1. 1. ترس از دستاورد خود در قیامت: ترس از گناهان به‌طور منطقی ارزشمند است. در‌صورتی‌که ‌این ترس در دنیا صورت گیرد و موجب حرکت به سمت خیر شود، همان‌گونه که در سیره انبیاء و ائمه (ع) و بزرگان دین بوده است، همواره منشأ اعمال صالح و نیک در انسان‌ها به‌شمار رفته و موجب رشد و تعالی انسان می‌شود. اما اگر این ترس، در آخرت و هنگام مشاهده اعمال حاصل شود، سودمند نخواهد بود: «وَ وُضِعَ الْکِتَابُ فَترََی الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا فِیهِ وَ یَقُولُونَ یَاوَیْلَتَنَا مَا لِ هَاذَا الْکِتَابِ لَا یُغَادِرُ صَغِیرَهً وَ لَا کَبِیرَهً إِلَّا أَحْصَئهَا» (کهف، ۱۸/ ۴۹)، ولی مؤمنان، که در دنیا اهل تعهد و خداترسی بودند، در آنجا آسوده‏اند: «قَالُواْ إِنَّا کُنَّا قَبْلُ فی أَهْلِنَا مُشْفِقِینَ*فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْنَا وَ وَقَئنَا عَذَابَ السَّمُومِ» (طور، ۵۲/ ۲۶-۲۷).

1. 1. 1. 1. ترس از شیطان: قرآن کریم در بعضی از‌ آیات در خصوص ولایت شیطان و لزوم اجتناب از تولّی شیطان و پذیرش ولایت او، مطالبی را مطرح فرموده است. چنان‏که می‏فرماید: شیطان اعمال عده‏ای را تزیین می‏کند، و ولیّ آنها می‏شود: «فَزَیَّنَ لهَُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِیهُُّمُ الْیَوْمَ وَ لهَُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ» (نحل، ۱۶/ ۶۳). اگر کسی غیر‌خدا را ولیّ خود قرار دهد، زمینه سقوط و تباهی خود را فراهم کرده است. «الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَ یَأْمُرُکُم بِالْفَحْشَاءِ وَ اللَّهُ یَعِدُکُم مَّغْفِرَهً مِّنْهُ وَ فَضْلًا وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیم‏» (بقره، ۲/ ۲۶۸). در ‌این آیه، به‌صراحت از واژه «ترس» استفاده نشده، اما مفهوم «ترس» ازشیطان را دارد. شیطان شما را به‌‌درویشی می‏ترساند، می‌گوید: مال نگاه دارید و دست از صدقه دادن فرو گیرید که اگر شما صدقه دهید، درویش و درمانده شوید (میبدی، ۱۳۷۱، ج ‏۱: ۷۲۹؛ زمخشری، ۱۴۰۷، ج ‏۱: ۳۱۵؛ فخر‌رازی، ۱۴۲۰، ج ‏۷: ۵۵؛ سید قطب، ۱۴۱۲، ج‏ ۱: ۳۱۲). بنابراین، پذیرش وعده شیطان و اثرپذیری از تخویف او، همان پذیرش ولایت اوست؛ چراکه میان وعده خدا و وعده شیطان، دومی ‌را باور کرده است.

      ( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

1. 1. • • • • 1. 1. راه های کسب خوف‏ از خداوند در قرآن

               

           

       

1. 1. علم و معرفت: خوف از خدا گاهی به سبب شناخت خدا و صفات او، و گاهی به علّت کثرت جنایت و ارتکاب معاصی، و گاهی به سبب همه این‏ها به اضافه شناخت عیوب نفس و جلال پروردگار می‏باشد. پس کسی بیشتر از خدا می‏ترسد که خدا را بهتر شناخته است و لذا قرآن کریم می‏فرماید: «انَّما یَخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ» (فاطر، ۳۵/ ۲۸). زیرا تنها دانشمندان هستند که خداوند را با همه صفات کمال و اسماء نیکویش می­شناسند و هر چه معرفتشان کامل­تر باشد، بر ترس آنها از خداوند متعال افزوده می­گردد (ر.ک: ابن­کثیر، ۱۴۱۹، ج۶: ۴۸۲). ترس از پروردگار در این حیطه، خشیت نامیده می‏شود؛ زیرا خشیت عبارت از حالتی است که از امتزاج احساس قهر و لطف و خوف و محبّت حاصل می‏شود و مادام که انسان به این مقام نرسیده است هیچ محبّتی نسبت به خدا پیدا نمی‏کند و در نتیجه خشیت نیز برای او حاصل نمی‏شود و خوف او خوف صرف است، که اگر خوفی هم وجود داشته باشد فقط ناشی از قهر خداست (گنابادی، ۱۴۰۸، ج۳: ۲۸۰). و این خشیت تنها در علما یافت می‏شود که نتیجه ایمان حقیقی به خداوند است. علماءکسانی که خدای سبحان را به اسماء و صفات و افعالش می‏شناسند، شناسایی تامی که دلهایشان به وسیله آن آرامش می‏یابد، و لکه‏های شک و دو دلی از نفوسشان زایل گشته، و آثار آن در اعمالشان هویدا می‏گردد، و فعلشان مصدق قولشان می‏شود (طباطبایی، ۱۴۱۷، ج۱۷: ۴۳).

دانشمندان اخلاق سفارش زیادی درباره خوف از خداوند نموده ­اند و فرموده­اند که خوف مولود معرفت است؛ اگر معرفت کامل شود و خوف و سوزش قلب را به ارمغان آورد، و اثر این آتش خوف از قلب به بدن می‏رسد و تن را نزار و لاغر و چهره را زرد و دیده را گریان می‏سازد و به اعضاء و جوارح سرایت می‏کند و آنها را از گناهان باز می‏دارد و به طاعات مقیّد می‏سازد. و کسی که در ترک معاصی و کسب طاعات نکوشد دل او از خوف خدا خالی است (نراقی، ۱۳۸۲، ج۲: ۱۸۲؛ شبر، ۱۳۷۴: ۲۴۸).

1. 1. مداومت ذکر و یاد خداوند در دل­ها: هر چه ذکر نام خداوند در دل انسان تدوام یابد و تکرار شود، توجه او به اسماء و صفات کبریایی حق بیشتر می­ شود و این توجه و شناخت عمیق دل وی را به هراس از عظمت و جلال خداوند می­ اندازد: «إِنَّما تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّکْرَ وَ خَشِیَ الرَّحْمنَ بِالْغَیْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَهٍ وَ أَجْرٍ کَریمٍ» (یس، ۳۶/ ۱۱).

1. 1. • • • • 1. 1. ویژگی­های خائفین در قرآن

               

           

       

1. 1. ایمان: در آیه «وَ خافُونِ انْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» (آل­عمران، ۳/ ۱۷۵)، خوف را از شروط ایمان می­داند و درآیه­ای دیگر نیز وارد شده است که: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ» (انفال، ۸/ ۲) و اشاره به این نکته دارند که بنده­­ی مطیع، باید از حق خوف داشته باشند؛ خوف از مکر و قهر و وعیدهای الهی (طیب، ۱۳۷۸، ج۶: ۷۶؛ طبرسی، ۱۳۷۲، ج۴: ۷۹۸).

1. 1. رفتار نیکو (اقامه نماز، توکل به خدا، انفاق، دوری از مال حرام): ترس از خدا اهمیت بسزایی در زندگی مومن دارد؛ زیرا پیوسته او را به تقوا و جلب رضامندی الهی و اطاعت از خدا و رسول وامی­دارد. همچنین وی را از انجام هر گونه عمل ناشایستی که خدا و رسول از آن نهی فرموده­اند، بازمی­دارد. ترس از خدا در واقع یکی از اصول ایمان و از پایه­ های مهم شکل گیری شخصیت مومن به شمار می ­آید (نجاتی، ۱۳۷۷: ۹۵)، از این روست که قرآن در این باره می­فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبهُُمْ وَ إِذَا تُلِیَتْ عَلَیهِْمْ ءَایَاتُهُ زَادَتهُْمْ إِیمَانًا وَ عَلی‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکلَُّونَ*الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوهَ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ» (انفال، ۸/ ۲-۳). همچنین می­فرماید: «الَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ لَا یَنقُضُونَ الْمِیثَاقَ*وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَ یخَْشَوْنَ رَبهَُّمْ وَ یخََافُونَ سُوءَ الحِْسَابِ*وَ الَّذِینَ صَبرَُواْ ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبهِِّمْ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوهَ وَ أَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَ عَلَانِیَهً وَ یَدْرَءُونَ بِالحَْسَنَهِ السَّیِّئَهَ أُوْلَئکَ لهَُمْ عُقْبی الدَّارِ» (رعد، ۱۳/ ۲۰-۲۲) و به خاطر دوری از خشم خداوند، از روزی حرام اجتناب می­ کند: (کلُُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَ لَا تَطْغَوْاْ فِیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْکمُ‏ْ غَضَبی وَ مَن یحَْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبی فَقَدْ هَوَی‏» (طه، ۲۰/ ۸۱).

1. 1. سعادت و رستگاری: در نتیجه اطاعت پروردگار که نتیجه خشیت الهی است، فرد به سعادت و رستگاری می­رسند: «إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أُوْلَئکَ هُمْ خَیرُْ الْبرَِیَّهِ*جَزَاؤُهُمْ عِندَ رَبهِِّمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تجَْرِی مِن تحَْتهَِا الْأَنهَْارُ خَلِدِینَ فِیهَا أَبَدًا رَّضی‏َ اللَّهُ عَنهُْمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ ذَالِکَ لِمَنْ خَشی‏َ رَبَّهُ» (بینه، ۹۸/ ۷-۸).

1. 1. عدم تجاوز به حقوق مردم: به خاطر ترس از خداوند است که انسان از تجاوز به جان و مال مردم پرهیز می­ کند: «لَئنِ بَسَطتَ إِلی‏َّ یَدَکَ لِتَقْتُلَنی مَا أَنَا بِبَاسِطٍ یَدِی إِلَیْکَ لِأَقْتُلَکَ إِنی‏ِ أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَلَمِینَ» (مائده، ۵/ ۲۸). چون می­داند چه عاقبت شومی در انتظارش است: «وَ مَن یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَلِدًا فِیهَا وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا» (نساء، ۴/ ۹۳).

1. 1. توبه: کسانی که از خداوند می­ترسند، به درگاه الهی توبه و انابه می­ کنند: «مَّنْ خَشی‏َ الرَّحْمَانَ بِالْغَیْبِ وَ جَاءَ بِقَلْبٍ مُّنِیبٍ» (ق، ۵۰/ ۳۳).