۳-۵-۳تشکیلات آهکی
تشکیلات آهکی موجود در این دشت به سه دوره زمانی مختلف تقسیم می گردد. قدیمی ترین تشکیلات مربوط به دوره تریاس است که در غرب دشت گسترش داشته و سنگ کف بعضی از چاه­ها را بوجود می­آورد. احتمالاً باعث افزایش آبدهی این چاه­ها می­گردد. بنابراین می­توان گفت که تا حدودی در تغذیه آبرفت دخالت دارند. در مرحله بعدی آهک­های کرتاسه و ژوراسیک هستند که بیشترین توسعه را در این منطقه داشته و چون همراه با ناخالصی­های شیست و شیل و مارن هستند بنظر نمی­رسد که قابلیت ذخیره آب داشته و یا در تغذیه آبرفت نقشی ایفا نمایند. جوان­ترین تشکیلات آهک­های الیگومیوسن هستند که در نواحی شمال و غرب رخنمون داشته و در بعضی نقاط دارای خاصیت کارستی می­باشند. در غرب دشت کبودراهنگ تشکیلات آهکی تریاس همراه با دولومیت وجود دارد که غار علی­صدر و سراب در آنها ایجاد شده وآب آنها بصورت چشمه در سطح جاری است، وجود این غارها در زیر سطح توپوگرافی دشت بطوری­ که اعماق آنها تاکنون ناشناخته مانده ، برخورد تعدادی از چاه­های اکتشافی به سنگ کف آهکی ، وجود گسل­های موازی در کف دشت ، بالا بودن بیش از حد آبدهی بعضی از چاه­های بهره ­برداری با توجه به مقادیر ضریب قابلیت انتقال در حد متوسط و بالا خره برداشت از منطقه در حد بیش از جریان­های ورودی آب زیرزمینی به دشت جملگی دال بر تغذیه آبرفت از سنگ کف آهکی را دارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

آهک­های کرتاسه و ژوراسیک بیشترین توسعه را در منطقه داشته و گاهی همراه با ناخالصی­های شیست ، شیل ،مارن و اسلیت هستند. این آهک­ها در جنوب شرقی و شمال شرق دشت کبودراهنگ توزیع شده و به دلیل همین ناخالصی­ها نمی ­توانند کارستیک باشند .
جوان­ترین آهک­های دشت مربوط به میوسن زیرین با رنگ روشن و در بعضی نواحی همراه با مارن و آهک مارنی بوده و در شمال و شمال غربی دشت کبودراهنگ رخنمون دارد. وجود چشمه در این تشکیلات ،حاکی از کارستی بودن آنها بوده که می­توانند در زیر آبرفت نیز توسعه داشته باشد. مسلما” این غارها با وجود جریان بطئی آب در آنها در مدت­های مدید زمین­ شناسی شکل گرفته ولی همین جریان کند و بطئی می ­تواند مقادیر متنابهی از آب را به آبرفت تزریق نماید[۳۸].
۳-۵-۴سایر تشکیلات
تشکیلات مارن، شیست، شیل، سنگ­های آذرین، که بخشی از سنگ کف دشت را تشکیل می­ دهند و جزء سنگ­های غیر قابل نفوذ می­باشند. در منطقه دیده شده که تنها در سطوح فرسایش یافته شیست­ها و سنگ­های آذرین ، سفره آب­های فقیر و موضعی را تشکیل داده است. سنگ کف در اطراف بیرون زدگی­های آهکی الیگومیوسن و کرتاسه ودر قسمت­ های شمالی و شرقی از جنس آهک ودر سایر قسمت ­ها ازجنس مارن می باشد.
بیشترین ضخامت رسوبات آبرفتی در مناطق ویان و عین آباد است که به بیش از ۱۵۰ متر می­رسد.
شیب عمومی سنگ کف از شمال غرب به جنوب شرق است و این موضوع جهت جریان آبهای زیرزمینی را در این مسیر نشان می دهد.
سنگ کف رسوبات آبرفتی از طبقات الیگومیوسن می­باشد.
به استثنای عین آباد که در افق­های سطحی لایه­ های کم و بیش شور دیده می­ شود در این دشت نیز رسوبات محتوی آب شور بی­اهمیت است[۳۸].
۳-۶ژئومورفولوژی
ناهمواری­های استان همدان براساس تغییر شکل بنیادی، می­توان آنها را به دو واحد بزرگ کوهستان­ها و دشت­ها تقسیم بندی کرد، سپس هر یک از این دو دسته به اجزای فرعی دیگری تقسیم کرد.
الف)کوهستان­ها
ارتفاعات شمال شرق: از جهت ساختاری، ارتفاعات شمال استان، در شرق رزن، قسمتی از ارتفاعات مرکزی ایران است که از نظر ساختمانی از تشکیلات آتشفشانی رسوبی و رسوبی است. امتداد این رشته ­کوه­ها از شمال غرب به سمت جنوب شرق و خط الراس آنها مرز بین استان همدان و قزوین است.
ارتفاعات مرکزی: این واحد از ارتفاعات استان بین دو واحد شمال شرق و زاگرس قرار گرفته است رشته ­کوه ­های مهمی مانند الوند، شاه نشین، کلاه قاضی و تخت رستم دارد.
ارتفاعات جنوب غربی: ارتفاعات جنوب غربی استان قسمتی از زاگرس مرتفع می­باشد که در این منطقه به کوهستان گری معروف است.
کوه­های پراکنده: در سایر نقاط استان، ارتفاعاتی به صورت پراکنده دیده ­می­شوند مانند کوه­های قره طر، بوقاطی، در نیمه شمالی استان و کوه خان گرمز و سرده و گرمه ملایر در نیمه جنوبی استان اشاره کرد.
ب)دشت­ها اصولا چاله­ها و دشت­ها را می­توان در داخل تمام واحد­های کوهستانی مشاهده کرد، اما با توجه به ویژگی­های ارتفاعات ، دشت­ها از نظر وسعت و چگونگی شکل گیری، با هم متفاوتند که می­توان آنها را به دو دسته تراکمی و فرسایشی تقسیم کرد.
دشت تراکمی: اغلب دشت­های استان از این نوع می­باشند. عامل شکل زایی این دشت­ها بیشتر آب­های روان در طول دوره کواترنر است. حمل مواد تخریبی کوهستان­ها به سمت چاله­ها و دره­های کوهستانی و تراکم آن در داخل این چاله­ها سبب شکل گیری و توسعه دشت­ها گردیده است. بافت و اندازه رسوبات حمل شده از دامنه ارتفاعات به سمت مرکز دشت از درشت دانه به ریز دانه تبدیل می­گردد.از نمونه ­های این دشت می­توان به دشت کبودرآهنگ اشاره کرد.
دشت­های فرسایشی: طی عمل تخریبی یخچال­ها، رودها و بادها و… پهنه­های افقی و وسیعی شکل گرفته اند که علت شکل گیری آنها ، سستی نسبی رسوبات و تخریب به دلیل تغییرات دما، یخبندان و و جریان ­آبهاست که قسمت­ های زیادی از لایه­ های تاقدیس­ها را از بین برده و به مناطق پست اطراف ، منتقل کرده اند.مانند دشت فرسایشی ملایر[۳۶]. شکل ۳-۴ نقشه ناهمواری های دشت کبودرآهنگ را نشان می دهد.
شکل شماره۳- ۴ نقشه ناهمواری دشت کبودرآهنگ
در شکل ۳-۵ نقشه طبقات ارتفاعی دشت کبودرآهنگ نشان می دهد که کمترین ارتفاع در این حوضه در نقطه خروجی ۱۶۰۰ متر از سطح دریا است و بیشترین ارتفاع ۲۶۰۰متر از سطح دریا در ارتفاعات شمالی حوضه است.ارتفاع متوسط در حوضه حدود۲۱۰۰متر است.
شکل شماره ۳-۵ نقشه طبقات ارتفاعی دشت کبودرآهنگ
در شکل ۳-۶ طبقات شیب در حوضه دشت کبودرآهنگ مشخص است که بیشترین مساحت در این حوضه مربوط به شیب ۵-۱۵ درصد است .
شکل ۳-۶ نقشه طبقات شیب دشت کبودرآهنگ
در شکل ۳-۷ نقشه ژئومورفولوژی حوضه ترسیم شده است این نقشه به صورت واضح نشان می­دهد که آبرفت های دوران کواترنری بیشترین مساحت از حوضه را دربر گرفته است با این حال برونزد های آهکی در دشت کبودرآهنگ به صورت ارتفاعاتی در شمال و شمال غرب و جنوب غربی حوضه قرار دارند.
شکل شماره۳- ۷نقشه ژئومورفولوژی دشت کبودرآهنگ
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه
دشت کبودر آهنگ دارای وسعتی برابر۲۸۲۳ کیلومتر مربع می باشد . وجود آبرفت های کواترنری وشرایط آب و هوایی مساعد با عث توسعه کشاورزی شده است. که در دهه­ اخیر این باعث افزایش حفر چاه شده است و تعداد این چاه ها در این دشت ۱۳۱۱ حلقه چاه عمیق ، ۷۹۱ حلقه چاه نیمه عمیق که بیشترین تعداد این چاه ها دارای مصرف کشاورزی است. البته رشته قنات ها و چشمه ها نیز در این دشت مصرف کشاورزی دارند که این امر باعث کاهش سطح آب زیرزمینی شده است.
۴-۱ مروری بر شرایط هیدروژئولوژی دشت کبودرآهنگ و کارست منطقه :
تشکیلات سنگی زمانی مورد توجه قرار می گیرد که بتواند در خود آب را ذخیره و انتقال دهد و این امر از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد. تشکیلات آهکی نیز مانند دیگر سنگ ها دارای سفره های آبخوان است. مرز پایینی یک سفره آبخوان عموما تشکیلات ناتراوا است. اما سنگ های کارستی عموما بسیار ضخیم هستند و مرز پایینی لایه آبدار کارستی جایی است که خلل و فرج در آنجا اهمیت کمتری دارد و این خلل و فرج کمتر توسعه یافته باشد. آب در داخل سنگ ها ایجاد حفرات انحلالی می کند که دارای اندازه ها و اشکال مختلف است. و اصطلاحا تخلخل نام دارد که این تخلخل موثر تحت تاثیر اندازه فضای خالی است. آب در لایه آبخوان تاجایی پایین می رودکه به یک لایه ناتراوا رسیده و آب دیگر به طرف پایین حرکت نمی­کند. در این حالت سطح آب ثابت می شود که سطح ایستابی نام می گیرد. برای اندازه گیری و مشخص شدن عمق سطح آب زیرزمینی چاه هایی حفر می شوند که کاربرد اصلی این چاه ها اندزه گیری سطح ایستابی است و اصطلاحا چاه مشاهده­ای یا پیزومتر نامیده می شود [۹].
دشت کبودرآهنگ دارای وسعتی برابر ۲۸۲۳ کیلومتر مربع است که با گسترش اراضی کشاورزی و همچنین ایجاد قطب های صنعتی مانند نیروگاه برق شهید مفتح و احداث شهرک های مسکونی تامین آب مصرفی از طریق بهره برداری از منابع آب زیرزمینی بوده است. شرایط هیدروژئولوژیک دشت کبودرآهنگ در رابطه با شناخت وضعیت و چگونگی بهره برداری از منابع آب های زیرزمینی مورد بررسی قرار گرفته است چراکه یکی از فاکتورهای تاثیرگذار در فرایند ایجاد فروچاله است. در محدوده­ دشت کبودرآهنگ تشکیلات آهکی از نظر زمانی در دو قسمت کلی به شرح زیر است:
تشکیلات آهکی مزوزوئیک مربوط به تریاسیک، ژوراسیک و کرتاسه که بخش های شمالی و حاشیه غربی دشت را شامل می شود. این آهک ها در این نواحی تا حدودی که همراه با لایه های شیل و مارن باشند در تغذیه آبرفت نقش دارند.تشکیلات آهک های الیگومیوسن که اکثرا رخنمون های نواحی شمال و شمال شرقی را شامل می شوند . به لحاظ خاصیت کارستیک در برخی نواحی این تشکیلات در تغذیه آبرفت نقش دارند . ضخامت آبرفت با توجه به مطالعات ژئوفیزیک و حفاری های انجام شده حداکثر برابر ۱۷۰ متر می باشد . سنگ کف در نواحی شمال غربی – جنوب شرقی بخش کبودراهنگ بتدریج بالا آمده و سبب کاهش ضخامت آبرفت گردیده و به علت وجود بیرون زدگیهای آهکی – مارنی در نواحی جنوب غربی طاسران ضخامت آبرفت به مقدار ناچیزی می رسد . در نواحی شمال شرقی دشت (شمال اورقین) ضخامت آبرفت تا ۷۰ متر میرسد۰بطور کلی ضخامت آبرفت در قسمتهای مختلف دشت متفاوت بوده که کمتر از ۳۰ متر در حواشی تا بیشتراز ۱۵۰ متردر مرکز و محدوده سفره آبدار اصلی می رسد۰
جنس آبرفت بسیار متنوع بوده و برحسب نوع سنگ مادر ، دوری یا نزدیکی به آن فرق می­ کند ، بطور کلی در نواحی مجاور ارتفاعات و حواشی دشت بطور نسبی دانه درشت و در میانه و نواحی خروجی دانه ریز میگردد . نوع سنگ کف در بعضی از قسمتهای دشت مارن بوده ودر میانه دشت و همچنین در کناره بیرون زدگیهای آهکی اولیگو میوسن و کرتاسه مخصوصا” در قسمتهای شمالی و شرقی از نوع آهک می باشد . همچنین در اطراف روستای قاباق تپه با گسترش نه چندان زیادی و بطور موضعی سنگ کف از جنس آهک باشد . در منتهی الیه غربی
دشت در زیر رسوبات دوران چهارم بیرون زدگیهای آهکی و آهکی دولومیتی پرمین وجود دارد ، که غارهای علیصدر و سراب درآنها شکل گرفته و احتمالا” منشاء تغذیه آبرفت نیز باشند . همچنین در نواحی شمال دشت علاوه بر سازند های ماسه سنگی ، شیلی ، عدسیهای آهکی ژوراسیک و کرتاسه و در بعضی نواحی آهکها ی مارنی اولیگومیوسن گسترش دارد که احتمالا” در زیر سطح دشت در تماس با آبرفت می­باشد و احتمال اینکه سفره آبرفتی را بخصوص با وجود گسلهای موجود در منطقه تغذیه نمایند زیاد است [۳۸]
۴-۲ ارزیابی شرایط زیر سطحی دشت کبودرآهنگ بر پایه بررسی چاه های اکتشافی
در مطالعات آبهای زیرزمینی به منظور شناخت ضخامت آبرفت و آبخوان و همچنین ضرایب هیدرودینامیکی حفر چاه های اکتشاف و پیزومتری ضرورت دارد . هدف از حفاری چاه های اکتشافی تعیین جنس , ضخامت و عمق لایه ها و سنگ کف , بررسی لایه های آبدار از نظر کمی , قدرت آبدهی , تعیین ضرایب هیدرودینامیکی آبخوان و کیفیت شیمیایی لایه های آبدار می باشد .طی سالهای گذشته ۷ حلقه چاه اکتشافی و ۴ حلقه چاه پیزومتر اکتشافی در این محدوده مطالعاتی حفر شده است
۱)چاه اکتشافی خنجر آباد :
این چاه در شمال غرب روستای خنجر آباد با مشخصات u.t.m (3926550 =y , 306550 = x ) حفر گردیده است . سطح برخورد به آب اولیه در این چاه برابر با ۴/۶ متر و عمق چاه برابر با ۶۰ متر می باشد. بر اساس لوگ ارائه شده جنس سنگ کف منطقه شیست می باشد. همچنین طبق نتایج آزمایشات پمپاژ در پیزومتر یا جنب چاه اکتشافی مقدار ضریب قابلیت انتقال این چاه برابر ۵۴۰ متر مربع در روز و ضریب ذخیره آن ^۲-۱۰*۳/۳ می باشد.
۲)چاه اکتشافی عین آباد:
این چاه در یک کیلومتری شمال غرب عین آباد با مختصات u.t.m (38806810 =y , 301220= x ) حفر گردیده است . این چاه در سال ۱۳۴۵ حفاری گردیده است . سطح ایستایی در هنگام حفاری برابر ۲ متر بوده است . بر اساس, لوگ ارائه شده جنس سنگ کف منطقه آهک اولیگومیوسن می باشد .
۳)چاه اکتشافی ایده لو:
چاه مذکور در اراضی روستای ایده لو با مختصات u.t.m (3915995 =y , 277150= x ) حفاری گردیده است . طبق لوگ ارائه شده , عمق چاه برابر با ۷۵ متر می باشد که در افق ۵۴ الی ۶۹ یک لایه رسی قرار دارد. ضمناً سنگ کف منطقه نیز مارن می باشد. همچنین بر اساس نتایج آزمایشات پمپاژ در پیزومتر جنب چاه اکتشافی مقدار ضریب قابلیت انتقال برابر ۶۴۰ متر مربع در روز و مقدار ضریب ذخیره ^۳-۱۰*۵/۲ می باشد.
۴) چاه اکتشافی طاسران:
این چاه در جنوب شرقی روستای طاسران با مختصات u.t.m (3910880 =y ,285850= x ) حفر گردیده است. سطح برخورد به آب اولیه برابر با ۶۵/۱۲ متر و عمق چاه ۱۰۴ متر می باشد. بر اساس لوگ ترسیم شده, چاه مذکور در عمق ۱۰۲ متری به لایه مارنی برخورد نموده است. همچنین بر طبق نتایج آزمایشات پمپاژ صورت گرفته در پیزومتر جنب چاه اکتشافی ضریب قابلیت انتقال در این چاه برابر با ۲۳۵۰ متر مربع در روز و ضریب ذخیره ^۴-۱۰*۸/۷ می باشد .
۵)چاه اکتشافی کوریجان
چاه اکتشافی کوریجان در شمال غربی روستای کوریجان به عمق ۱۳۵ متر و به مختصات u.t.m (2883510 =y , 291885= x ) حفاری گردیده است .سطح برخورد به آب در هنگام حفاری ۴/۷ متر و جنس سنگ کف منطقه شیست می باشد . بر اساس آزمایشات پمپاژ صورت گرفته در پیزومتر جنب چاه اکتشافی مقدار ضریب قابلیت انتقال در این چاه برابر ۸۸۰۰ مترمربع در روز و ضریب ذخیره ^۲-۱۰*۳/۲ می باشد .
۶)چاه اکتشافی اورقین
این چاه در شمال شرقی روستای اورقین به مختصات u.t.m (3910350 =y , 291100= x ) حفاری گردیده است .سطح برخورد به آب در هنگام حفاری برابر ۳۵/۲۳ متر و عمق چاه ۷۹ متر می باشد . بر اساس لوگ ارائه شده چاه مذکور در عمق ۷۵ متری به لایه مارنی برخورد نموده و جنس سنگ کف منطقه مارن می باشد . ضریب قابلیت انتقال بر اساس نتایج آزمایشات پمپاژ برابر با ۲۰۰ متر مربع در روز می باشد .
۷)چاه اکتشافی داق داق آباد