مدیر آموزشی عبارت از فرایند اجتماعی مربوط به هویت دادن، نگه داشتن، برانگیختن، کنترل کردن و وحدت بخشیدن تمام نیروهای رسمی و غیر رسمی انسانی و مادی سازمان یافته در یک نظام واحد و یکپارچه می باشد که برای دستیابی به هدفهای از پیش تعیین شده طراحی شده است (پرداختچی، ۱۳۷۲، ص۱۱).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

میر کمالی (۱۳۷۵) معتقد است که:
«مدیریت آموزشی فرایندی است اجتماعی که با بکارگیری مهارت های علمی، فنی، هنری کلیه نیروهای انسانی و مادی را سازماندهی و هماهنگ نموده و می خواهد با فراهم کردن زمینه های انگیزشی و رشد با تأمین نیازهای منطقی فردی و گروهی معلمان، دانش آموزان و کارکنان بطور صرفه جویانه به هدف های تعلیم و تربیت برسد» (ص۲۵).
شیرازی(۱۳۷۳)، مدیریت آموزشی را «هنر بکارگیری تمام توان سازمان در برنامه ریزی، سازماندهی و هماهنگی برنامه ها و فعالیت های آموزشی و پرورشی در جهت دستیابی هر چه مؤثرتر و کاراتر به اهداف سازمان، دانش آموزان و جامعه می داند»(ص۳۲۷).

ضرورت و اهمیت مدیریت آموزشی

پیچیده شدن و گسترده شدن سازمان های امروزی آن قدر با سرعت انجام می گیرد که اداره صحیح آنها، وجود فردی به نام مدیر را ضروری می نماید. امروز که عصر مدیریت و رهبری است گرایشهای مختلفی در مدیریت بوجود آمده است که در این میان مدیریت آموزشی نسبت به سایر آموزش ها از نقش مهمتری برخوردار است. نقش مدیر آموزشی با نقش یک شهردار فرق می کند. اشتباه یک شهردار در اجرای یک طرح ممکن است از نظر اقتصادی اثرات منفی بر جای گذارد، ولی سهل انگاری مدیر آموزشی در تربیت افراد منجر به شکل گیری نادرست شخصیت افراد می شود که می تواند به مرور تأثیر نامطلوبی بر کل جامعه بگذارد (میرکمالی، ۱۳۷۵).
گروه مشاوران یونسکو (۱۳۷۸) در مورد مسائل مربوط به نظام های آموزشی معتقد هستند که «با توجه به مسائل جدید و حادی که به نسبت های متفاوت در کشورهای گوناگون در حال وقوع است از جمله بیکاری دانش آموختگان، عقب ماندگی تکنولوژی، افزایش هزینه ها نسبت به درآمد، کاهش نسبی ظرفیت آموزشی در مقابل افزایش تقاضا برای آموزش، بایستی مدیریت آموزشی را تقویت کرد و به تقاضای اجتماعی برای آموزش پاسخ مثبت داد» (ص۸).
لذا می توان گفت رشد و توسعه نظام های آموزشی یکی از وجوه مشخص عصر ماست. این امر به ویژه در چند دهه اخیر در کشورهای جهان دوم به مسئله ای مهم مبدل شده است و نقش خطیر مدیر نظام آموزشی را به وظیفه ای سنگین و پرمسئولیت مبدل ساخته است (علاقه بند، ۱۳۷۸، ۱۰).
بنابراین می توان نتیجه گرفت که ترقی، پیشرفت هر جامعه ای در گرو نوع و چگونگی فعالیتی است که در مدارس انجام می گیرد و اثر مدیریت، به عنوان رهبر آموزشی در مدرسه را نمی توان نادیده گرفت.

اهداف مدیریت آموزشی

وایلز^[۱۰](۱۳۷۲) اهداف اساسی و کلی مدیریت آموزشی را بدین شرح بیان می کند:
- شناساندن خود به اعضاء و شناختن خصوصیات اعضاء و تقویت نقاط مثبت از طریق تقدیر و تشویق به موقع
- تقویت خلاقیت ها و ابتکارات از طریق شرکت دادن اعضاء در تصمیم گیری های سازمان
- ایجاد روحیه مناسب در اعضاء و شرکت مطلوب در کار
- کمک فکری به اعضاء و کارکنان در یافتن راه حل های علمی برای انجام مقاصد و هدف های روشن و همچنین کمک در اجرای تصمیمات و ارزشیابی از نتایج کار (صص۶۰-۴۱).
صافی (۱۳۸۱) اهداف مدیریت آموزشی را موارد زیر می داند:
- یاری به اعضای سازمان برای درک و فهم بهتر هدفهای آموزش و پرورش
- کمک، راهنمایی، حمایت و تقویت اعضای سازمان
- کمک به اصلاح و بهبود جریان تعلیم و تربیت
- فراهم ساختن فرصت ها و امکان بروز استعدادها و خلاقیت های بالقوه کارکنان
- برقراری روابط انسانی مناسب و احترام متقابل بین مدیر و دیگر اعضای سازمان
- افزایش کارآمدی و اثربخشی سازمان آموزشی (ص۴۶).

۲-۳-۴- وظایف مدیران آموزشی

امروزه تقریباً همه صاحب نظران مدیریت، درباره وظایف عمده مشترک مدیران که شامل برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری، هماهنگی و کنترل است اتفاق نظر دارند ولی از آنجا که هدف اصلی مدیریت آموزشی، تسهیل و پیشبرد آموزش و یادگیری است مدیران آموزشی علاوه بر وظایف فوق، وظایف دیگری را باید انجام دهند. صاحب نظران مدیریت در مورد این وظایف نظراتی را ارائه داده اند که به تعدادی از این نظرات اشاره
می شود:
لی فام و هووئه^[۱۱] (۱۳۷۰) تکالیف و وظایف مدیران مدارس را در رابطه با موارد ذیل می دانند.
برنامه ریزی – برنامه ستادی – پرسنل دانش آموزی – منابع فیزیکی و مادی – روابط مدرسه و اجتماعی (ص ۱۳).
بهرنگی (۱۳۷۳) قلمرو وظایف مدیران آموزشی را به شرح ذیل بیان می کند:
- نظارت و راهنمایی دبیران و معلمان
- برنامه ریزی (آموزشی و درسی)
- روابط اجتماعی و فرهنگی و مناسبات انسانی
- ایجاد و استقرار تغییر
- ارزشیابی (مطلق، نسبی، مرحله ای و پایانی)
- امور اجرایی
- رشد سازمانی و امور کارکنان
- میانجی و وساطت در حل مشکلات، بحران ها و تعارضات
- حسابرسی و کنترل امور مالی و بودجه و پشتیبانی تدارکاتی
- مشاوره و راهنمایی تحصیلی، شغلی و روحی و روانی دانش آموزان (ص۴۶).
کیمبرک^[۱۲] (۱۹۷۶) پنج روش اداره عمومی که در وظایف مدیران آموزشی اجرا می شود را به صورت ذیل بیان می کند:
۱- مشخص کردن نیازها و پیگیری مسائل ۲- شروع و اجرای طرح ها ۳- کمی کردن پیشرفت ها
۴- جستجوی اطلاعات، تعیین منابع و تدارک مشاوران ۵- پیشنهاد خط و مشی، تنظیم فعالیت هایی که رخ می دهد، تقدیم طرح های مختلف (ص۹۲)
صافی (۱۳۸۱)، وظایف مدیران آموزشی را به پنج مورد عمده تقسیم می کند که عبارتند از:
امور دانش آموزان ۲- امور آموزشی و پژوهشی ۳- امور مالی و بودجه ۴- امور مربوطه همکاری اولیاء و مربیان ۵- امور ساختمان، تجهیزاتی، کارگاهی و آزمایشگاهی (ص ۱۰۶).
علاقه بند (۱۳۸۲)، وظایف مدیران آموزشی را به شرح ذیل بیان می کند:
برنامه آموزشی و تدریس - امور دانش آموزان
امور کارکنان آموزشی - روابط مدرسه و اجتماع
تسهیلات و تجهیزات آموزشی - امور اداری و مالی (ص۷۳)

تصویب قانون تشکیل شورای دولتی در ایران نیز با همین هدف صورت گرفته است، ولی این قانون هیچ گاه به اجرا درنیامده است . (طباطبایی مؤتمنی، ۱۳۷۸، ص۴۲۳) بعضی از حقوقدانان، دلیل عدم اجرای این قانون را اوضاع و احوال نامطلوب سیاسی و عدم تمکین دولتهای وقت به حاکمیت قانون دانسته اند . (متین دفتری، ۱۳۷۵، ج۲،ص ۵۲۴).
باید به این نکته اشاره شود که قانون اساسی مشروطه، سالها پیش از تصویب «قانون تشکیل شورای دولتی » حق شکایت علیه مجلس و وزارتخانه ها را برای ملت پیش بینی کرده بود . اصل سی و دوم قانون اساسی مشروطه، مصوب ۱۲۸۵ خورشیدی مقرر داشت:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

«هر کس از افراد ناس می تواند عرض حال یا ایرادات یا شکایات خود را کتبا به دفترخانه عرایض مجلس عرضه بدارد . اگر مطالب راجع به خود مجلس باشد جواب کافی به او خواهد داد و چنانچه راجع به یکی از وزاتخانه ها است بدان وزارتخانه خواهد فرستاد که رسیدگی نماید و جواب مکفی بدهند .»
البته اصل مذکور، شبیه اصل نود قانون اساسی جمهوری اسلامی است که با دیوان عدالت اداری کاملا متفاوت است . قانونگذار اساسی، با وجود اصل نود و در ضمن اصل دیگری، نهادی به نام دیوان عدالت اداری را پیش بینی نموده است . اصل یکصد و هفتاد و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مقرر می دارد:
«به منظور رسیدگی به شکایت، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مامورین یا واحدها یا آیین نامه های دولتی و احقاق حقوق آنها، دیوانی به نام دیوان عدالت اداری زیر نظر رئیس قوه قضائیه تاسیس می گردد . حدود اختیارات و نحوه عمل این دیوان را قانون تعیین می کند .»
اصل فوق، گرچه در بازنگری سال ۱۳۶۸ قانون اساسی اصلاح شده است، ولی تغییر مهمی در آن رخ نداده است جز این که با توجه به حذف «شورای عالی قضایی » از ساختار قوه قضائیه، عبارت «زیر نظر شورای عالی قضایی » از اصل فوق حذف و به جای آن عبارت «زیر نظر رئیس قوه قضائیه » به آن اضافه شده است .
۲-۳-۲- ارکان دیوان :
دیوان عدالت اداری دارای سه رکن است : شعب، هیات تجدید نظر و هیات عمومی (www.HaghGostar.ir)
۱- هر شعبه دیوان دارای دو عضو : یک رئیس و یک مشاور می باشد، مگر در موارد بند الف از ماده ۱۱ قانون دیوان که دو مشاور لازم است.
آرا صادره از شعب طبق ماده ۱۸ قانون دیوان چنانچه علیه واحدهای دولتی و شهرداری ها و نهادهای انقلابی و موسسات تابعه و وابسته به آنها صادر گردیده حداکثر تا ۱۰ روز پس از ابلاغ، قابل اعتراض و تقاضای تجدیدنظر در هیات تجدید نظر می باشد.
۲- هیات تجدید نظر که اعضا آن هر شش ماه یک بار به قید قرعه از بین روسای شعب دیوان انتخاب می شوند، متشکل از چهار نفر عضو و دو نفر علی البدل می باشد که جلسات با حضور رئیس کل دیوان و یا قائم مقام او یا در غیاب آنها با حضور معاون قضائی دیوان هر هفته یک بارتشکیل می گردد. در حال حاضر دیوان دارای دو شعبه تجدید نظر می باشد.
۳- طبق ماده ۲۰ قانون دیوان هرگاه در موارد مشابه ، آرا متناقض از یک یا چند شعبه دیوان صادر شود و همچنین شکایتی مبنی برمخالفت بعضی از تصویب نامه ها و یا آئین نامه های دولتی با مقررات اسلامی مطرح گردد، در هیات عمومی دیوان مطرح و رسیدگی می شود. هیات عمومی دیوان هر هفته یکبار بطور مرتب تشکیل جلسه می دهد و برای تشکیل و رسمیت جلسات هیات عمومی دیوان حضور لااقل سه چهارم روسای شعب لازم می باشد.
هیات عمومی دیوان عدالت اداری از نظر نقش و موقعیت حساس آن در پاسداری از حریم قانون و اجرای صحیح و مطلوب آن در نظام اداری کشور و جلوگیری از بروز رویه های متضاد و ناهماهنگ در سازمانهای دولتی بالاترین مرجع و از حیث جلوگیری از تجاوز به نظامات ومقررات دولتی و ابطال مصوبات مغایر با قانون تنها مرجع قضائی کشور می باشد.
برای تضمین احقاق حق و اجرای دیوان عدالت اداری ماده ۲۱ قانون دیوان مقرر می دارد، واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها، سازمان ها و موسسات وابسته به آنها و نهادهای انقلابی مکلفند، احکام دیوان را در آن قسمت که مربوط به واحدهای مذکور است، اجرا نمایند. درصورت استنکاف ، مرتکب به حکم دیوان به انفصال از خدمت دولتی محکوم می شود. (دریافت شده از پایگاه نشر مقالات حقوقی؛ حق گستر)
۲-۳-۳- اختیارات اداری رئیس دیوان عدالت اداری :
ارجاع پرونده ها به شعب دیوان :
دادخواستهایی که به دیوان داده می شود، از طرف رئیس دیوان به یکی از شعب ارجاع
می گردد . دفتر شعبه یک نسخه از دادخواست وضمائم آن را به طرف دعوی ابلاغ می نماید که با رعایت مسافت بر طبق آئین دادرسی مدنی هر گونه جوابی داشته باشد، ظرف ده روز کتبا اعلام نماید. با انقضای مدت مزبور شعبه مربوطه شروع به رسیدگی نموده پس از انجام تحقیقات لازم رای صادر می نماید.
درخواست تجدید نظر نسبت به آرایی که مخدوش تشخیص دهد : در صورتی که به تشخیص رئیس دیوان حکمی از نظر رعایت موازین قانون مخدوش باشد، پس از طرح در هیات عمومی و نقض آن هیات برای رسیدگی مجدد به شعبه دیگر ارجاع می گردد.
۲-۳-۴- فلسفه وجودی دیوان عدالت اداری :
پرسش مهمی که در مورد دیوان عدالت اداری به عنوان یک دادگاه اداری قابل بررسی است، این است که فلسفه وجودی و یا به تعبیری ضرورت وجود آن چیست . در نظامهای تفکیک قوا، قوه قضائیه مسؤول رسیدگی به دعاوی است . بر اساس اصل یکصد و پنجاه و نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، «مرجع رسمی تظلمات و شکایات دادگستری است .» با وجود این مرجع قضایی، چه نیازی به دیوان عدالت اداری است؟ در پاسخ به این پرسش لازم است به این مطلب اشاره شود که کنترل اعمال و تصمیمات اداری و رسیدگی به دعاوی اداری به سه صورت ممکن است انجام شود . یک صورت آن است که این کار توسط خود دستگاه اداری؛یعنی قوه مجریه انجام شود که از آن به «کنترل اداری » یاد می شود . روش دوم «کنترل پارلمانی » است؛ یعنی رسیدگی به دعاوی اداری توسط قوه مقننه صورت بگیرد و روش سوم «کنترل قضایی » است . (طباطبایی مؤتمنی، ۱۳۷۸،ص۴۱۹).
دستگاه اداری برای رسیدگی به این گونه دعاوی مناسب نیست؛ زیرا مقام رسیدگی کننده به دعاوی بایستی بی طرف باشد و بدون رعایت بی طرفی، حقوق خواهان یا شاکی تضییع می گردد . تجربه نشان داده است که دستگاه اداری در رسیدگی به دعاوی اداری نمی تواند قاضی بی طرف باشد (همان، ص ۴۱۸) .
۲-۳-۵- اهداف تشکیل دیوان عدالت اداری :
اهداف تشکیل دیوان عدالت را در دو بند می شود مطالعه کرد: احقاق حقوق مردم و برقراری عدالت اداری .
الف- احقاق حقوق مردم
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برای مردم، حقوقی را بر شمرده است، گرچه حقوق مردم منحصر به آنچه در قانون اساسی آمده نیست، با این وجود، حقوق مردم در قانون اساسی را
می توان در فصل سوم آن (اصول ۴۲ - ۱۹) مشاهده کرد . اصل یکصد و هفتاد و سوم، هدف از تشکیل دیوان عدالت را «رسیدگی به شکایات مردم و احقاق حقوق آنان » دانسته است . هر یک از شهروندان، وقتی بر عدم رعایت حقوق خود از سوی دستگاه اداری معترض باشد، دیوان عدالت برای رسیدگی به اعتراض و شکایت او صالح خواهد بود.
حقوق مردم که علاوه بر اصل یکصد و هفتاد و سوم، در اصل نود قانون اساسی نیز مورد توجه قرار گرفته، از توصیه های جدی دین مبین اسلام است .
تلاش برای خدمت رسانی به مردم و احقاق حقوق آنان از سفارشهای موکد بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران - حضرت امام خمینی قدس سره - و مقام معظم رهبری - حضرت آیه الله خامنه ای - بوده و هست .
درحقوق اسلام نیز کار به عنوان یک ارزش و فضیلت مورد توجه قرارگرفته و هدف شارع مقدس اسلام از کار، تهذیب نفس و تربیت انسان برای سعادت دنیا و آخرت است. همچنانکه در قرآن مجید ، نهج الفصاحه و احادیث متعدد خداوند سبحان مؤمنین را به تعلیم و تزکیه نفس، اخلاق و توجه به خودسازی دعوت نموده که اساس آن مبتنی بر کار،کوشش، قسط ، عدل ، حق وحقیقت است . همچنین نظریات متفکران و اندیشمندان اسلامی از جمله ابن خلدون و ابیات شعرای پارسی گوی از غزالی و فردوسی تا ناصرخسرو ، مولوی، سعدی و جامعه شناسان غربی از جمله کارل مارکس، دورکیم، پارسنز و ضرب المثلها و داستانها همگی مبیّن اهمیت و ارزش کار است. بنابراین اهمیت کار و اشتغال و تدبّر در ابعاد و جایگاه آن همواره موضوع مورد توجه محققان بوده و هست.کار مفاهیم مختلفی دارد از جمله مفهوم اقتصادی، حقوقی، فلسفی، اخلاقی، مادی ، اجتماعی و سیاسی.
درخصوص مفهوم حقوقی کار باید گفت حفظ حقوق و حرمت انسانها با رعایت قواعد اصول حقوقی که امروزه به آنها قوانین و مقررات می گویند تضمین می گردد. لذا از مفهوم حقوقی کار چند اصل و قاعده معتبر استنتاج می شود که می توان از آنها با عناوین:
الف. قاعده واصل مالکیت ب. اصل احترام به مالکیت ج.قاعده مالکیت ناشی از عمل یا کار د. قاعده آزادی انتخاب شغل وکار هـ . قاعده و اصل عدم استثمار و بهره کشی نام برد (رسائی نیا، ۱۳۷۹) .
تا آنجا که امروزه در جوامع مختلف دنیا براساس همین مفاهیم میلیونها نفر کارگر اعم از متخصص و نیمه متخصص ، ماهر و غیرماهردر انواع کارگاهها براساس معیارها و ضوابط و موازین حقوقی به تناسب کار خود دستمزد یا حقوق دریافت می دارند و نهایتاً در مفهوم اجتماعی کار، صحبت از همکاری و همبستگی بین کارگر و کارفرماست چرا که جامعه کارگران جدا از جامعه کارفرمایان نمی باشد چه این دو گروه لازم و ملزوم یکدیگرند به عبارتی ایجاد انگیزه، امنیت و محیط آرام برای کارگران توسط کارفرما با افزایش تولید رابطه مستقیم دارد. حال با توجه به مطالب
فوق الذکر تعیین قواعد صحیح برای کار که یکی از پایه های زندگی بشراست نقش اساسی در پیشرفت و رفاه جوامع انسانی ایفا می کند و اینجاست که ضرورت تحقیق در قوانین اداری به طور اعم و اصلاح قانون کار به طور اخص که از جمله اقدامات مهم آتی دولت است احیا می شود چرا که با گسترش شهرنشینی و ضرورت توجه به علوم اداری اصولی در قانون اساسی متبلور می شود که در زمره آنان دیوان عدالت اداری است، دیوان عدالت اداری یکی از ره آوردهای ارجمند انقلاب اسلامی است که در اصول ۱۷۰ و۱۷۳ قانون اساسی به رسمیت شناخته شده و برضرروت پژوهش در حقوق اداری بیش از پیش می افزاید اما با این وجود مفاهیم و تعاریف و اصطلاحات حقوق اداری هنوز مدون نشده است.به نظر می رسد یکی از راه های مهم حل این مشکل بررسی پرونده های مختومه و مفتوح و احصاء دعاوی مطروحه در شعب دیوان عدالت اداری باشد که نتایج آن می تواند به منظور اصلاح مسیر به نظر مقامات کشور برسد تا حرکت های بعدی خود را با توجه به
بررسی های مزبور انجام دهند.
بعد از انقلاب به موجب اصل ۱۷۳ قانون اساسی، نهاد جدید و مهمی در سازمان‌های دولتی ایجاد شد به نام دیوان عدالت اداری که وابسته به قوه قضاییه و زیر نظر این قوه اداره می‌شود که این دیوان به شکایات و تظلمات و اعتراضات مردم رسیدگی می کند. دیوان عدالت اداری نهاد مهمی است که می‌تواند در پیشگیری از فساد اداری بسیار موثر باشد و حقوق افرادی که حقشان در ادارات تضییع شده را مورد بررسی قرار می‌دهد و از ضایع شدن حق مردم جلو گیری می‌کند.
ب- برقراری عدالت اداری
می دانیم که هر دعوا و شکایتی معمولا دو طرف دارد: یک طرف خواهان یا شاکی و طرف دیگر خوانده یا مشتکی عنه نامیده می شود . دو طرف دعوا گاهی هر دو شهروند عادی هستند; اما همیشه این گونه نیست . در مواردی، یک طرف دعوا شهروند است و طرف دیگر دستگاه اداری یا سازمان عمومی . در مواردی که دو طرف دعوا، هر دو شهروند عادی باشند، به دعوای آنها در محاکم عمومی رسیدگی می شود . اما در مورد دعوای نوع دوم، محاکم عمومی برای رسیدگی صالح نمی باشند . به این گونه دعاوی در دیوان عدالت اداری رسیدگی می شود . همانطور که پیش از این اشاره شد، غیر از دیوان عدالت، مراجع دیگری نیز وجود دارند که به تظلمات مردم از دستگاه اداری رسیدگی می کنند . نظیر کمیسیون اصل نود قانون اساسی و سازمان بازرسی کل کشور . ولی این مراجع صرفا مقامات تحقیق و بازرسی هستند و رسیدگی آنها جنبه ترافعی و قضایی ندارد(طباطبایی مؤتمنی،پیشین، ص۴۲۵). رسیدگی قضایی در این مورد صرفا در صلاحیت دیوان عدالت اداری است.
رسیدگی قضایی به شکایات مردم علیه دستگاه اداری به دو روش می تواند صورت گیرد . روش اول آن است که این کار در دادگاه های عمومی انجام شود . روش دوم، رسیدگی به این دعاوی در یک مرجع ویژه و دادگاه اختصاصی است . حداقل به دو دلیل، روش دوم بر روش اول ترجیح دارد:
دلیل اول: کم شدن حجم پرونده های در نوبت و به تبع آن تسریع در صدور حکم و تحقق عدالت است . در محاکم دادگستری، به دلیل تراکم کار و حجم زیاد پرونده ها و نیز تشریفات پیچیده دادرسی، امر دادرسی به کندی صورت می گیرد . بنابراین شایسته است، برای رسیدگی به این دعاوی محکمه ویژه ای دایر شود .
دلیل دوم: مساله تخصصی شدن قضاوت است . رسیدگی دقیق به اقدامات دستگاه اداری، علاوه بر دانش حقوق، آگاهیهای دیگری نیز لازم دارد و بدون آن، احکام صادره نمی تواند منصفانه و عادلانه باشد . (همان، صص، ۴۲۱-۴۲۰) روشن است که قضات محاکم عمومی به طور معمول از تخصص لازم برای این گونه پرونده ها برخوردار نیستند . در نتیجه، برای تحقق سریع و دقیق عدالت، بهتر است، به دعاوی اداری در محاکم اختصاصی رسیدگی شود . در جمهوری اسلامی ایران، با توجه به دلایل ذکر شده، دادگاهی ویژه به نام دیوان عدالت اداری مامور رسیدگی به این گونه دعاوی شده است .
طی سال های اخیر همایش‌های متعددی برای جلوگیری از فساد اداری برگزار شده‌است که در آنها گزارش عملکرد سالانه ارائه داده می‌شود که در طول سال اقدامات مهمی دراین خصوص انجام و براساس آن راهکارهای مناسب برای کاهش فساد اداری ارائه می‌شود. همچنین در زمینه گزینش کارمندان و استخدام آن ها راه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد تا افراد با صلاحیت‌ وارد این سازمان‌ها و ادارات شوند و از ورود افرادی که در این زمینه تخصص کافی ندارند، جلوگیری شود تا این سازمان‌ها و ادارات بتوانند خدمات بهتری به مردم ارائه دهند و مردم نیز راضی باشند . به هر حال آنچه مسلم است مبارزه با فساد اداری پیچیدگی های خاص خود را دارد که همکاری سازمان بازرسی کل کشور و دیوان عدالت اداری در این زمینه می‌تواند راهگشا باشد.
امنیت شغلی که یکی از موضوعات ملموس زندگی شغلی است فرایند یا روندی است که نبود آن می تواند به میزان نامعینی شاخص های کار و اشتغال را تهدید کند و یا آنها را به چالش کشاند و در زوایای متمایز ناهنجاری بوجود بیاورد. متخصصان علوم اجتماعی ادامه بکارگیری نیروی انسانی به صورت ابزارکار را باعث از بین رفتن انگیزه و امنیت شغلی در انسان می دانند بعبارتی اگرکار در وضعیت مناسب و درست انجام پذیرد تأثیرات مثبتی بر شخصیت فرد به جا می گذارد . کاری که برانتخاب آزاد مبتنی باشد و با استعدادهای افراد مطابقت داشته باشد از نظر فردی عامل مهمی در ساخت شخصیت و ایجاد رضایت فرد و از نظراجتماعی موجب شکوفائی جامعه و ساختن تمدن ها است و بالعکس در صورتی که کار واگذار شده به فرد فراتر از توان او باشد و یا کار برای او خیلی ساده باشد، احساس اضطراب و افسردگی در شخص ایجاد می‌شود بررسی فرضیات و سؤالاتی چون ارتقای کارکنان براساس چه ملاک هایی صورت می گیرد ؟ تنبیه و اخراج براساس چه ضوابطی و چگونه اجرا می شود؟ همیشه مدنظر بوده، رعایت مقررات وضع شده از سوی وزارت کار و دیگر ارگانها در مورد استخدام و اخراج و بررسی این نکته که کارگران به شیوه های غیراصولی مستقیم یا غیرمستقیم اخراج یا ناگزیر از ترک کار نشوند ضروری است .
در اصول قانون اساسی کشورمان ( از جمله در اصول۲۲ و ۴۳ ) و یا در قانون کار سال ۱۳۶۹ (در فصل دوم ، مواد ۷ تا ۳۲) به مسئله امنیت شغلی افراد از جمله کارگران اشاره شده است. در اصل بیست و دوم قانون اساسی : حیثیت ، جان ، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است ،دراصل چهل و سوم تأمین شرایط و امکانات کار برای همه و رسیدن به اشتغال کامل را از ضوابط اساسی اقتصاد کشور می شمارد اما از آنجا که قانون اساسی وارد جزئیات نمی گردد کار و مسائل مربوط به آن نیازمند قانونی مستقل و مفصل است. قانون کار شامل ۲۰۳ ماده و در تاریخ۲۸/۱۱/۱۳۶۹ به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است.(قانون کار)
۲-۳-۶- آسیب های روانی و اجتماعی ناشی از عدم امنیت شغلی:۱- چند شغله شدن و افزایش مشاغل کاذب
۲- افزایش درصد اشتباه وخطا در وظایف محوله
۳- افزایش فشارهای عصبی و خستگی ناشی از آن
۴- رشد تخلفات اداری
۵- ضعیف شدن مفهوم تکریم ارباب رجوع
۶- کاهش انگیزه معاشرت ،خلاقیت ، ابتکار،کشف و نو آوری
۷- افزایش رفتارهای تخریبی

همانطور که قبلاً بیان شد به جهت اینکه علم قاضی از نظر رتبه بر نظر کارشناس مقدّم است، صرفنظر از اینکه ماهیت کارشناسی از باب شهادت یا دلیل مستقل یا امارهی قضایی تلقی شود، علم قاضی در تعارض با نظر کارشناس بر آن مقدّم خواهد شد مگر اینکه استدلال کارشناس به گونهای باشد که موجب زوال علم قاضی شود.

نتیجه :

۱ـ درهر پژوهشی باید موضوع و مفاهیم تحقیق به درستی شناسایی شود تا در تدوین و تبیین قوانین، شبهه و مشکلی به وجود نیاید. لذا درشناخت موضوع در این پژوهش باید به نکات ذیل توجه داشت:
الف- اولاً؛ کارشناس و خبره دارای یک مفهوم است (در فقه از واژهی «خبره» استفاده شده است).
ب- تعریفهایی که از کارشناس، خبره وکارشناسی ارائه شده، جامع و کامل نیست. بنابراین پیشنهاد میشود در تعریف کارشناس و خبره گفته شود: «خبره یا کارشناس کسی است که به جهت ممارست، تجربه و مهارت در موضوعات و مسائل مربوط به تخصص، علم و فن خود، اطلاع دقیق وعمیقی داشته وصاحبنظراست». وکارشناسی عمل تحقیقاتی کارشناس (با توجه به تعریف ارائه شده) میباشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ج- برخی از واژهها و مفاهیم در عین شباهت زیادی که در معنا یا احکام، به کارشناس و کارشناسی دارند، از آنها متفاوت میباشند؛ واژهی «مصدق» یکی از این واژههاست. مصدق شخصی است که اصحاب دعوی به تراضی معین می‌کنند تا اظهار نظر وی برای ایشان حجّت باشد. مصدق گاهی درمعنای کارشناس به کار رفته است.
یکی از مفاهیم مشابه با کارشناسی نیز معاینهی محل میباشد و رابطه‌ی این دو عموم و خصوص منوجه است و وجه اشتراک در معاینه‌ی محلی است که کارشناس در راستای وظایف خود انجام میدهد.
۲-.برای شناخت انواع واقسام کارشناس در فقه وحقوق، باتوجه به گستردگی نقش کارشناس در موضوعات مختلف، تقسیمبندی جدیدی ارائه شده است. در این تقسیمبندی ، کارشناس به غیرشرعی و شرعی تقسیم شده است.
۲-۱-مقصود از کارشناس غیرشرعی در حقوق، کارشناس رسمی و غیررسمی است.در حقوق تعریف کاملی از کارشناس رسمی ارائه نشده است. تعریف پیشنهادی از این قرار است: «کارشناس رسمی کسی است که با داشتن شرایط مندرج در مادهی ۱۵ قانون کارشناسان رسمی دادگستری موفق به أخذ پروانهی کارشناسی شده و موظف به رعایت مقرّرات مندرج در قانون کارشناسان رسمی و آییننامهی آن وآیین دادرسی میباشد». و کارشناس غیررسمی یا خبره‌ی محلی کسی است که برای اظهارنظر کارشناسی دعوت می‌شود و پروانه‌ی کارشناسی ندارد. هر خبره‌ی محلّی کارشناس غیر رسمی است؛ اما کارشناس غیررسمی الزاماً خبره‌ی محلی نیست.
کارشناس غیرشرعی در فقه شامل خارص (تخمینزننده)، قائف (نسب‌شناس)، عرّاف (منجّم یا طبیب)، مقوّم (قیمت‌گذار)، قاسم (تقسیم‌کننده و توزیع‌کننده‌ی اموال مشاع) و مترجم میشود که در حقوق اسلام مورد مراجعه بوده‌اند. البته بررسی موارد فوق به جهت کثرت استعمال بوده و حصری نیست.
۲-۲-مقصود از کارشناس شرعی در این پژوهش، مجتهد است که در استنباط و استخراج احکام شرعی از منابع فقه تخصص و خبرویت داشته و در حوزه‌ی احکام شرعی اظهارنظر می‌کند. و حتی گفته شده رجوع به مجتهد نه از جهت تقلید بلکه از حیث خبره‌ بودن وی می‌باشد.
در تشخیص صلاحیت، شرایط و ویژگی‌ها و اظهار نظر، تفاوت‌هایی میان کارشناس (غیرشرعی) و مجتهد وجود دارد.
۳- در خصوص انواع کارشناسی در حقوق (طاری و اصلی«تأمین دلیل یا دادرسی فوری»)، باید به دو نکته توجه کرد:
الف- اولاً؛ درخواست کارشناسی قبل از دادرسی به عنوان درخواست اصلی نمی‌تواند مطرح شود( قانون دراینباره ساکت است). وکارشناسی اصلی تنها در قالب تأمین دلیل ممکن است.
ب- ثانیاً؛ نظریه‌ی کارشناسی در تأمین دلیل نیز مانند کارشناسی طاری مبنای صدور حکم قرارمیگیرد و درجه‌ی ارزش آن با دادگاه است.
۴- هرچند آیات، سنّت (شامل روایات و سیرهی عملی معصومین)، عقل و بنای عقلاء به عنوان مبانی رجوع به خبره ذکر شده، اما به نظر میرسد مبنای اصلی رجوع به خبره؛ عقل یا همان قاعدهی رجوع جاهل به عالم است ودیگر موارد (آیات و سنت) نیز ارشاد به حکم عقل میباشند.
۵- رعایت مقرّرات و تشریفات خاص در جریان ارجاع به کارشناس و انجام کارشناسی، اظهارنظر کارشناس و … الزامی است (چه در قانون پیشبینی شده باشد و چه به صورت رویهی قضایی در آمده باشد). البته در برخی از موارد و مقررات، تعارض، نقص و ابهام وجود دارد که ایجاد رویهی قضایی واحد در جهت رفع آنها، راهگشا خواهد بود. در موارد ذیل (از شماره ۶ الی۱۱) نکات و پارهای از ابهامات، نقایص و تعارضات موجود به همراه راهحل و موارد پیشنهادی مطرح میشود.
۶- درخصوص ارجاع به کارشناس باید به نکات ذیل توجه داشت:
الف- دربارهی الزامی یا اختیاری بودن ارجاع به کارشناس میان قوانین و آرای وحدت رویه تعارض وجود دارد. دو راهحل برای حل تعارض پیشنهاد میشود:
۱- جمع میان ادله به گونهای که دلایلی که دلالت بر اختیار مطلق دادگاه دارد، حمل بر مقید (دلایل قانونی و آرای وحدت رویهی دیگر که ارجاع را الزامی میداند) شود، پس اختیار در همهی موارد مطلق نیست. حتی در فرض خبره بودن دادرس، اصل حفظ بیطرفی دادرس اقتضای ارجاع به کارشناس را دارد.
۲ـ تفسیر دلایل و موادّ قانونی به شیوهای که موجب تعارض میان آنها نشود؛ یعنی دادگاه در ارجاع به کارشناس مطابق با ادلهای که دلالت بر اختیار مطلق دادگاه دارند، مختار است، اما در صورت احراز لزوم و تخصصی بودن موضوع، ارجاع به کارشناس الزامی است.
از طریق دستهبندی موضوعات و موارد مورد اختلاف، میتوان تا حدودی موارد الزامی و اختیاری ارجاع به کارشناس را شناخت.
ب- در تمام مراحل دادرسی میتوان به کارشناس رجوع کرد. اما دربارهی اینکه اعادهی دادرسی با استناد به نظریهی کارشناس صحیح است یا خیر، در قا نون مطلبی نیامده و آرای متفاوتی دراینباره وجود دارد. به نظر میرسد استناد به نظریهی کارشناسی از مصادیق سندی که در حین دارسی، مکتوم وپنهان بوده، نمی باشد؛ لذا مجوزی برای اعادهی دادرسی وجود ندارد.
ج ـ دادگاه میتواند درخواست کارشناسی اصحاب دعوی را ردّ نماید و ملزم به قبول آن نیست.
۷- در صدور و اجرای قرار کارشناسی باید موارد ذیل را مورد توجه قرار داد:
الف- أخذ هزینه بابت صدور قرار کارشناسی توجیه قانونی ندارد.
ب- موضوع مورد کارشناسی، مدت، تعداد و مشخصات کارشناسان و دستمزد کارشناس از ارکان قرار کارشناسی است که حتماً باید در قرار ذکر شود. دراین که عدم ذکر یکی از موارد فوق موجب نقض قرار صاده است یا خیر، در قانون مطلبی نیامده است. به نظر میرسد این امر، صرفاً موجب تخلف انتظامی و غیرممکن نمودن کارشناسی است و میتوان موارد نقص را اصلاح کرده و مجدداً به کارشناس ابلاغ کرد؛ زیرا نقض قرار موجب طولانی شدن روند رسیدگی به پرونده خواهد شد.
ج ـ دربارهی ابلاغ قرار کارشناسی به اصحاب دعوی، قانون نقص دارد. چرا که قرار مزبور به طرفین ابلاغ نمیشود و تنها به متقاضی قرار، جهت تودیع دستمزد، اخطار صورت میگیرد. به نظر میرسد بهتر است قرار به ایشان ابلاغ شود تا چنانچه جهت ردّی در کارشناسی وجود داشت، طرفین قبل از اقدام کارشناس بتوانند، مطرح نمایند.
د- تعیین وقت احتیاطی ضرورت دارد، اما تعیین جلسه برای حضور اصحاب دعوی بیمورد است.
ه ـ در قانون آیین دادرسی مدنی به ضرورت تعیین وقت برای اجرای قرار اشارهای نشده، اما رویهی قضایی حکایت از آن دارد.
و ـ دربارهی حضور اصحاب دعوی در زمان اجرای قرار کارشناسی در قانون آیین دادرسی مدنی نصّی مبنی بر منع یا الزام وجود ندارد؛ بنابراین طرفین میتوانند در هنگام اجرای قرار حضور داشته باشند. هر چند بهتر بود قانونگذار به جهت حفظ حقوق اصحاب دعوی به ویژه خوانده به این مسأله توجه میکرد.
زـ در صورت عدم تهیهی وسیله و موجبات اجرای قرار توسط متقاضی، در قانون مطلبی نیامده است. لذا با توجه به شباهت معاینهی محل با کارشناسی و وحدت ملاک مادهی ۲۵۶ آیین دادرسی مدنی (دربارهی عدم تهیهی وسیله و موجبات اجرای قرارمعاینهی محل) و نیز مادهی ۲۵۹ آیین دادرسی مدنی (دربارهی نتیجهی عدم تودیع دستمزد کارشناسی)، کارشناسی از عداد دلایل خارج و در صورت عدم وجود دلیل دیگر، دادخواست بدوی وی ابطال و در مرحلهی تجدید نظر، تجدید نظرخواهی متوقف خواهد شد و کارشناس میتواند مطالبهی خسارت نماید.
ح- نیابت قضایی برای انجام کارشناسی ممکن است. در مادهی ۲۶۹ آیین دادرسی مدنی آمده است که دادگاه میتواند انتخاب کارشناس را به طریق قرعه به دادگاهی که تحقیقات در مقر آن دادگاه، اجرا میشود، واگذار نماید. به نظر میرسد مقصود قانونگذار در مادهی ۲۶۹روشن نیست که آیا عبارت «دادگاه میتواند…» ناظر به اختیار دادگاه در اعطای نیابت است و یا اختیار دادگاه در انتخاب کارشناس؟
همچنین پیشنهاد میشود: دادگاهها به جای اعطای نیابت قضایی که موجب صرف وقت و اطالهی رسیدگی میشود، مستقیماً پرونده را برای اجرای قرار کارشناسی به کانون کارشناسان محل مورد نظر ارسال نمایند.
ط ـ جلوگیری از اجرای قرار توسط اصحاب دعوی فاقد وصف جزایی است.
ی- قرار رجوع به کارشناس از جمله قرارهای اعدادی است که به طور مستقل قابل شکایت نمیباشدو شکایت از آن تنها در ضمن رأی اصلی امکان پذیر است.
ک ـ عدول از اجرای قرار ارجاع به کارشناس صحیح نیست مگر در صورتی که موضوع به طریق دیگری احراز شده باشد.
۸- درانتخاب کارشناس در دادرسی باید موارد ذیل رعایت شود:
۸-۱- انتخاب کارشناس در دادرسی:
الف- دادگاه باید در پروندههای پیچیدهتر از کارشناسان باتجربه و باسابقه استفاده کند.
ب- انتخاب کارشناس غیررسمی و خبرهی محلی در جایی که کارشناس رسمی وجود دارد، صحیح نیست (مخصوصاً خبرهای که صلاحیت فنی او به طور اصولی احراز نگردیده است ) مگر در صورتی که تخصص خبرهی محلی نسبت به کارشناس رسمی بیشتر باشد که در این صورت شاید بتوان از نظر خبرهی محلی بهره جست.
ج ـ کارشناس منتخب طرفین، مقدّم بر کارشناس منتخب دادگاه است. البته مقصود قانونگذار در مادهی ۲۶۸ آیین دادرسی مدنی در جایی که مقرر داشته طرفین میتوانند قبل از اقدام کارشناس منتخب دادگاه، کارشناس خود را معرفی کنند، روشن نیست؛ اینکه مقصود از اقدام کارشناس منتخب دادگاه، شروع به انجام کارشناسی است یا اتمام و تقدیم نظریهی کارشناسی؟
دـ درصورت تعدّد کارشناسان، دادگاه بایداز طریق قرعه اقدام به انتخاب کارشناس نماید. اما احکام دادگاه انتظامی قضات در اینباره متفاوت است؛ در یکی از احکام صادره تعیین کارشناس بدون قرعه، تخلف انتظامی دانسته شده است. ودر حکمی دیگر از دادگاه مزبور در تناقض با حکم قبلی آمده است که ضرورت تعیین و انتخاب کارشناس به قید قرعه الزامی نیست.
ه ـ در صورت لزوم تعدّد کارشناسان، باید عدد منتخبین فرد باشد تا در صورت اختلافنظر، نظر اکثریت ملاک عمل قرار گیرد. در صورت عدماحتمال اختلاف و یا توافقنظر کارشناسان در قانون مطلبی نیامده است. اما به نظر میرسد به جهت رعایت شرایط شکلی مطابق قانون، باید عدد منتخبین فرد باشد.
۸-۲- انتخاب کارشناس در غیردادرسی: انتخاب کارشناس برای مراجع غیر قضایی و ادارات و سازمانهای دولتی و غیر دولتی با درخواست معرفی کارشناس از طریق کانون کارشناسان رسمی صورت میگیرد.
۹ـ شرایط کارشناس در فقه و حقوق:
۹-۱- در حقوق شرایط کارشناس رسمی در قانون تصریح شده که مهمترین شرط، «وثاقت» است. در بیان شرایط کارشناس ابهاماتی وجود دارد؛ از جمله: شرط عدم پیشینهی کیفری مؤثر، که البته به نظر می رسد مقصود، محکومیت به مجازاتی است که محرومیت از حقوق اجتماعی را در پی دارد. ونیز گزینش صلاحیت اولویتهای اخلاقی(که مقصود از اولویتهای اخلاقی به درستی بیان نشده است).
برخی از شرایط نیز در قانون نادیده گرفته شده است، مانند جنسیت (وشرط ذکوریت)، عدم شاغل بودن در ادارات دولتی و حقیقی بودن شخصیت کارشناس . به نظر میرسد منعی برای انتخاب کارشناس زن و کارمندان شاغل در ادارات دولتی وجود ندارد وکارمندان مذکور تنها در پرونده‌های مربوط به اداره‌ی متبوع خویش حق اظهارنظر کارشناسی ندارند. اما کارشناس باید شخص حقیقی باشد(به استثنای پزشکی قانونی).
لازم به ذکر است که ضرورت دارد علاوه بر شرایط مذکور در قانون، به ویژه «وثاقت» که در بدو گزینش و برای أخذ پروانهی کارشناسی باید احراز شود، در جهت تداوم این شرایط ، همواره باید از سوی کانون کارشناسان و مراجع ذیصلاح، نظارت همه جانبهای بر کارشناسان اعمال گردد.

در آیه فوق اطاعت از خداوند به عنوان یکی از شئون عبودیت و بندگی شمرده شده، لاکن کافران سخنان حق را نمی‌شنوند و از دیدن حقایق هم بی‌بهره‌اند، و به سوی گمراهی می‌روند زیرا مُهری که خداوند بر دل کافران گمارده است به دلیل داشتن صفات زشت و پیروی از هواهای نفسانی و سرکشی آن‌ها در برابر پروردگار است. مهم‌تر اینکه آن‌هایی که غیر خداوند را معبود خود قرار می‌دهند آگاه باشند این معبودها موجوداتی دروغین هستند، و هیچ گونه امتیازی ندارند تا معبود کافران باشند زیرا آن‌ها هوی نفس را معبود خود قرار دادند که منشأ همه تباهی‌ها و خسرآن‌ها برای انسان (کافران) است. در مقابل مؤمنان کسی را معبود خویش قرار می‌دهند که خالق هستی و یاری رسان آن‌هاست.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

« شبی ابوجهل به همراه ولیدبن مغیره در کنار کعبه درباره پیامبر اسلام کفتگو می‌کردند اوبجهل گفت : به خدا سوگند من می‌دانم که او راستگوست؛ در این مورد به سوابق امانت داری و راست‌گویی پیامبر استناد کرد، ولید به ابوجهل گفت چرا ایمان نمی‌آوری؟ ابوجهل گفت: می‌خواهی دختران قریش بگویند: از ترس شکست، تسلیم برادرزاده ابوطالب شده، سوگند به بت‌های لات و عُزی از او پیروی نخواهم کرد، پس از این واقعه بود که آیه فوق فرود آمد و خبر داد که برگوش و قلب او مُهر نهاده شده است.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۵۲۹)
با توجه به آیه فوق به این نکته می‌رسیم که پروردگار علم به اعمال کافران و دشمنان اسلام دارد و به این دلیل که در اینها لیاقت هدایت را نمی‌بیند و در واقع خود کافران خواسته‌شان براین است، و در هدایت را بر روی خود می‌بنددند لذا خداوند آن‌ها را در گمراهی و غفلت وامی‌گذارد.
«قالَ فَبِعزَّتُکَ لَأُغْوِیَنَهُمْ أَجْمَعینَ، شیطان گفت : پس به عزت تو سوگند که همگی را جدا از راه به در می‌برم.» (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، الص/۸۲)
« خدا به گناهکاران نیز مهلت می‌دهد تا مایه آزمایش برای خودشان و دیگران باشند. ۲. همه نجات یابید و خالص شوید که خالص شده‌گان از دام شیطان درامان‌اند.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۱۷۸)
« سوگند به عزت برای تکیه بر قدرت و اظهار توانایی است و این تأکیدها پی در پی نشان می‌دهد او نهایت پافشاری را در تصمیم خویش داشته و دارد و تا آخرین نفس بر سر گفتار خویش ایستاده است.» (مکارم شیرازی، ۱۳۸۷: ۳۶۵)
نکته قابل درک از آیه فوق این است که : شیطان هیچ‌گاه نمی‌تواند در دل مؤمنان مخلص خداوند نفوذ پیدا کند، کسانی که با اخلاص کامل به عبادت و فرمانبرداری خداوند مشغول هستند، اینها به پاکی و طهارت درون آراسته‌اند، و می‌دانند همه وعده‌های شیطان نوعی فریب کاری بوده و آن‌ها بندگان خدا هستند و بر او تکیه می‌کنند بنابراین شیطان برآن‌ها مسلط نمی‌شود و از هوای نفس هم پیروی نمی‌کنند.
« اِنَّ عِبَادی لَیْسَ لَک عَلَیهِم سُلْطانٌ و کَفی بِرَبُکَ وَ کِیلا، در حقیقت تو را بر بندگان من تسلطی نیست و حمایت گری چون پروردگارت بس است.» (بحرانی، ۱۳۹۰: ۶۵ اسراء)
در این آیه نافرمانی شیطان نسبت به فرمان خداوند بیان شده است و به انسان گوشزد می‌کند که اگر کسی از شیطان تبعیت کند، تبعیت از هواهای نفسانی و تمایلات و خواسته‌های خود کرده و زنگار گناه و وسوسه شیطان در درون دلشان می‌ماند و همیشه اسیر تمایلات نفسانی خودشان هستند و آن‌ها که بنده واقعی خدا و مطیع او شوند خداوند هم آن‌ها را در برابر همه وسوسه‌های شیطانی نگهبانی و حفظ می‌کند و بنابراین کارسازی و حمایت خداوند برای بندگانش کافی است.
« قالَ النبیُ (ع) : اَخْوفُ ما أخافُ علی اُمَتی اتباعُ الْهوی و طُولُ الأمَلِ، حضرت علی (ع) حدیثی با همین مضمون بیان کرده است که : « ان اخوفَ ما اخافَ عَلَیْکُم اِثنانَ اتباعَ اَلْهَوی و طولَ اَلأَمَلِ، طول عمل عبارت است از آرزوهای بسیار و امیدهای دور و دراز و توقع زندگانی در دنیا و سبب آن دو چیز است یکی جهل و غرور چه جاهل اعتماد می‌کند بر جوانی یا صحت مزاج خود و بعید می‌داند مرگ را درعهد شباب و در حال صحت مزاج و غافل است از مردن اطفال و جوآن‌های بی‌شمار و عروض مرضهای ناگهانی و مرگ‌های مفاجات و دوم محبت دنیای دنی و انس به لذات فانیه است چه انسان مادامی که گرفتار این محبت و انس شد و مفارقت از آن‌ها بر او گران است لهذا دل به زیر بار فکر مردن نمی‌رود.» (کراجکی، بی‌تا: ۱۳۹۶)
نگارنده بر این عقیده است که : بسیاری از افراد وقتی فکر رفتن از این جهان به ذهنشان می‌رسد، شیطان با زیرکی آن‌ها را فریب می‌دهد، با این حیله که بگذارید وقتی به سن پیری رسیدید آن وقت به این گونه افکار بیندیشید، لاکن آن‌ها غافلند از اینکه انسان حتی نمی‌تواند لحظه‌ای آینده خود را پیش‌بینی کند و ممکن است هر لحظه اتفاقی ناخوشایند برایش بیفتد، و از همه دنیا، اقوام و خواسته‌های خود دل بکند، آن وقت حسرت و افسوس لحظات زندگی خود را در دنیا می‌خورد، که چرا به فکر این روز نبوده و هیچ‌گاه به مسأله مرگ به دلیل زیاده خواهیها و آرزوهای دور و دراز فکر نمی‌کرده است.
پیامبر (ص) :
« اَلْهَوی وَ الْشَهْوَهُ مَعْجُونَهٌ بِطینَهٍ ابنِ آدَمَ،هوا و شهوت با گل فرزندان آدم سرشته شده است. کسی که به ترک هوای نفس قدرت پیدا می‌کند خداوند حقایق را به او نشان می‌دهد و آن‌ها را به قضای الهی راضی می‌کند، و رفتار، کردار و گفتارشان رنگ خدایی به خود می‌گیرد. و سبب شده به خوبیها روی می‌آورند و از بدیها دوری ‌جویند و با اظهار فقر و نیاز و بندگی به پروردگار متعال و خضوع در مقابل عظمت او و بندگی خود در مقابل خدا اقرار می‌کنند، و با ریاضت و مجاهدت و تضعیف نیروهای نفسانی و سرکوب کردن هوای نفس قدم‌های بیش‌تری در مسیر کمال برمی‌دارند.
« طرق و نفوذ شیطان و لشکریان او یک راه و دو راه نیست اینجاست که بندگان راستین خدا، با دلگرمی که از وعده قطعی او در این آیات به دست می‌آورند به جنگ با این شیاطین برمی‌خیزند و کمترین وحشتی به خود راه نمی‌دهند و می‌دانند سر و صدای شیاطین هرچه قدر زیاد باشد بی‌محتوا و توخالی است، با قدرت ایمان و توکل بر خدا بر همه آن‌هامی‌توان پیروز شد و نقشه‌هایشان را برآب کرد.» (مکارم شیرازی، ۱۳۸۸: ۲۱۰)
۳-۱۴- ولایت
پیرامون ولایت در فصل دو پایان نامه مطالبی نوشتیم لذا نیازی به تکرار مجدد نیست، فقط به ذکر آیات قرآنی مورد استناد هجویری پیرامون آن می‌پردازیم.
«هُنالِکَ الوَلایَهُ لله الحَقَّ، هُوَ خَیرُ ثَواباً و خَیرٌ عُقْباً، در آن جا (آشکار شد) که یاری به خدای حق تعلق دارد، اوست بهترین پاداش و اوست بهترین فرجام.» (بحرانی، ۱۳۹۰: ۴۴ کهف)
« ولایت و سرپرستی و قدرت از آن خدا است، خداوند که عین حق است، آری در اینجا کاملاً روشن گشت که همه نعمت‌ها از اوست و هرچه اراده او باشد آن می‌شود و جز به اتکاء به لطف او کاری ساخته نیست اوست که برترین پاداش را دارد و اوست که بهترین عاقبت را برای مطیعان فراهم می‌سازد پس اگر انسان می‌خواهد به کسی دل ببندد و بر چیزی تکیه کند و امید به پاداش کسی داشته باشد، چه بهتر که تکیه گاهش خدا باشد.»(مکارم شیرازی، ۱۳۸۸: ۴۷۹)
نگارنده بر این عقیده است که : تکیه بر ولایت خداوند، و اهل بیت، بهترین تکیه‌گاه برای انسان بوده و همه‌ی دلبستگی و امیدش به لطف و احسان پروردگارش می‌باشد و باید انسان به عظمت و کبریایی خداوند توجه داشته، و بداند در محضر خدای بزرگ، بنده بی مقدار و ناچیز حتی اختیار تنفس خود را هم ندارد. و بهترین ثوابها و فرجام‌ها هم نزد خداوند است، بنابراین اوست که بهترین پاداش‌ها را به بندگان خود عطا می‌کند، از این رو ولایت فقط مختص به خدا و از آن وی است.
«انَّ وَلِیَّی اللهُ الَّذی نَزَّلَ الکِتابَ وَ هُوَیَتَوَلَّی الصَّالحِینَ، به راستی که سرپرست من، خدایی است که کتاب قرآن را فرو فرستاده و او شایستگان را سرپرستی می‌کند.» (قرآن کریم، ترجمه رضایی اصفهانی، اعراف/۱۹۶)
در این آیه به ولایت و سرپرستی پروردگار بر بندگان اشاره شده است « معبود واقعی کسی است که برنامه زندگی و کتابی هم چون قرآن می‌فرستد و بندگان خویش را سرپرستی و راهبری می‌کند. آری؛ شایسته کرداری و استفاده از رهنمونهای قرآن زمینه‌ساز بهره‌مندی از ولایت الهی است و ولایت و حمایت الهی نسبت به شایستگان ادامه خواهد داشت.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۴۲۷-۴۲۶)
در آیه فوق به سرپرستی، و سروری خداوند اشاره شده است، و از آن‌جا که خداوند سرپرست انسان‌های شریف، با ظرفیت، شایستگان امت خود می‌باشد، و لذا با بهره گرفتن از مفاهیم والای معارف قرآنی آن‌ها را در پرتو ولایت الهی راهنمایی می‌کند. مؤمنان آگاهند که خداوند انسان‌های شایسته را دوست دارد و همان گونه هم آن‌ها خدای خود را مورد محبت و دوستی قرار می‌دهند، بنابراین از آیات الهی خداوند روی بر نمی‌تابند چرا که به خوبی می‌دانند مانع فهم حقایق و هدایت آن‌ها می‌شود.
« ذالِکَ بِاَّنَّ اللهَ مَوْلی الَّذِینَ آمَنُوا و أَنَّ الکافِرینَّ لامَولی لَهُمْ، چرا که خدا سرپرست کسانی است که ایمان آوردند ولی کافران را سرپرست و یاری نیست.» (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، محمد/۱۱)
« مولی» به معنای سرپرست و یاور است و خدا دو مقام ولایت دارد: الف) ولایت عام که همان خالقیت و تدبیر مردم است که همگان را در برمی‌گیرد. ب) ولایت خاص که الطاف و عنایات و حمایت ویژه خداست که تنها شامل حال مؤمنان می‌شود.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۴۲)
نکته قابل فهم از آیه فوق براین اساس است که : اگر شخصی در پرتو ولایت الهی قرار گیرد به موجب آن به سعادت و خوشبختی رسیده و در غیر این صورت به تباهی و هلاک دچار می‌شود، همچنین به نقش ولایت الهی و پایان کار کافران اشاره شده است، و مؤمنانی که تابع هدایت الهی هستند فرجامی جز سعادت ندارند، این گونه است که رابطه با پروردگار، ولایتی است که همه مؤمنان در تمام مراحل زندگی خود و به خصوص هنگام سختی‌ها و مشکلات احساس و شهود می‌کنند.
« ألا إنَّ أولیاءَ اللهِ لاخَوْفٌ عَلَیهِمْ و لاهُمْ یَحْزَنُونَ، آگاه باشید که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‌شوند.» (بحرانی، ۱۳۹۰: ۶۲ یونس)
« خدای تعالی می‌فرماید : آگاه باشید که دوستان خدا ترس و بیمی ندارند و افسرده خاطر نمی‌شوند و دوستی خدا شناختن خدا و پیغمبرش و شناختن امامان و پیشوایان از اهل بیت پیغمبر (ع) و دوستی آنان دوستی تمام دوستان خدا باشد و دشمنی دشمنان خدا و دشمنان رسولش و دشمنان اهل بیت رسول و بیزاری جستن از هر کس که دین خدا را دین اسلام نداند و بزرگترین دستگیره ایمان دوستی در راه خدا و دشمنی در راه خداست و راهی نیست به سوی اینها که گفته شد مگر بعد از معرفت و شناختن.» (دیلمی، ۱۳۷۷۷: ۳۴۱)
با دقت در آیه فوق متوجه می‌شویم که : دوستان خدا یعنی کسانی که تقوا و پرهیزگاری پیشه می‌کنند به برکت رحمت الهی، هیچ‌گاه آن‌ها را حزن و اندوه فرا نمی‌گیرد چرا که آن‌ها بهترین تکیه‌گاه را داشته‌اند، و از ترس، هول، سختیها و ترسهای روز قیامت و آتش دوزخ در امان هستند، خدا نسبت به کارهای شایسته مؤمنان نهایت لطف و محبت خود را نشان می‌دهد، و از بندگان سپاسگذاری و به آنان پاداش می‌دهد، پس اگر پاداش می‌خواهید ایمان بیاورید و کار شایسته انجام دهید و هیچ‌گونه ترسی هم نداشته باشید.
« اللهُ ولیُ الذینَ آمنوایُخرجُهُمْ مِنَّ الظُلماتِ الی النُّور و الَّذینَ کَفَروا أَولیاؤُهُمُ الطَّاغوتُ یُخْرجونَهُمْ مِنَّ النور الی الظُلماتِ اُولئکَ أصحَابُ النَّارِهم فیها خَالِدونَ، خداوند سرور کسانی هستند که ایمان آوردند، آنان از تاریکی‌ها به سوی روشنایی به در می‌برد کسانی که کفر ورزیدند سرورا نشان طاغوتند که آنان را از روشنایی به سوی تاریکی‌ها به در می‌برند آنان اهل آتشند که خود در آن جاودانند.» (بحرانی، ۱۳۹۰: بقره ۲۵۷)
آیه فوق به زیبایی به سرانجام روشن زندگی انسان‌های مؤمن، و پایان زندگی کافران، و راه تاریک آن‌ها ا شاره کرده است و به کافران هشدار می‌دهد، که سرنوشتی نامیمون و شوم در انتظار آن‌هاست ولی مؤمنان آینده‌ای روشن دارند و تحت سرپرستی و تربیت الهی قرار می‌گیرند.
«آیه فوق با به تصویر کشیدن آینده‌ای روشن و نورانی برای مؤمنان، آنان را تحت سرپرستی و تربیت الهی معرفی می‌کندو این مطلب، احساس شیرین، امید آفرین و آرامش بخش و همراه اعتماد به آینده برای مؤمنان پدید می‌آورد ولی برای کافران آینده‌ای تاریک و ظلمانی به تصویر می‌کشد که با پذیرش سرپرستی طاغوت‌ها حاصل می‌شود و به آنان هشدار می‌دهد که آینده‌ای تاریک در انتظارشان است.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۵۹۹)
نکته مهمی که در این آیه به تصویر کشیده شده است خطاب به افراد بشر می‌گوید: اگر تمایل و رغبت دارید که به سمت نور و روشنی هدایت شوید راه خدا را انتخاب و به سوی او بروید، چرا که آینده بشر را گام برداشتن در مسیر الهی نورانی می‌سازد و همچنین به نقش پر رنگ مروجان، و مبلغان دین (رهبران) اشاره شده است. « خدا مردم با ایمان را در پرتو دلیل و برهان و آیات روشن گرش به سوی حقیقت راه می کند و از تاریکی و جهل و ستم و کفر و ارتجاع دور می‌سازد. و خدا کارساز کسانی است که ایمان آورده‌اند و آنان را از تاریکی ستم و کفر به سوی نور و عدالت راه می کند.» (طبرسی، ۱۳۷۹: ۱۹)
۳-۱۵- کرامات:
« بدان که ظهور کرامات جایز است برولی اندر حال صحت تکلیف بروی و فریقین از اهل سنت و جماعت بر این متفقند و اندر عقل نیز مستحیل نیست؛ از آن‌چه این نوع مقدور خداوند است و اظهار آن منافی هیچ اصل نیست از اصول شرع، و کرامات علامت صدیق ولی بود، ظهور آن بر کاذب روا نبود، بجز کذب بر دعوی وی، و آن فعلی بود ناقض عادت اندر حال بقای تکلیف، و آنکه به تعریف حق بروجه استدلال، صدق از کذب بداند نیزولی باشد» (هجویری، ۱۳۸۷: ۳۲۷)
هجویری در کشف المحجوب ذیل تفاوت معجزه و کرامات آورده است که :« شرط معجزات اظهار است و شرط کرامات کتمان، ثمره معجزه به غیر باز گردد و کرامت مرخاص صاحب کرامت را بود و نیز صاحب معجزه قطع کند که این معجزه است و ولی قطع نتواند کرد که این کرامت است یا استدراج و صاحب معجزه اندر شرع تصرف کند و اندر ترتیب نفی و اثبات آن به فرمان خدای بگوید و بکند و صاحب کرامات را اندر این، بجز تسلیم و قبول احکام روی نیست، از آن‌چه به هیچ وجه کرامت ولی مرحکم شرع نبی را منافات نکند» (همان، ۱۳۸۷: ۳۳۰)
به مطالبی که تاکنون در زمینه معجزه آشنا شدیم و به این نتیجه رسیدیم معجزه عملی است خارق العاده، که خاص پیامبران و امامان است، در حالی که انسان‌های معمولی و عادی هرگز نمی‌توانند ادعای چنین کاری داشته باشند، کرامت به معنی بزرگواریهاست و همچنین امور خارق العاده ای که با توجه به عنایت خداوند، از انسان کامل و واصل صادر
می‌شود مانند رام کردن درندگان، جالب تر این که: صوفیان نسبت به کرامات و خوارق عادت قطب، پیرو ولی، اعتقاد شدید دارند و بسیاری از امور عجیب را می‌پذیرند، زیرا صدور کرامات از بشر در حد اطلاع از امور غریبه می‌باشد به طوری که از حدود عقل خارج نشود.
« شیطان حتی بعضی زاهدان ضعیف النفس را با نوعی کرامت نمایی فریفته و به ادعای پیغمبری انگیخته است، حارث از اهل دمشق و مولای ابوالجلاس بود و پدرش در غوطه، سکونت داشت،
« و حارث چنان عبادت پیشه بود که اگر جامه زرین هم می‌پوشید زهدش از ورای آن هم آشکار بود و چون شروع به حمد خدا می‌نمود چنان سخن می‌گفت که سابقه نداشت، مثلاً به مرمر مسجد با دست ضربه ای می‌زد و آن مر مر تسبیح می‌گفت و نیز در زمستان میوه تابستانی به ایشان می‌خورانید و می‌گفت بیایید برویم فرشتگان را به شما نشان بدهم و آنان را به دیرمران می‌برد و مردانی اسب سوار به ایشان نشان می‌داد»(ابن جوزی، ۱۳۶۸: ۲۶۶-۲۶۵)
آری کرامات از عطایای الهی بوده، و این گونه نیست که بنده خودش آن را کسب کند. آیات قرآنی که هجویری در ارتباط با این موضوع مورد استناد قرار داده به شرح زیر
می‌باشد که :
« و ظَلَّلنا عَلَیکُمُ الغَمامُ و أَنزَلنا عَلَیکُمُ المَّنَّ و اَلسَّلوی، کُلُوا مِن طَیباتِ مَا رَزَقناکُم و مَاظَلَمُونَا ولَکِن کانُوا أَنفُسِهم، و بر شما ابر را سایه گستر کردیم و بر شما انگبین و بلدرچین فرو فرستادیم و گفتیم از خوراکیهای پاکیزه ای که به شما روزی داده ایم بخورید؛ ولی انان بر ما ستم نکردند» (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، البقره/۵۷)
هجویری با اشاره به این که کتاب خدا، و سنت پیامبر بر صحت کرامات و افعال ناقض عادت بر دست اهل ولایت ناطق است به این آیه استناد کرده است.
طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه آورده است که: « ابن جریریکی از قرآن پژوهان می‌گوید : اگر نعمت «منّ» و «سلوی» را بیش از اندازه یک روز خویش بر می‌گرفتند تباه می‌شد؛ بنی اسراعیل از آن دو نعمت قرصهایی بسان قرص نان فراهم می‌آوردند که طعمی نظیر «شهد» آمیخته با روغن داشت، خدا آنان را مورد لطف قرار داده بود، روزهای گرم، ابرها را سایبان آنان می‌ساخت تا حرارت خورشید آنان را نیازارد، و شبها نوری روشنی بخش از آسمان درخشیدن می‌گرفت، تا به سان مشعل بر آنان روشنی بخشد»(طبرسی، ۱۳۷۹: ۲۶۵)
تحلیل نگارنده بر این اساس است که:خداوند به بندگان راستین خود از بهترین غذاهای نیکو عطا می‌کند، باکی نداشته باشید و در راه فرمانبرداری از دستورات الهی گام بردارید مانند بنی اسراعیل، که در آیه فوق خداوند آن‌ها را مشمول انواع الطاف و کرامات خویش قرار داد، نکته دیگر اینکه ابری که بر بنی اسرائیل سایه افکند از کرامات خدا و نعمت الهی او نسبت به بندگانش بوده تا در سایه آن به آرامش رسند. لهذا خداوند از «من» و «سلوی»، به عنوان یک نمونه از کرامات خود به بندگان بر حقش اشاره کرده است.
« قالَ عفریتُ مِن الجنِّ أَنَاءَ اتِیکَ بِهِ قَبلَ ان تَقُومَ مِن مَقَامِکَ و إنّی عَلیه لقَوی أمینُ، عفریت جن گفت من چنان برآوردن تخت او قادر وامینم که پیش از آنکه از جایگاه خود برخیزی آن را به حضور آرم » (قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه ای، النمل/۳۹)
هجویری با توجه به کرامات خدا نسبت به عاصف برخیا در آوردن تخت بلقیس به این آیه استناد کرده است.
مکارم شیرازی در تفسیر نمونه ذیل آیه آورده است که:
« سلیمان می‌خواست ضرب شستی نشان دهد و کار فوق العاده مهمی انجام گیرد تا راه را برای تسلیم بی قید و شرط آن‌ها و ایمانشان به قدرت الله هموار سازد و نیاز به حضور در میدان نبرد و خونریزی نباشد او می‌خواست ایمان به اعماق وجود ملکه سبا و اطرافیانش راه یابد تا سایرین رانیز دعوت به تسلیم وپذیرش ایمان کنند در اینجا دو نفر اعلام آمادگی کردند که یکی از آن‌ها عجیب و دیگری عجیب تر بود نخست عفریتی از جن رو به سوی سلیمان کرد و گفت من تخت را پیش از آنکه مجلس تو پایان گیرد و از جای برخیزی نزد تو می‌آورم و من این کار را با زحمت انجام نمی‌دهم و در این امانت گران قیمت نیز خیانتی نمی‌کنیم؛ چرا که من نسبت به ان توانا وامینم» (مکارم شیرازی، ۱۳۸۸: ۴۹۷-۴۹۶)
نگارنده بر این عقیده است که : به قدرت اطرافیان سلیمان درآوردن تخت اشاره شده واینکه عفریت قدرت محدودی داشت، و از سلیمان خواست فرصت بیشتری به او دهد تا تخت را جا بجا کند، ولی عاصف برخیا به دلیل اینکه از کتاب های آسمانی آگاهی بهتر و عمیق تری داشت تخت را در لحظه ای جابجا کرد و این نوعی کار خارق العاده و معجزه مانند بود. بدون شک قدرت عاصف برخیا نوعی کرامت بود که خداوند برای اینکه شرف و قدرت وی را به خلق نشان دهد کرامت وی را ظاهر کرد.
« قالَ الَّذی عِندَهُ علِمُ مِن اَلکِتابِ أنا آتیکَ بِهِ قَبلَ اَن یرتدَّ إلَیکَ…، و آن کس که به علم کتاب الهی دانا بود گفت که من پیش از آنکه چشم بر هم زنی تخت را بدین جا آرم پس سلیمان سریر را نزد خود مشاهده کرد گفت این توانایی از فضل خدای من است تا مرا بیازماید که نعمتش را شکر می‌گویم یا کفران می‌کنم و هر که شکر نعمت حق می‌کند شکر به نفع خویش کرده همانا خدا بی نیاز، کریم و مهربانست» (قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه ای، النمل/۴۰)
هجویری با اشاره به کرامت خدا نسبت به عاصف برخیا به این آیه استناد کرده است، طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل آیه آورده است که :
« دومین نفر مرد صالحی بود که قران در حق او می‌گوید : کسی که علم و دانشی از کتاب داشت گفت : من تخت او را قبل از آن که چشم بر هم بزنی نزد تو خواهم آورد و هنگامی که سلیمان با این امر موافقت کرد او با بهره گرفتن از نیروی معنوی خود تخت ملکه سبأ رادر یک طرفه العین نزد او حاضر کرد»(طباطبایی، ۱۳۸۸: ۴۹۸)
با توجه به این که عواقب سپاسگذاری از نعمتهای الهی، و ناسپاسی در مقابل آن به خود انسان بر می‌گردد، و رب انسان قدرتش نامحدود بوده، حتی به انسان‌هایی که کفران نعمت می‌کنند هم نعمت عطا می‌کند، و این انسان است که با اعمال خود سرانجام تیره و تاری برای خود رقم می‌زند، و از آن جا که سپاس نعمت هم با گفتار و هم با عمل انجام
می‌گیرد و سود و منفعت آن هم نصیب انسان می‌شود لهذا خداوند کرامات خویش را فقط به انسان های سپاسگذار عطا می‌کند.
« فَتَقَبَلَها رَبُها بِِقَبُولٍ حَسَنٍ و أَنبَتَها نَبَاتاً حَسَناً و کَفَلَها زَکَریا کُلَّما دَخَلَ علیها زَکَریا…، پس پروردگارش وی را با حسن قبول پذیرا شد و او را نیکو بار آورد و زکریا را سرپرست وی قرار داد و زکریا هر بار که در محراب بر او وارد می‌شد نزد او نوعی خوراکی می‌یافت می‌گفت ای مریم! این از کجا برای تو آمده است او در پاسخ می‌گفت : این از جانب خداست که خدا به هر کس بخواهد بی شمار روزی می‌دهد » (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، آل عمران/ ۳۷)
هجویری با اشاره به این که پروردگار میوه تمامی فصول را به واسطه کرامات خویش به مریم (ع) عطا کرده بود به این آیه استناد کرده است.

در آیه فوق اطاعت از خداوند به عنوان یکی از شئون عبودیت و بندگی شمرده شده، لاکن کافران سخنان حق را نمی‌شنوند و از دیدن حقایق هم بی‌بهره‌اند، و به سوی گمراهی می‌روند زیرا مُهری که خداوند بر دل کافران گمارده است به دلیل داشتن صفات زشت و پیروی از هواهای نفسانی و سرکشی آن‌ها در برابر پروردگار است. مهم‌تر اینکه آن‌هایی که غیر خداوند را معبود خود قرار می‌دهند آگاه باشند این معبودها موجوداتی دروغین هستند، و هیچ گونه امتیازی ندارند تا معبود کافران باشند زیرا آن‌ها هوی نفس را معبود خود قرار دادند که منشأ همه تباهی‌ها و خسرآن‌ها برای انسان (کافران) است. در مقابل مؤمنان کسی را معبود خویش قرار می‌دهند که خالق هستی و یاری رسان آن‌هاست.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

« شبی ابوجهل به همراه ولیدبن مغیره در کنار کعبه درباره پیامبر اسلام کفتگو می‌کردند اوبجهل گفت : به خدا سوگند من می‌دانم که او راستگوست؛ در این مورد به سوابق امانت داری و راست‌گویی پیامبر استناد کرد، ولید به ابوجهل گفت چرا ایمان نمی‌آوری؟ ابوجهل گفت: می‌خواهی دختران قریش بگویند: از ترس شکست، تسلیم برادرزاده ابوطالب شده، سوگند به بت‌های لات و عُزی از او پیروی نخواهم کرد، پس از این واقعه بود که آیه فوق فرود آمد و خبر داد که برگوش و قلب او مُهر نهاده شده است.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۵۲۹)
با توجه به آیه فوق به این نکته می‌رسیم که پروردگار علم به اعمال کافران و دشمنان اسلام دارد و به این دلیل که در اینها لیاقت هدایت را نمی‌بیند و در واقع خود کافران خواسته‌شان براین است، و در هدایت را بر روی خود می‌بنددند لذا خداوند آن‌ها را در گمراهی و غفلت وامی‌گذارد.
«قالَ فَبِعزَّتُکَ لَأُغْوِیَنَهُمْ أَجْمَعینَ، شیطان گفت : پس به عزت تو سوگند که همگی را جدا از راه به در می‌برم.» (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، الص/۸۲)
« خدا به گناهکاران نیز مهلت می‌دهد تا مایه آزمایش برای خودشان و دیگران باشند. ۲. همه نجات یابید و خالص شوید که خالص شده‌گان از دام شیطان درامان‌اند.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۱۷۸)
« سوگند به عزت برای تکیه بر قدرت و اظهار توانایی است و این تأکیدها پی در پی نشان می‌دهد او نهایت پافشاری را در تصمیم خویش داشته و دارد و تا آخرین نفس بر سر گفتار خویش ایستاده است.» (مکارم شیرازی، ۱۳۸۷: ۳۶۵)
نکته قابل درک از آیه فوق این است که : شیطان هیچ‌گاه نمی‌تواند در دل مؤمنان مخلص خداوند نفوذ پیدا کند، کسانی که با اخلاص کامل به عبادت و فرمانبرداری خداوند مشغول هستند، اینها به پاکی و طهارت درون آراسته‌اند، و می‌دانند همه وعده‌های شیطان نوعی فریب کاری بوده و آن‌ها بندگان خدا هستند و بر او تکیه می‌کنند بنابراین شیطان برآن‌ها مسلط نمی‌شود و از هوای نفس هم پیروی نمی‌کنند.
« اِنَّ عِبَادی لَیْسَ لَک عَلَیهِم سُلْطانٌ و کَفی بِرَبُکَ وَ کِیلا، در حقیقت تو را بر بندگان من تسلطی نیست و حمایت گری چون پروردگارت بس است.» (بحرانی، ۱۳۹۰: ۶۵ اسراء)
در این آیه نافرمانی شیطان نسبت به فرمان خداوند بیان شده است و به انسان گوشزد می‌کند که اگر کسی از شیطان تبعیت کند، تبعیت از هواهای نفسانی و تمایلات و خواسته‌های خود کرده و زنگار گناه و وسوسه شیطان در درون دلشان می‌ماند و همیشه اسیر تمایلات نفسانی خودشان هستند و آن‌ها که بنده واقعی خدا و مطیع او شوند خداوند هم آن‌ها را در برابر همه وسوسه‌های شیطانی نگهبانی و حفظ می‌کند و بنابراین کارسازی و حمایت خداوند برای بندگانش کافی است.
« قالَ النبیُ (ع) : اَخْوفُ ما أخافُ علی اُمَتی اتباعُ الْهوی و طُولُ الأمَلِ، حضرت علی (ع) حدیثی با همین مضمون بیان کرده است که : « ان اخوفَ ما اخافَ عَلَیْکُم اِثنانَ اتباعَ اَلْهَوی و طولَ اَلأَمَلِ، طول عمل عبارت است از آرزوهای بسیار و امیدهای دور و دراز و توقع زندگانی در دنیا و سبب آن دو چیز است یکی جهل و غرور چه جاهل اعتماد می‌کند بر جوانی یا صحت مزاج خود و بعید می‌داند مرگ را درعهد شباب و در حال صحت مزاج و غافل است از مردن اطفال و جوآن‌های بی‌شمار و عروض مرضهای ناگهانی و مرگ‌های مفاجات و دوم محبت دنیای دنی و انس به لذات فانیه است چه انسان مادامی که گرفتار این محبت و انس شد و مفارقت از آن‌ها بر او گران است لهذا دل به زیر بار فکر مردن نمی‌رود.» (کراجکی، بی‌تا: ۱۳۹۶)
نگارنده بر این عقیده است که : بسیاری از افراد وقتی فکر رفتن از این جهان به ذهنشان می‌رسد، شیطان با زیرکی آن‌ها را فریب می‌دهد، با این حیله که بگذارید وقتی به سن پیری رسیدید آن وقت به این گونه افکار بیندیشید، لاکن آن‌ها غافلند از اینکه انسان حتی نمی‌تواند لحظه‌ای آینده خود را پیش‌بینی کند و ممکن است هر لحظه اتفاقی ناخوشایند برایش بیفتد، و از همه دنیا، اقوام و خواسته‌های خود دل بکند، آن وقت حسرت و افسوس لحظات زندگی خود را در دنیا می‌خورد، که چرا به فکر این روز نبوده و هیچ‌گاه به مسأله مرگ به دلیل زیاده خواهیها و آرزوهای دور و دراز فکر نمی‌کرده است.
پیامبر (ص) :
« اَلْهَوی وَ الْشَهْوَهُ مَعْجُونَهٌ بِطینَهٍ ابنِ آدَمَ،هوا و شهوت با گل فرزندان آدم سرشته شده است. کسی که به ترک هوای نفس قدرت پیدا می‌کند خداوند حقایق را به او نشان می‌دهد و آن‌ها را به قضای الهی راضی می‌کند، و رفتار، کردار و گفتارشان رنگ خدایی به خود می‌گیرد. و سبب شده به خوبیها روی می‌آورند و از بدیها دوری ‌جویند و با اظهار فقر و نیاز و بندگی به پروردگار متعال و خضوع در مقابل عظمت او و بندگی خود در مقابل خدا اقرار می‌کنند، و با ریاضت و مجاهدت و تضعیف نیروهای نفسانی و سرکوب کردن هوای نفس قدم‌های بیش‌تری در مسیر کمال برمی‌دارند.
« طرق و نفوذ شیطان و لشکریان او یک راه و دو راه نیست اینجاست که بندگان راستین خدا، با دلگرمی که از وعده قطعی او در این آیات به دست می‌آورند به جنگ با این شیاطین برمی‌خیزند و کمترین وحشتی به خود راه نمی‌دهند و می‌دانند سر و صدای شیاطین هرچه قدر زیاد باشد بی‌محتوا و توخالی است، با قدرت ایمان و توکل بر خدا بر همه آن‌هامی‌توان پیروز شد و نقشه‌هایشان را برآب کرد.» (مکارم شیرازی، ۱۳۸۸: ۲۱۰)
۳-۱۴- ولایت
پیرامون ولایت در فصل دو پایان نامه مطالبی نوشتیم لذا نیازی به تکرار مجدد نیست، فقط به ذکر آیات قرآنی مورد استناد هجویری پیرامون آن می‌پردازیم.
«هُنالِکَ الوَلایَهُ لله الحَقَّ، هُوَ خَیرُ ثَواباً و خَیرٌ عُقْباً، در آن جا (آشکار شد) که یاری به خدای حق تعلق دارد، اوست بهترین پاداش و اوست بهترین فرجام.» (بحرانی، ۱۳۹۰: ۴۴ کهف)
« ولایت و سرپرستی و قدرت از آن خدا است، خداوند که عین حق است، آری در اینجا کاملاً روشن گشت که همه نعمت‌ها از اوست و هرچه اراده او باشد آن می‌شود و جز به اتکاء به لطف او کاری ساخته نیست اوست که برترین پاداش را دارد و اوست که بهترین عاقبت را برای مطیعان فراهم می‌سازد پس اگر انسان می‌خواهد به کسی دل ببندد و بر چیزی تکیه کند و امید به پاداش کسی داشته باشد، چه بهتر که تکیه گاهش خدا باشد.»(مکارم شیرازی، ۱۳۸۸: ۴۷۹)
نگارنده بر این عقیده است که : تکیه بر ولایت خداوند، و اهل بیت، بهترین تکیه‌گاه برای انسان بوده و همه‌ی دلبستگی و امیدش به لطف و احسان پروردگارش می‌باشد و باید انسان به عظمت و کبریایی خداوند توجه داشته، و بداند در محضر خدای بزرگ، بنده بی مقدار و ناچیز حتی اختیار تنفس خود را هم ندارد. و بهترین ثوابها و فرجام‌ها هم نزد خداوند است، بنابراین اوست که بهترین پاداش‌ها را به بندگان خود عطا می‌کند، از این رو ولایت فقط مختص به خدا و از آن وی است.
«انَّ وَلِیَّی اللهُ الَّذی نَزَّلَ الکِتابَ وَ هُوَیَتَوَلَّی الصَّالحِینَ، به راستی که سرپرست من، خدایی است که کتاب قرآن را فرو فرستاده و او شایستگان را سرپرستی می‌کند.» (قرآن کریم، ترجمه رضایی اصفهانی، اعراف/۱۹۶)
در این آیه به ولایت و سرپرستی پروردگار بر بندگان اشاره شده است « معبود واقعی کسی است که برنامه زندگی و کتابی هم چون قرآن می‌فرستد و بندگان خویش را سرپرستی و راهبری می‌کند. آری؛ شایسته کرداری و استفاده از رهنمونهای قرآن زمینه‌ساز بهره‌مندی از ولایت الهی است و ولایت و حمایت الهی نسبت به شایستگان ادامه خواهد داشت.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۴۲۷-۴۲۶)
در آیه فوق به سرپرستی، و سروری خداوند اشاره شده است، و از آن‌جا که خداوند سرپرست انسان‌های شریف، با ظرفیت، شایستگان امت خود می‌باشد، و لذا با بهره گرفتن از مفاهیم والای معارف قرآنی آن‌ها را در پرتو ولایت الهی راهنمایی می‌کند. مؤمنان آگاهند که خداوند انسان‌های شایسته را دوست دارد و همان گونه هم آن‌ها خدای خود را مورد محبت و دوستی قرار می‌دهند، بنابراین از آیات الهی خداوند روی بر نمی‌تابند چرا که به خوبی می‌دانند مانع فهم حقایق و هدایت آن‌ها می‌شود.
« ذالِکَ بِاَّنَّ اللهَ مَوْلی الَّذِینَ آمَنُوا و أَنَّ الکافِرینَّ لامَولی لَهُمْ، چرا که خدا سرپرست کسانی است که ایمان آوردند ولی کافران را سرپرست و یاری نیست.» (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، محمد/۱۱)
« مولی» به معنای سرپرست و یاور است و خدا دو مقام ولایت دارد: الف) ولایت عام که همان خالقیت و تدبیر مردم است که همگان را در برمی‌گیرد. ب) ولایت خاص که الطاف و عنایات و حمایت ویژه خداست که تنها شامل حال مؤمنان می‌شود.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۴۲)
نکته قابل فهم از آیه فوق براین اساس است که : اگر شخصی در پرتو ولایت الهی قرار گیرد به موجب آن به سعادت و خوشبختی رسیده و در غیر این صورت به تباهی و هلاک دچار می‌شود، همچنین به نقش ولایت الهی و پایان کار کافران اشاره شده است، و مؤمنانی که تابع هدایت الهی هستند فرجامی جز سعادت ندارند، این گونه است که رابطه با پروردگار، ولایتی است که همه مؤمنان در تمام مراحل زندگی خود و به خصوص هنگام سختی‌ها و مشکلات احساس و شهود می‌کنند.
« ألا إنَّ أولیاءَ اللهِ لاخَوْفٌ عَلَیهِمْ و لاهُمْ یَحْزَنُونَ، آگاه باشید که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‌شوند.» (بحرانی، ۱۳۹۰: ۶۲ یونس)
« خدای تعالی می‌فرماید : آگاه باشید که دوستان خدا ترس و بیمی ندارند و افسرده خاطر نمی‌شوند و دوستی خدا شناختن خدا و پیغمبرش و شناختن امامان و پیشوایان از اهل بیت پیغمبر (ع) و دوستی آنان دوستی تمام دوستان خدا باشد و دشمنی دشمنان خدا و دشمنان رسولش و دشمنان اهل بیت رسول و بیزاری جستن از هر کس که دین خدا را دین اسلام نداند و بزرگترین دستگیره ایمان دوستی در راه خدا و دشمنی در راه خداست و راهی نیست به سوی اینها که گفته شد مگر بعد از معرفت و شناختن.» (دیلمی، ۱۳۷۷۷: ۳۴۱)
با دقت در آیه فوق متوجه می‌شویم که : دوستان خدا یعنی کسانی که تقوا و پرهیزگاری پیشه می‌کنند به برکت رحمت الهی، هیچ‌گاه آن‌ها را حزن و اندوه فرا نمی‌گیرد چرا که آن‌ها بهترین تکیه‌گاه را داشته‌اند، و از ترس، هول، سختیها و ترسهای روز قیامت و آتش دوزخ در امان هستند، خدا نسبت به کارهای شایسته مؤمنان نهایت لطف و محبت خود را نشان می‌دهد، و از بندگان سپاسگذاری و به آنان پاداش می‌دهد، پس اگر پاداش می‌خواهید ایمان بیاورید و کار شایسته انجام دهید و هیچ‌گونه ترسی هم نداشته باشید.
« اللهُ ولیُ الذینَ آمنوایُخرجُهُمْ مِنَّ الظُلماتِ الی النُّور و الَّذینَ کَفَروا أَولیاؤُهُمُ الطَّاغوتُ یُخْرجونَهُمْ مِنَّ النور الی الظُلماتِ اُولئکَ أصحَابُ النَّارِهم فیها خَالِدونَ، خداوند سرور کسانی هستند که ایمان آوردند، آنان از تاریکی‌ها به سوی روشنایی به در می‌برد کسانی که کفر ورزیدند سرورا نشان طاغوتند که آنان را از روشنایی به سوی تاریکی‌ها به در می‌برند آنان اهل آتشند که خود در آن جاودانند.» (بحرانی، ۱۳۹۰: بقره ۲۵۷)
آیه فوق به زیبایی به سرانجام روشن زندگی انسان‌های مؤمن، و پایان زندگی کافران، و راه تاریک آن‌ها ا شاره کرده است و به کافران هشدار می‌دهد، که سرنوشتی نامیمون و شوم در انتظار آن‌هاست ولی مؤمنان آینده‌ای روشن دارند و تحت سرپرستی و تربیت الهی قرار می‌گیرند.
«آیه فوق با به تصویر کشیدن آینده‌ای روشن و نورانی برای مؤمنان، آنان را تحت سرپرستی و تربیت الهی معرفی می‌کندو این مطلب، احساس شیرین، امید آفرین و آرامش بخش و همراه اعتماد به آینده برای مؤمنان پدید می‌آورد ولی برای کافران آینده‌ای تاریک و ظلمانی به تصویر می‌کشد که با پذیرش سرپرستی طاغوت‌ها حاصل می‌شود و به آنان هشدار می‌دهد که آینده‌ای تاریک در انتظارشان است.» (رضایی اصفهانی، ۱۳۸۹: ۵۹۹)
نکته مهمی که در این آیه به تصویر کشیده شده است خطاب به افراد بشر می‌گوید: اگر تمایل و رغبت دارید که به سمت نور و روشنی هدایت شوید راه خدا را انتخاب و به سوی او بروید، چرا که آینده بشر را گام برداشتن در مسیر الهی نورانی می‌سازد و همچنین به نقش پر رنگ مروجان، و مبلغان دین (رهبران) اشاره شده است. « خدا مردم با ایمان را در پرتو دلیل و برهان و آیات روشن گرش به سوی حقیقت راه می کند و از تاریکی و جهل و ستم و کفر و ارتجاع دور می‌سازد. و خدا کارساز کسانی است که ایمان آورده‌اند و آنان را از تاریکی ستم و کفر به سوی نور و عدالت راه می کند.» (طبرسی، ۱۳۷۹: ۱۹)
۳-۱۵- کرامات:
« بدان که ظهور کرامات جایز است برولی اندر حال صحت تکلیف بروی و فریقین از اهل سنت و جماعت بر این متفقند و اندر عقل نیز مستحیل نیست؛ از آن‌چه این نوع مقدور خداوند است و اظهار آن منافی هیچ اصل نیست از اصول شرع، و کرامات علامت صدیق ولی بود، ظهور آن بر کاذب روا نبود، بجز کذب بر دعوی وی، و آن فعلی بود ناقض عادت اندر حال بقای تکلیف، و آنکه به تعریف حق بروجه استدلال، صدق از کذب بداند نیزولی باشد» (هجویری، ۱۳۸۷: ۳۲۷)
هجویری در کشف المحجوب ذیل تفاوت معجزه و کرامات آورده است که :« شرط معجزات اظهار است و شرط کرامات کتمان، ثمره معجزه به غیر باز گردد و کرامت مرخاص صاحب کرامت را بود و نیز صاحب معجزه قطع کند که این معجزه است و ولی قطع نتواند کرد که این کرامت است یا استدراج و صاحب معجزه اندر شرع تصرف کند و اندر ترتیب نفی و اثبات آن به فرمان خدای بگوید و بکند و صاحب کرامات را اندر این، بجز تسلیم و قبول احکام روی نیست، از آن‌چه به هیچ وجه کرامت ولی مرحکم شرع نبی را منافات نکند» (همان، ۱۳۸۷: ۳۳۰)
به مطالبی که تاکنون در زمینه معجزه آشنا شدیم و به این نتیجه رسیدیم معجزه عملی است خارق العاده، که خاص پیامبران و امامان است، در حالی که انسان‌های معمولی و عادی هرگز نمی‌توانند ادعای چنین کاری داشته باشند، کرامت به معنی بزرگواریهاست و همچنین امور خارق العاده ای که با توجه به عنایت خداوند، از انسان کامل و واصل صادر
می‌شود مانند رام کردن درندگان، جالب تر این که: صوفیان نسبت به کرامات و خوارق عادت قطب، پیرو ولی، اعتقاد شدید دارند و بسیاری از امور عجیب را می‌پذیرند، زیرا صدور کرامات از بشر در حد اطلاع از امور غریبه می‌باشد به طوری که از حدود عقل خارج نشود.
« شیطان حتی بعضی زاهدان ضعیف النفس را با نوعی کرامت نمایی فریفته و به ادعای پیغمبری انگیخته است، حارث از اهل دمشق و مولای ابوالجلاس بود و پدرش در غوطه، سکونت داشت،
« و حارث چنان عبادت پیشه بود که اگر جامه زرین هم می‌پوشید زهدش از ورای آن هم آشکار بود و چون شروع به حمد خدا می‌نمود چنان سخن می‌گفت که سابقه نداشت، مثلاً به مرمر مسجد با دست ضربه ای می‌زد و آن مر مر تسبیح می‌گفت و نیز در زمستان میوه تابستانی به ایشان می‌خورانید و می‌گفت بیایید برویم فرشتگان را به شما نشان بدهم و آنان را به دیرمران می‌برد و مردانی اسب سوار به ایشان نشان می‌داد»(ابن جوزی، ۱۳۶۸: ۲۶۶-۲۶۵)
آری کرامات از عطایای الهی بوده، و این گونه نیست که بنده خودش آن را کسب کند. آیات قرآنی که هجویری در ارتباط با این موضوع مورد استناد قرار داده به شرح زیر
می‌باشد که :
« و ظَلَّلنا عَلَیکُمُ الغَمامُ و أَنزَلنا عَلَیکُمُ المَّنَّ و اَلسَّلوی، کُلُوا مِن طَیباتِ مَا رَزَقناکُم و مَاظَلَمُونَا ولَکِن کانُوا أَنفُسِهم، و بر شما ابر را سایه گستر کردیم و بر شما انگبین و بلدرچین فرو فرستادیم و گفتیم از خوراکیهای پاکیزه ای که به شما روزی داده ایم بخورید؛ ولی انان بر ما ستم نکردند» (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، البقره/۵۷)
هجویری با اشاره به این که کتاب خدا، و سنت پیامبر بر صحت کرامات و افعال ناقض عادت بر دست اهل ولایت ناطق است به این آیه استناد کرده است.
طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه آورده است که: « ابن جریریکی از قرآن پژوهان می‌گوید : اگر نعمت «منّ» و «سلوی» را بیش از اندازه یک روز خویش بر می‌گرفتند تباه می‌شد؛ بنی اسراعیل از آن دو نعمت قرصهایی بسان قرص نان فراهم می‌آوردند که طعمی نظیر «شهد» آمیخته با روغن داشت، خدا آنان را مورد لطف قرار داده بود، روزهای گرم، ابرها را سایبان آنان می‌ساخت تا حرارت خورشید آنان را نیازارد، و شبها نوری روشنی بخش از آسمان درخشیدن می‌گرفت، تا به سان مشعل بر آنان روشنی بخشد»(طبرسی، ۱۳۷۹: ۲۶۵)
تحلیل نگارنده بر این اساس است که:خداوند به بندگان راستین خود از بهترین غذاهای نیکو عطا می‌کند، باکی نداشته باشید و در راه فرمانبرداری از دستورات الهی گام بردارید مانند بنی اسراعیل، که در آیه فوق خداوند آن‌ها را مشمول انواع الطاف و کرامات خویش قرار داد، نکته دیگر اینکه ابری که بر بنی اسرائیل سایه افکند از کرامات خدا و نعمت الهی او نسبت به بندگانش بوده تا در سایه آن به آرامش رسند. لهذا خداوند از «من» و «سلوی»، به عنوان یک نمونه از کرامات خود به بندگان بر حقش اشاره کرده است.
« قالَ عفریتُ مِن الجنِّ أَنَاءَ اتِیکَ بِهِ قَبلَ ان تَقُومَ مِن مَقَامِکَ و إنّی عَلیه لقَوی أمینُ، عفریت جن گفت من چنان برآوردن تخت او قادر وامینم که پیش از آنکه از جایگاه خود برخیزی آن را به حضور آرم » (قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه ای، النمل/۳۹)
هجویری با توجه به کرامات خدا نسبت به عاصف برخیا در آوردن تخت بلقیس به این آیه استناد کرده است.
مکارم شیرازی در تفسیر نمونه ذیل آیه آورده است که:
« سلیمان می‌خواست ضرب شستی نشان دهد و کار فوق العاده مهمی انجام گیرد تا راه را برای تسلیم بی قید و شرط آن‌ها و ایمانشان به قدرت الله هموار سازد و نیاز به حضور در میدان نبرد و خونریزی نباشد او می‌خواست ایمان به اعماق وجود ملکه سبا و اطرافیانش راه یابد تا سایرین رانیز دعوت به تسلیم وپذیرش ایمان کنند در اینجا دو نفر اعلام آمادگی کردند که یکی از آن‌ها عجیب و دیگری عجیب تر بود نخست عفریتی از جن رو به سوی سلیمان کرد و گفت من تخت را پیش از آنکه مجلس تو پایان گیرد و از جای برخیزی نزد تو می‌آورم و من این کار را با زحمت انجام نمی‌دهم و در این امانت گران قیمت نیز خیانتی نمی‌کنیم؛ چرا که من نسبت به ان توانا وامینم» (مکارم شیرازی، ۱۳۸۸: ۴۹۷-۴۹۶)
نگارنده بر این عقیده است که : به قدرت اطرافیان سلیمان درآوردن تخت اشاره شده واینکه عفریت قدرت محدودی داشت، و از سلیمان خواست فرصت بیشتری به او دهد تا تخت را جا بجا کند، ولی عاصف برخیا به دلیل اینکه از کتاب های آسمانی آگاهی بهتر و عمیق تری داشت تخت را در لحظه ای جابجا کرد و این نوعی کار خارق العاده و معجزه مانند بود. بدون شک قدرت عاصف برخیا نوعی کرامت بود که خداوند برای اینکه شرف و قدرت وی را به خلق نشان دهد کرامت وی را ظاهر کرد.
« قالَ الَّذی عِندَهُ علِمُ مِن اَلکِتابِ أنا آتیکَ بِهِ قَبلَ اَن یرتدَّ إلَیکَ…، و آن کس که به علم کتاب الهی دانا بود گفت که من پیش از آنکه چشم بر هم زنی تخت را بدین جا آرم پس سلیمان سریر را نزد خود مشاهده کرد گفت این توانایی از فضل خدای من است تا مرا بیازماید که نعمتش را شکر می‌گویم یا کفران می‌کنم و هر که شکر نعمت حق می‌کند شکر به نفع خویش کرده همانا خدا بی نیاز، کریم و مهربانست» (قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه ای، النمل/۴۰)
هجویری با اشاره به کرامت خدا نسبت به عاصف برخیا به این آیه استناد کرده است، طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل آیه آورده است که :
« دومین نفر مرد صالحی بود که قران در حق او می‌گوید : کسی که علم و دانشی از کتاب داشت گفت : من تخت او را قبل از آن که چشم بر هم بزنی نزد تو خواهم آورد و هنگامی که سلیمان با این امر موافقت کرد او با بهره گرفتن از نیروی معنوی خود تخت ملکه سبأ رادر یک طرفه العین نزد او حاضر کرد»(طباطبایی، ۱۳۸۸: ۴۹۸)
با توجه به این که عواقب سپاسگذاری از نعمتهای الهی، و ناسپاسی در مقابل آن به خود انسان بر می‌گردد، و رب انسان قدرتش نامحدود بوده، حتی به انسان‌هایی که کفران نعمت می‌کنند هم نعمت عطا می‌کند، و این انسان است که با اعمال خود سرانجام تیره و تاری برای خود رقم می‌زند، و از آن جا که سپاس نعمت هم با گفتار و هم با عمل انجام
می‌گیرد و سود و منفعت آن هم نصیب انسان می‌شود لهذا خداوند کرامات خویش را فقط به انسان های سپاسگذار عطا می‌کند.
« فَتَقَبَلَها رَبُها بِِقَبُولٍ حَسَنٍ و أَنبَتَها نَبَاتاً حَسَناً و کَفَلَها زَکَریا کُلَّما دَخَلَ علیها زَکَریا…، پس پروردگارش وی را با حسن قبول پذیرا شد و او را نیکو بار آورد و زکریا را سرپرست وی قرار داد و زکریا هر بار که در محراب بر او وارد می‌شد نزد او نوعی خوراکی می‌یافت می‌گفت ای مریم! این از کجا برای تو آمده است او در پاسخ می‌گفت : این از جانب خداست که خدا به هر کس بخواهد بی شمار روزی می‌دهد » (قرآن کریم، ترجمه بحرانی، آل عمران/ ۳۷)
هجویری با اشاره به این که پروردگار میوه تمامی فصول را به واسطه کرامات خویش به مریم (ع) عطا کرده بود به این آیه استناد کرده است.