گسسته شدن رابطه افراد با ارتباطات و شبکه های اجتماعی
کاهش سرمایه اجتماعی
طرد اجتماعی
جدول شماره(۲-۳۴): جمعبندی دیدگاه پتریک و شناسایی منابع مطرودساز اجتماعی
۲-۱-۱-۲-۵-۱۹. مسعود چلبی(۱۳۸۹)
چلبی بحث طرد اجتماعی را در چارچوب رویکرد نظم و بر اساس مفهوم نابرابری و در قالب پاسخگویی مؤثر به نیازها مطرح می کند. به همین جهت بحث خود را با پذیرش دو پیشفرض، که کم و بیش در اکثر نظریه ها رایج هستند، پیگیری مینمائیم. که بنا بر این دو پیش فرض از یک طرف نیازهای انسانی، به خودی خود، متنوع و زیاد هستند و از طرف دیگر منابع مادی جهت ارضاء نیازهای انسانی محدود هستند(چلبی، ۱۳۸۹: ۳). چلبی این نیازها را “علایق افضل” انسانی می داند و آنها را در چهار دسته زیر از هم تمیز داده است که شامل:
نیازهای مادی (معیشتی)(مثل خوراک، پوشاک، مسکن و…)
نیازهای امنیتی(مثل فراغت از تهدید مالی، جانی، فکری و فراغت از تهدید پیوندهای اجتماعی)
نیازهای شناختی(یعنی خروج از عدم تعین و کاهش نادانی)
نیازهای اجتماعی(مثل همنشینی اجتماعی، تأیید اجتماعی، محبت و عشق(چلبی ۱۳۸۱،۱۳۷۵به نقل از همان:۴). چلبی پاسخگویی مؤثر به این نیازها را زمینه ساز خشنودی(شادمانی) فردی است و همچنین معتقد است که نیازهای اجتماعی توأم با نیازهای فردی، سبب شکل گیری هنجارهای اجتماعی میشوند در واقع ظهور تدریجی هنجارهای اجتماعی پاسخگویی چنین نیازی است، هنجارهای اجتماعی(قوانین نانوشه) ضامن بقاء و کارایی گروه است. سازوکار تولید هنجارهای اجتماعی عبارت است از: انتظارات افراد از یکدیگر و از جمع، توانایی جسمی، فکری و مهارتی افراد، نیازهای اساسی انسان، منابع در دسترس (فرصتها) میباشد. اما هنجارهای اجتماعی در همان حال که قادرند شرایط را برای همکاری اجتماعی و هماهنگی فراهم نمایند، همزمان به سبب سویگیری جانبدارانه میتوانند بانی و حافظ انواع نابرابریهای اجتماعی شوند. از این رو، هنجارهای اجتماعی خصلت دوگانه دارند. نابرابری اجتماعی یکی از موضوعات بسیار مهمی است که از اعصار گذشته تا کنون هم مورد توجه عموم مردم و هم مورد توجه متفکران، فلاسفه و مصلحین اجتماعی بوده است. در عصر حاضر نیز، یکی از موضوعات کلیدی در علوم اجتماعی، به ویژه جامعه شناسی، تلقی می شود. گرچه حساسیت و ادراک نسبت به نابرابریهای اجتماعی از جامعهای به جامعهای و از زمانی به زمانی دیگر متغیر است و این می تواند بر عدالت توزیعی و احساس بی عدالتی نیز مؤثر واقع شود (جاسو۲۰۰۱، آمیل و همکار ۲۰۰۴ به نقل از چلبی، ۱۳۸۹). در هر حال لازم است قبل از ادامۀ بحث، یک تعریف نسبتاً جامع از نابرابری اجتماعی و انواع آن ارائه شود. مراد از نابرابری اجتماعی در معنای کلی، دسترسی نابرابر آحاد جمعیت(اعم از فردی و جمعی) به منابع ارزشمند چهارگانه، یعنی منابع اقتصادی (مثل ثروت و درآمد)، منابع سیاسی(مثل اقتدار و قدرت سازمان یافته )، منابع اجتماعی(مثل آبرو، حیثیت و منزلت اجتماعی) و منابع معرفتی (مثل انواع معارف و مهار تها) است(چلبی، ۱۳۷۵). اساساً، نابرابریهای اجتماعی در اثر ترکیب چهار عامل محوری، یعنی ضروریات محیط طبیعی، ضروریات اجتماعی، ضروریات زیستی روانی و تصادف، به صور مختلف ظهور و بروز مییابند و در منافع خود تعیین نمایند و یا آن ها را نقض کنند تشدید هریک از چهار نوع نابرابری عمده می تواند با ساز و کارهای اصلی مختص خود، موجب طرد و ظهور انواع محرومیت جدی برای اکثریت آحاد جامعه شود در مقابل، اگر نابرابر ی اجتماعی منجر به نابرابر ی اسمی (بیرونی) شود و یا حتی نابرابری درونی به طور بی رویه افزایش یابد، این می تواند باعث “نوعی انحصار” شود پیامد هر نوع انحصاری سبب طرد و محرومیت میشود. چنانکه نمودار زیر نشان می دهد. نابرابری های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، به ترتیب، هریک از طریق سازوکارهای استثمار، استبداد، استحقار و استحمار میتوانند موجبات طرد اجتماعی و “نوعی محرومیت” را برای جزء مهمی از جمعیت جامعه فراهم نمایند. محرومیت و طرد اجتماعی باعث تضاد اجتماعی، عناد، غضب اخلاقی، عدم همکاری، انواع جرایم مهم(مثل قتل، غارت، جرایم سازمان یافته، وندالیسم، انواع فساد اداری سیاسی)، انزوای اجتماعی، شورش و خروج می شود(چلبی، ۱۳۸۹).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
نمودار شماره(۲-۲): ساز و کارها و آثار نابرابریهای اجتماعی
نابرابری سیاسی
نابرابری اقتصادی
استثمار
استبداد
تملیک/تحدید
طرد اجتماعی
تهدید
تحمیق
تحقیر
استحقار
استحمار
نابرابری اجتماعی
نابرابری فرهنگی فرهنگی
منبع: بر گرفته از( چلبی، ۱۳۸۹: ۱۶)
جمعبندی دیدگاه چلبی و شناسایی منابع مطرودساز اجتماعی: چلبی عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها(امنیتی، شناختی، اجتماعی، اجتماعی ) را زمینه ساز دسترسی نابرابر آحاد جمعیت(اعم از فردی و جمعی) به منابع ارزشمند چهارگانه، یعنی منابع اقتصادی(مثل ثروت و درآمد)، منابع سیاسی(مثل اقتدار و قدرت سازمان یافته)، منابع اجتماعی(مثل آبرو، حیثیت و منزلت اجتماعی) و منابع معرفتی (مثل انواع معارف و مهارت ها) میداند و تشدید هریک از چهار نوع نابرابری عمده می تواند با ساز و کارهای اصلی مختص خود، موجب طرد و ظهور انواع محرومیت جدی برای اکثریت آحاد جامعه شود در مقابل، اگر نابرابری اجتماعی منجر به نابرابر ی اسمی (بیرونی) شود و یا حتی نابرابری درونی به طور بیرویه افزایش یابد، این می تواند باعث “نوعی انحصار” شود پیامد هر نوع انحصاری سبب طرد و محرومیت می شود.
منابع مطرودساز اجتماعی
عدم پاسخگویی مؤثر به نیازها
(امنیتی، شناختی، اجتماعی، اجتماعی)
احساس نابرابری
( منابع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و معرفتی)