از قدرت نظامی خود تحریک می­ کند.(کوگلر، ۱۳۸۳: ۲۳-۲۱)

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۲-۴-۷-۴ دسترسی به فناوری نظامی و تجهیزات جدید
در برخی موارد ورود یک فناوری یا سلاح یا تجهیزات جدید مانند دسترسی به دانش هسته­ای، سوخت جامد، زیر دریایی، ضد هوایی و … تعادل قدرت منطقه­ای را دگرگون می­ کند. کشورهایی که در این نوع ابتکارات پیشقدم هستند علاوه بر اینکه بطور طبیعی از قدرت جدید برخوردار می­گردند، از قدرت ابتکار نیز بطور مضاعف استفاده می­ کنند. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۶۷)
۲-۲-۴-۸ مخدوش شدن تمامیت ارضی
وحدت و یکپارپگی سرزمینی یا تمامیت ارضی دارای ابعاد و آثار سیاسی، حقوقی، امنیتی و نظامی
است. از نظر نظامی، تمامیت ارضی از جهت حفظ مرزها و اقدامات تجزیه طلبانه اهمیت دارد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۶۷)
مظاهر تهدید علیه تمامیت ارضی به شرح زیر می­باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۶۷)
۲-۲-۴-۸-۱ عبور غیر مجاز نظامی
موضوع مرزنیز مانند بسیاری ازموضوعات،وجوه مختلفی دارد.جنبه­ های اطلاعاتی، انتظامی و اقتصادی مرز نیز اهمیت زیادی دارد که دستگاه­های دیگر غیر از نیروهای مسلح، آن جنبه­­ها را پیگیری می­ کنند.
نیروهای نظامی وظیفه مراقبت از مرز جغرافیایی در مقابل تجاوز نظامی را برعهده دارند. هر نوع عبور غیرمجاز نظامی ازمرز، ضد امنیت­تلقی می­گردد ونیروهای مسلح وظیفه پیشگیری ومقابله با آن را دارند. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۶۷)
۲-۲-۴-۸-۲ نقض یک طرفه قراردادهای مرزی
در شرایط حاضر تغییر خطوط مرزی در موارد خاص و به صورت متقابل از طریق انعقاد قرارداد و تصویب مراجع ذیصلاح ملی امکان پذیر است. اما نقض یک طرفه توافقات صورت گرفته نشانه­ای از تهدیدات علیه تمامیت ارضی و موثر بر حوزه قدرت و امنیت ملی و نظامی است. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۶۸-۲۶۷)
۲-۲-۴-۸-۳ اقدامات تجزیه­طلبانه یا وحدت­طلبانه
کشورهایی که دارای تکثرهای قومی، نژادی و مذهبی هستند در مواردی در معرض اقدامات تجزیه
طلبانه قرار می­گیرند. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۶۸)
از سوی دیگر چنانچه اقوام، نژادها یا مذاهب داخل یک کشور با قوم، نژاد یا مذهب کشور دیگر (معمولا همسایگان) دارای اشتراکات تاریخی و هویتی باشند با داعیه وحدت­طلبی یا تشکیل ملت و دولت واحد، تمامیت ارضی را به مخاطره می­اندارند. (Buzan & Others, 1998: 121-122)
البته شدت و ضعف این نوع اقدامات به عوامل زیادی از جمله سطح افراطی­گری در تحرکات فوق، سیاست­های قومی، نژادی و…دولت مفروض وسطح توسعه نیافتگی و رفاه مناطق اقلیت­نشین بستگی دارد. اگرچه تحرکات تجزیه­طلبانه یا وحدت­طلبانه لزوما بصورت مسلحانه انجام نمی­ شود اما در بسیاری از موارد کاربرد سلاح در آنها وجود دارد. در چنین مواردی بر اثر تهدید تمامیت سرزمینی، نیروهای مسلح ماموریت­هایی برای حفاظت از تمامیت ارضی پیدا می­ کنند. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۶۸)
۲-۲-۴-۸-۴ وجود همسایگان مسلح با پیشینه تجاوز
سابقه تجاوز نظامی، شاخص مهمی در سنجش تهدیدات نظامی می­باشد. (بوزان، ۱۳۷۸: ۱۶۳)
بنابراین اگر همسایه­ای باتجربه اقدام به تجاوز وجود داشته باشد خصوصا چنانچه توانایی نظامی قابل اعتنایی نیز دراختیار او باشد، تهدید نظامی او، حوزه قدرت نظامی را درمعرض چالش قرار می­دهد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۶۹-۲۶۸)
۲-۲-۴-۹ عدم دسترسی به دانش، فناوری و تجهیزات نظامی (پشتیبانی و رزمی)
عدم دسترسی به دانش و تجهیزات روز چه ناشی از آسیب­ها و عدم توانایی­های داخلی باشد و چه بدلیل اقدامات خصمانه دیگران در هر حال بر قدرت نظامی یک کشور موثر است بنابراین چنین محرومیتی را باید از جمله شاخص­ های تهدید مولفه نظامی امنیت و قدرت ملی تلقی کنیم. مظاهر تهدید عدم دسترسی به دانش، فناوری و تجهیزات نظامی به شرح زیر می­باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۶۹)
۲-۲-۴-۹-۱ کمبود منابع مالی
یکی از کارکردهای منابع مالی، تسهیل دسترسی به فناوری و تجهیزات روز از طریق خرید مستقیم یا
خرید دانش مربوط به آن یا توسعه پژوهش و ساخت است. بنابراین کشورهایی که از کمبود منابع
مالی رنج می­برند یا به دلایلی بطورموقت منابع خود را در اولویت­های دیگر مصرف می­ کنند بطور طبیعی از دسترسی به فناوری و تجهیزات نظامی جدیدتر محروم می­گردند و قدرت نظامی خود را کاهش می­ دهند. (تریف و دیگران، ۱۳۸۳: ۲۷۴)
۲-۲-۴-۹-۲ کمبود روابط خارجی صنایع نظامی
فقدان یا کم بودن روابط با صنایع دفاعی- نظامی پیشرفته دنیا خواه بدلایل سیاسی و فرهنگی و خواه بدلیل ضعف دیپلماتیک یا به جهت ایجاد محدودیت­های بیرونی باشد در هر حال مانع حفظ و افزایش قدرت نظامی است که در صورت استمرار و عدم پیش ­بینی جایگزین­های مناسب تهدیدهای جدی­تری ایجاد می­ کند. وجود روابط همکاری­های نظامی در بخش­های مختلف می ­تواند در کمیت و کیفیت قدرت نظامی- دفاعی موثر باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۷۰-۲۶۹)
۲-۲-۴-۹-۳ تحریم اقتصادی، سیاسی و نظامی
انواع تحریم­ها بویژه تحریم­های بین ­المللی، محدودیت­هایی را در دسترسی به فناوری و تجهیزات جدید ایجاد می­ کند. (یونگ ادرات، ۱۳۸۲: ۳۰)
استفاده از روش­های تحریم هوشمند می ­تواند تاثیرات بیشتری بر توان و قدرت نظامی تحریم شونده
ایجاد کند. در چنین مواردی میزان اطلاعات تحریم کننده از وضعیت شاخص ­ها و منابع قدرت نظامی تحریم شونده اهمیت زیادی دارد. زیرا هر چه این اطلاعات صحیح­تر و دقیق­تر باشد، تحریم هوشمندانه­تر صورت می­گیرد و آثار نامطلوب بیشتری برجای می­گذارد.(یزدان فام، ۱۳۸۵: ۷۹۰)
بهره ­برداری از فرصت­های تحریم و شرایط چنین امری در جای خود قابل بررسی است. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۷۰)
۲-۲-۴-۱۰ وابستگی نظامی
حوزه نظامی، حوزه­ای کاملا راهبردی است و وابستگی دراقلام راهبردی یکی از تهدیدات مهم امنیتی می­باشد. (ماندل، ۱۳۷۷: ۱۰۳)
این امر، یک قاعده کلی است و به مباحث نظامی اختصاص ندارد. وابستگی در اقلام راهبردی غذایی یا دارویی نیز چنین است. بطور مثال اگر کشوری در تولید داروی شایع و در عین حال مهم آنتی بیوتیک وابسته باشد بسیار شکننده و ناامن خواهد بود. ویژگی بخش نظامی نسبت به سایر بخش­ها آن است که از جهاتی و در مواقعی اهمیت و اولویت بیشتری نسبت به آنها پیدا می­ کند. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۷۰)
مظاهر تهدید وابستگی نظامی به شرح زیر می­باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۷۱)
۲-۲-۴-۱۰-۱ عدم امکان تولید سلاح و تجهیزات شایع و پرمصرف
سلاح­ها و تجهیزاتی که بصورت وسیع و شایع در آموزش­ها، رزمایش­ها و جنگ­ها مورد استفاده قرار می­گیرند باید از نظر منابع اولیه، ساخت و تعمیرات در اختیار دولت و نیروهای مسلح باشد. وابستگی در این اقلام از ابتدایی­ترین و در عین حال نامطلوب­ترین وابستگی­ها است. وابستگی در این اقلام، امکان بسیج سریع و انجام فعالیت­های مستمر و جاری نظامی را در معرض تهدید قرار می­دهد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۷۱)
۲-۲-۴-۱۰-۲ وابستگی در سلاح­های راهبردی
تعبیرسلاح راهبردی­برای هرکشوری نسبی­است.اما بطورکلی­هرکشور نسبت به­محیط امنیتی و راهبردی خود نیازمند سلاح­هایی است که از طریق آنها تعادل یا برتری نظامی خود را در آن محیط حفظ کند.
وابستگی به این نوع تجهیزات وتسلیحات می ­تواند درشرایط خاص و تغییرات سیاسی منطقه­ای، تهدیداتی علیه قدرت نظامی ایجاد کند. البته کمبود منابع یاعدم صرفه اقتصادی، مانع از قطع وابستگی
کامل نظامی است اما نیروهای مسلح باید بهترین گزینه را در سلاح­های راهبردی خود انتخاب کنند.
(پارک و پارک، ۱۳۷۹: ۱۶۶)
۲-۲-۴-۱۰-۳ توسعه نیافتگی مراکز آموزشی، تحقیقات و صنایع نظامی
یکی از تهدیداتی که ناشی از آسیب­ها و ضعف­های داخلی یک سیستم است عدم توسعه آموزش, پژوهش وصنعت دفاعی- نظامی است. این آسیب بطورطبیعی نیروهای مسلح راعقب­مانده نگه­می­دارد و نهایتا چنانچه منابع مالی وجود داشته باشد به وابستگی بیشتر دامن می ز­ند. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۲۷۱). تولید دانش و فناوری در زمینه ­های مختلف تجهیزات، تسلیحات، طراحی (استراتژیک، تاکتیکی و عملیاتی)، تربیت نیروی انسانی و فرماندهی و…مهمترین عامل درقطع یا کاهش وابستگی­های نامعقول و مخرب است و در مقابل، ضعف یا تضعیف این عامل، مهمترین نشانه و دال بر تهدید وابستگی نظامی می­باشد. (راس، ۱۳۷۹: ۲۱۷)
۲-۲-۵ امنیت سیاسی
۲-۲-۵-۱ مقدمه
حوزه سیاسی، یکی از حوزه ­های وسیع، پیچیده و تا حدی مبهم می­باشد. حوزه یا بعد سیاسی در امنیت ملی (و همچنین در قدرت ملی) بدلیل ویژگی­های فوق، تمایل دارد در حوزه ­های دیگر نفوذ کند. در مقابل، ابعاد و حوزه ­های دیگر نیز همین گرایش را دارند و خودآگاه یا نا خودآگاه، مسائل خود را به بخش سیاسی نسبت می­ دهند. بعد سیاسی امنیت، موضوعات و بازیگران متعددی دارد. شخصیت­ها، گروه­ ها، احزاب، نهادهای رسمی و غیررسمی، سازمان­های داخلی وبین­المللی و دولت­ها بازیگران اصلی این بعد می­باشند. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۱۸۸)
در حوزه سیاسی ملی، مهمترین بازیگر دولت می­باشد. اگرچه سایر بازیگران نیز نقش­هایی را در امنیت ایفا می­ کنند اما باید اذعان داشت که دولت در مرکز اصلی چنین روابطی قرار می­گیرد.(ماندل، ۱۳۷۷: ۸۰)
دلیل این امر تسلط دولت برمنابع، نهادها و روابط سیاسی- اجتماعی است و این امر نیز ناشی از تمرکز حاکمیت در دولت می­باشد. بنابراین از نظر روش بررسی و تحلیل، مناسب است در بعد سیاسی، صاحب قدرت یعنی کسی که در صدد اعمال قدرت است و میزان قدرت بر پایه ظرفیت او در بسیج منابع و بکارگیری آنها سنجیده می­ شود. به عبارت دیگر قدرت دولت، شاخص و معرف قدرت سیاسی می­باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۱۸۸)
با تفسیر موسع از تعریف پایه از قدرت (توانایی الف برای تغییر رفتار ب مطابق با آنچه می­خواهد)، می­توان گفت قدرت در بعد سیاسی، از توانایی دولت در تامین اهداف و منافع داخلی و خارجی خود. این توانایی در مرحله اول به اهداف و منافع بقا اختصاص می­یابد و نتیجه آن توانایی دفاع در مقابل سایر بازیگران و ایجاد امنیت می­باشد. (گروه مطالعاتی امنیت، ۱۳۸۷: ۱۸۹)