۸- تخمدان پلی کیستیک (Polycystic ovary): تخمدان پلی کیستیک زمانی‌ به وجود می‌آید که کیست‌های متعدد کوچک در یک تخمدان بزرگ دیده شود. این حالت در خانم‌های طبیعی یا دارای اختلال هورمونی ممکن است دیده شود. اولتراسوند (سونوگرافی) در این زمینه تشخیصی می تواند موثر باشد. نوعی از این کیست را نشانگان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک گویند. در این نشانگان علائم دیگری هم همراه است مثلا خطرات قلبی- عروقی و مقاومت به انسولین وجود دارد که خطر دیابت و فشار خون بالا را زیاد می‌کند. علاوه بر این باعث خونریزی غیرطبیعی ماهیانه و سقط و ناباروری می‌شود. مهمترین مشکل موجود در این بیماران، عدم تخمک گذاری است که ممکن است به ناباروری بیانجامد. علائم تخمدان پلی‌کیستیک هنگامی ظاهر می‌شود که عدم تخمک‌گذاری برای مدتی طولانی تداوم یافته باشد ]۱۴[.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۵- سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک ناهنجاری هورمونی رایج در میان زنانی است که در سنین باروری قرار دارند. نام این سندرم با توجه به ظاهر اکثر تخمدان های مبتلا به این عارضه انتخاب شده است، یعنی وجود کیست های متعدد بر روی دیواره خارجی تخمدان ها. این سندرم می تواند بر جنبه های مختلف سلامت زنان تأثیر گذار باشد، از قبیل : سیکل قاعدگی، توانایی باروری، هورمون ها، قلب، رگ های خونی و ظاهر فرد مبتلا ]۲۵[.
شکل۱-۷- تفاوت تخمدان پلی کیستیک و تخمدان سالم
شایع ترین علت تخمک گذاری نامنظم و عدم تخمک گذاری، چه در جمعیت عمومی و چه در زنان مراجعه کننده با ناباروری، سندرم تخمدان پلی کیستیک است. عدم تخمک‌گذاری ممکن است به دلایل متفاوتی، نظیر مشکلات در محور هیپوتالاموس‌- هیپوفیز، فیدبک غیر طبیعی به معنای عدم تحریک FSH یا LH یا پاسخ به آن ها، شرایط موضعی، آناتومیک و فیزیولوژیک تخمدان ها و تجمع آندروژن‌ها در فولیکول تخمدانی بوجود بیاید ]۲۵[. شکل ۱-۷، تفاوت تخمدان سالم و پلی کیستیک را نشان می دهد، که تخمدان پلی کیستیک حاوی کیسه های پر از مایع متعددی می باشد.
PCOS، با رد سایر اختلالات و وضیعت های طبی مانند حاملگی، اختلالات هیپوتالاموس و هیپوفیز یا سایر علل هایپر آندروژنیسم (مانند تومورهای ترشح کننده آندروژن یا نوع غیر کلاسیک هایپر پلازی مادرزادی فوق کلیه) و همچنین وجود دو معیار از معیارهای زیر، تشخیص داده می شود:
۱- تخمک گذاری نامنظم یا عدم تخمک گذاری (تظاهر یافته به صورت قاعدگی نامنظم یا عدم قاعدگی).
۲- افزایش میزان آندروژن ها در گردش خون، یا هایپر آندروژنیسم (تظاهرات بالینی افزایش آندروژن).
۳- تخمدان های پلی کیستیک تشخیص داده شده با سونوگرافی (وجود کیست های کوچک متعدد در تخمدان ها) ]۸ و۴۶[.
شکل ۱-۸- تصویر سونوگرافی تخمدان پلی کیستیک تخمدان نرمال
یکی از مشکلات زیربنایی موجود به همراه سندرم تخمدان پلی کیستیک، وجود عدم تعادل هورمونی است. در زنانی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند،تخمدان ها بیش از حد طبیعی آندروژن تولید می کنند. آندورژن ها هورمون های مردانه ای هستند که زنان نیز آنها را تولید می کنند. بالا رفتن این هورمون ها روی شکل گیری و آزادسازی تخمک در دوره تخمک گذاری تأثیر می گذارد ]۲۵[.
محققین همچنین بر این باورند که انسولین با سندرم تخمدان پلی کیستیک در ارتباط است. انسولین هورمونی است که تبدیل قند، نشاسته و سایر مواد غذایی را برای بدن به منظور مصرف یا ذخیره سازی کنترل می نماید. در بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مقدار انسولین بسیار بالاست. به نظر می رسد مقدار بالای انسولین تولید آندوژن ها را افزایش می دهد. میزان بالای آندوژن می تواند به عوامل زیر منجر شود: آکنه، رشد موهای زائد، افزایش وزن، مشکل در تخمک گذاری]۸ و ۲۵[.
۱-۵-۱- شیوع PCOS
بین یک دهم تا یک بیستم زنانی که در سنین باروری قرار دارند، به بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا می باشند. یعنی فقط در ایالات متحده آمریکا تقریباً ۵ میلیون زن به این سندرم مبتلا هستند. سندرم تخمدان پلی کیستیک حتی ممکن است در دختران یازده ساله نیز بروز یابد ]۲۵[.
در اکثر مطالعات، شیوع PCOS در زنان در سن باروری به طور میانگین ۵ تا ۱۰ درصد تخمین زده شده است. اما میزان شیوع گزارش به طور طبیعی وابسته به نژاد و قومی که مطالعه روی آن ها انجام می پذیرد، می باشد. به طور مثال این نرخ در فنلاند ۴/۳ % گزارش شده است در حالی که در کشور سوئد گزارش رسمی انتشار نیافته است ]۴۴[. همچنین در ایالات متحده آمریکا ۵ تا ۸ % ]۴۱[ و در استرالیا ۱۲ تا ۲۱ % گزارش گردیده است ]۴۶[.
۱-۵-۲- عوامل بروز PCOS
اگرچه دانشمندان علت وقوع سندرم تخمدان پلی کیستیک را نمی‌دانند ولی عوامل زیر می توانند در این میان نقش داشته باشند:
۱- عدم تعادل هورمونی:
چرخه های نرمال باروری توسط تغییرات ایجاد شده در سطوح هورمون های تولید شده توسط غده هیپوفیز در مغز و تخمدان ها تنظیم می گردد. غده هیپوفیز هورمون های محرک فولیکول و هورمون سازنده جسم زرد را ترشح می کند که این دو هورمون رشد و آزاد سازی تخمک در تخمدان ها را کنترل می کنند. در طول چرخه یک ماهه، تخمک گذاری تقریباً دو هفته قبل از قاعدگی رخ می دهد. تخمدان ها هورمون های استروژن و پروژسترون را ترشح می کنند که دیواره رحم را برای دریافت تخم بارور آماده می سازند. همچنین تخمدان ها تولید هورمون های مردانه (آندروژن ها) مثل تستوسترون را نیز برعهده دارند. اگر بعد از تخمک گذاری بارداری رخ ندهد، ترشح استروژن و پروژسترون کاهش می یابد و دیواره رحم در طول قاعدگی ریزش می کند.
در سندرم تخمدان پلی کیستیک، ممکن است غده هیپوفیز مقادیر بالای هورمون سازنده جسم زرد ترشح کند و تخمدان ها مقادیر بالای آندروژن ها را تولید نمایند. این امر چرخه طبیعی قاعدگی را مختل می سازد و می تواند سبب ناباروری، پرمویی بدن و آکنه گردد ]۲۵[.
۲- انسولین بالا:
انسولین هورمونی است که توسط پانکراس تولید می شود و به سلول های بدن اجازه می دهدکه از قند (گلوکز) استفاده کنند. قند منبع اولیه انرژی بدن است. اگر بدن دچار مقاومت به انسولین باشد، توانایی اش برای مصرف بهینه انسولین مختل می گردد و پانکراس برای مهیا کردن گلوکز مورد نیاز سلول ها، انسولین بیشتری ترشح می کند. تصور می شود که انسولین بالا، سبب افزایش ساخت آندروژن ها در تخمدان ها می گردد]۲۳[.
۳- درجه های پایین التهاب:
گلبول های سفید خون در طی فرایند التهاب، برای مبارزه با عفونت ماده ای را ترشح می کنند. استفاده از بعضی از غذاهای خاص در افراد مستعد می تواند سبب ایجاد پاسخ التهابی گردد. در این شرایط گلبول های سفید ماده ای را تولید می کنند که می تواند سبب مقاوت به انسولین و تجمع کلسترول در رگ های خونی شود (آترواسکلروز). آترواسکلروز موجب بیماری های قلبی می گردد. تحقیقات نشان می دهد که زنان مبتلا به PCOS، درجات پایین التهاب دارند]۲۸[.
۴- وراثت:
یکی دیگر از عوامل دخیل در سندرم تخمدان پلی کیستیک عوامل ژنتیکی می باشد و محققان به دنبال امکان ارتباط ژن های جهش یافته با PCOS هستند به طوری که احتمال ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنانی که خواهر یا مادر مبتلا به تخمدان پلی کیستیک دارند نسبت به سایر زنان بیشتر است. مطالعات خانوادگی روی زنانی که دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند نشان داده است که یک وارثت اتوزومی غالب در بسیاری از بیماران رخ داده است و پدران زنانی با PCOS دارای موهای غیر طبیعی می باشند، همچنین مادر و خواهران این زنان دچار هیرسوتیسم و فقدان یا بی نظمی قاعدگی هستند]۲۶[.
۵- رشد غیر نرمال جنینی:
تحقیقات جدید نشان می دهد که مواجهه زیاد با هورمون های مردانه (آندروژن ها) در طول دوره جنینی می تواند ژن های نرمال را به طور همیشگی از عمل طبیعی خود باز دارد (پروسه ای که به نام بیان ژن نامیده می شود). به این ترتیب ممکن است الگوی مردانه گسترش چربی ها در شکم که ریسک مقاومت به انسولین و درجات پایین التهاب را افزایش می دهد، رخ دهد. تحقیقات برای یافتن این موضوع که این فاکتورها تا چه حد به ایجاد PCOS کمک خواهد کرد ادامه دارند ]۱۵[.
۱-۵-۳- علائم PCOS
تشخیص تخمدان با تظاهر پلی کیستیک با بزرگی سایز تخمدان همراه است، که می تواند تا دو برابر یک تخمدان طبیعی بزرگ شود. این شرایط ممکن است در زنانی با اختلالات اندوکرینی و یا حتی در زنان نرمال وجود داشته باشد. علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنان مختلف متفاوت است و ممکن است ۲ تا چند مورد از علائم ذکر شده در زیر را داشته باشند. اما به طور کلی می توان به علائم زیر اشاره کرد:
۱- ناباروری به علت عدم تخمک گذاری: در واقع می توان گفت سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع ترین دلیل ناباروری در زنان است.
۲- عدم قاعدگی (Amenorrhea) و یا داشتن قاعدگی های نامنظم یا الیگومنوره (Oligomenorrhea).
۳- هیرسوتیسم (Hirsutism) : رشد بیش از حد موهای صورت، سینه، شکم، کمر و پاها.
۴- کیست های تخمدانی.
۵- آکنه، پوست چرب یا شوره.
۶- افزایش وزن و یا چاقی زیاد که اغلب با تجمع چربی زیاد در اطراف کمر همراه است.
۷- تاسی مردانه و یا کم پشت شدن موهای سر.
۸- لکه های پوستی قهوه ای تیره یا سیاه بر روی گردن، بازو، سینه و یا ران ها.
۹- دردهای ناحیه ی لگن خاصره.
۱۰- اضطراب، استرس، اعصبانیت یا افسردگی.
۱۱- حبس نفس به هنگام خواب: تنفس در هنگام خواب در دوره های بسیار کوتاهی متوقف می شود ]۱۵ و ۲۵[.
۱-۵-۴- روند ایجاد PCOS
تخمدان ها کیسه های کوچکی دارند که از مایع سیالی پر شده است، این کیسه ها فولیکول نامیده می شود. زمانی که تخمک رشد می یابد فولیکول پاره می شود، تخمک رها می گردد و به سمت لوله های رحمی (فالوپ) و از آنجا به سمت رحم حرکت می کند. این فرایند “تخمک گذاری"یا اوولاسیون (Ovulation) نامیده می شود که در ابتدای فصل به طور کامل توضیح داده شد.
در زنان مبتلا به PCOS تخمدان تمامی هورمون های مورد نیاز برای کمک به رشد کامل تخمک را تولید نمی کند. فولیکول ها رشد می کنند و مایع سیال را تولید می نمایند، اما تخمک گذاری اتفاق نمی افتد. در عوض، بعضی از این فولیکول ها به شکل کیست هایی با سایز ۲ تا ۸ میلی متر، باقی می مانند. به این ترتیب تخمک گذاری انجام نمی شود و هورمون پروژسترون تولید نمی شود. چرخه قاعدگی زنان بدون پروژسترون نامنظم می گردد و یا این که ممکن است اصلاً قاعدگی رخ ندهد. به علاوه تخمدان ها در این زنان، هورمون های مردانه زیادی می سازند که مانع تخمک گذاری می گردد ]۱۸ و ۲۵[.
در بیماران PCOS، افزایش آندروژن و افزایش سطح هورمون LH مشاهده می شود که در یک سیکل قاعدگی، بدن نسبت به انسولین مقاومت پیدا می کند و در نتیجه آن برای جبران، انسولین بیشتری تولید می کند که این امر باعث افزایش انسولین در خون می شود. تخمدان ها در PCOS به غلظت بالای انسولین خون حساس هستند و به آن با تولید زیاد آندروژن هایی مانند تستوسترون جواب می دهند. البته تولید زیاد آندروژن ها باعث بلوک فیدبک بین تخمدان ها و هیپوفیز می شوند. بنابراین هیپوفیز میزان بالایی LH تولید می کند که این خود باعث تولید بیشتر آندروژن ها می شود. بالا بودن آندروژن ها رشد فولیکول را مهار می کند و چون تخمک نمی تواند رشد مناسب را طی کند تخمک گذاری صورت نمی گیرد و تخمک نارس به جای آزاد شدن از تخمدان به یک کیست کوچک با دیواره ظریف و نازک تبدیل می شود که این خود آندروژن ایجاد کرده و از رشد فولیکول در ماه آینده جلوگیری می کند ]۱۰[.