بطورکلی، از لحاظ تقسیمات شهرداری، منطقه هشت در وضع موجود، از سمت شمال و شمال شرقی به منطقه ۴، از جنوب به منطقه ۱۳ و از سمت غرب به منطقه ۷ محدود میشود و وسعت آن معادل ۱۳۳۹ هکتار میباشد
در سال ۱۳۶۵ منطقه دارای جمعیتی معادل ۳۴۶۴۷۳ نفر بود که در سال ۱۳۷۵ جمعیت منطقه به ۳۳۶۴۷۴نفر رسید و در حال حاضر براساس نتایج رسمی سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر با ۳۷۸۷۲۵ نفر میباشد. طرح جامع جدید تهران سقف جمعیتی این منطقه را در افق طرح ۴۱۰۰۰۰نفر برآورد نموده است.
۳-۲-۳-پیشینه کلی تحولات منطقه
هسته مرکزی منطقه (نارمک) که اولین تجربه شهرسازی مدرن ایرانیاست و عملیات ساختمانی کوی کالاد که در سال ۱۳۲۹ بوسیله بانک ساختمانی طرحریزی اولیه گردیده، درحدود سال ۱۳۳۸ شروع و در سال ۱۳۴۵ به پایان رسید. نارمک را میبایست جزو اولین شهرکهای طراحی شده با ساختار منظم شبکه معابر شمالی – جنوبی و دارای سلسله مراتب دانست. اولین قسمت هایی که در نارمک شکل گرفت، ایستگاه دفتر و میدان نبوت (هفت حوض) بود.
به موازات توسعه نارمک، رشد برنامه ریزی نشده در قسمت شمالشرقی تهران در امتداد راه دروازه شمیران به سوهانک و در اطراف کارخانه مجیدیه به ایجاد محله مسکونی مجیدیه انجامید. درگذر زمان هستههای دیگری نیز در سمت شمالشرق در ادامه رشد بافت بیرون حصار ناصری دروازه شمیران به نام محلههای نظامآباد و وحیدیه با دسترسی از محور دماوند شکل گرفتند.
در حدود سال ۱۳۴۸ در مرحله سوم گسترش منطقه، بین چهارراه سرسبز و بالای ۴۶ متری تا فرجام ساخت و سازهایی به صورت پراکنده ایجاد شد.
در اواخر دهه ۱۳۳۰ اراضی شرق مسیل تهرانپارس (جاجرود) به صورت شبکه شطرنجی تفکیک و جهت سکونت واگذار شد که در سال ۱۳۵۰ این محله نیز وارد محدوده خدماتی شهر گردید. در اولین طرح جامع تهران محور رسالت جهت دسترسی به اراضی شرق از طریق جاده قدیم شمیران پیشنهاد شد که با احداث آن محلات مجیدیه، نارمک و تهران پارس به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شدند. در آن طرح (در سال ۱۳۴۹) تهران به ده منطقه تقسیم شد، که محدوده منطقه هشت کنونی در منطقه ۶ ( تهرانپارس) قرار گرفته بود. در سال ۱۳۵۹ با ایجاد ۲۲ منطقه در شهر تهران، منطقه ۴ از آن جدا گردید. همزمان با تفکیک اراضی و توسعه های شهری، در نارمک، تهرانپارس و مجیدیه و اراضی مجاور آنها، در قسمت عمدهای از اراضی جنوب شرق محدوده (در اطراف جاده دماوند) کاربریهای صنعتی مستقر شدند.
۳-۳- شاخص های اجتماعی – اقتصادی و … معرف منطقه
شاخص ها و ویژگیهای اصلی معرف منطقه
-تراکم ناخالص جمعیتی برابر با ۲۸۳ نفر در هکتار
-میانگین تعداد طبقات ۳ طبقه
۳-۳-۱-: جایگاه منطقه در سازمان فضایی طرح جامع (محورها، مراکز و پهنهها)
در سازمان فضایی طرح جامع تهران که در چارچوب ایده شبکه ای و برمبنای محورها، مراکز، پهنهها تهیه و پیشنهاد شده، جایگاه منطقه هشت در این سازمان فضایی را میتوان به موارد زیر تعریف کرد:
محورهای شمالی - جنوبی
محور طبیعی، عملکردی – حرکتی در امتداد رود دره دارآباد – بیبی شهربانو که به عنوان یکی از محورهای شمالی – جنوبی شهر تهران محسوب می شود، از غرب منطقه عبور کرده و از محل تقاطع خیابان رسالت آغاز شده و از خیابانهای سبلان و شهید مدنی میگذرد و با عبور از خیابان شهید فتاحیمنش، جاده دماوند را قطع می کند.
محورهای شرقی - غربی
محور فرهنگی انقلاب ارتباط مناطق شهری کرج (غرب) و دماوند(شرق) را با مرکز شهر برقرار می کند. بخش مرکزی این محور به عنوان مهمترین محور در بین سه محور شرقی – غربی سه گانه کلان شهر تهران محور فرهنگی شهر را تشکیل میدهد و دو حد غربی و شرقی آن به دروازههای تهران متصل می شود. این محور از جنوب منطقه هشت عبور می کند.
در منطقه، سه مرکز منطقهای میدان نبوت(هفت حوض)، حجربنعدی(فلکه اول تهران پارس) و حدفاصل ۱۶متری اول و دوم در خیابان رسالت بعنوان مراکز با عملکرد منطقهای در سطح منطقه هشت معرفی شدهاست. که تجهیز آنها از نظر تکمیل طرح سازمان فضائی منطقه ضرورت دارد.
۳-۴-الگوی توسعه و سازمان فضایی منطقه
ارکان الگوی توسعه این منطقه از تجهیز مراکز (کانونها) و محورها و کریدورها و ارتباط بین آنها با پهنههای موجود شکل گرفتهاست.
محور خدماتی گلستان – شهید مدنی در شرق بزرگراه امام علی(ع) درحد فاصل میدان رسالت تا چهارراه نظامآباد، رسالت، دماوند، شهید آیت، جانبازان، شهید ثانی، خط ۲ مترو، بزرگراههای تهرانپارس و صیاد شیرازی (پالایش و تکمیل)
مرکز خدماتی محله نارمک در میدان نبوت( هفتحوض) (پالایش، تجهیز و توسعه)
مرکز خدماتی محله تهرانپارس در مرکز حجربنعدی (فلکه اول تهرانپارس) (تجهیز و توسعه)
مرکز خدماتی محله مجیدیه (ایجاد)
پهنه ایستگاه مترو دردشت واقع در تقاطع رسالت و ۴۵ متری تهرانپارس (تجهیز و توسعه)
پهنه صنایع واقع در شرق منطقه ۸ و در لبه جاده دماوند و محور رسالت (پالایش، تجهیز و توسعه)
مراکز خدماتی محلات و نواحی (تجهیز، توسعه و ایجاد)
به علت پر بودن بافت منطقه، در استخوانبندی سازمانی فضائی منطقه تغییر عمدهای نمیتواند ایجاد شود و تنها اصلاح برخی از مشکلات عمده عناصر استخوانبندی منطقه را میتوان در دستور کار قرار داد و همچنین درکلیت استخوانبندی منطقه با طرح جامع تهران تطابق کامل دارد.
جهت تشکیل محورهای شرقی - غربی که فقدان آنها در تمام نقاط شهر کاملاً محسوس است، پیشنهاد شدهاست که خیابان شهید ثانی با عبور از بافت فرسوده وحیدیه به امتداد محور شهید مطهری در منطقه ۷ متصل گردد.
منطقه براساس سازمان فضایی طرح جامع و استخوانبندی و سازمان فضایی موجود منطقه از عناصر اصلی زیر تشکیل می شود:
فضاهای عمومی، عرصه های سبز و باز و مراکز شهری در محورهای شمالی – جنوبی و شرقی – غربی
عناصر و پهنههای اصلی منطقه شامل، حوزه های سکونت، فعالیت و فراغت، محورهای عمل
۳-۵- مبانی و اصول پهنه بندی
پهنه بندی وضعیت موجود با بهره گرفتن از تحلیلهای چند لایهای انجام شده و اصول آن فراهم نمودن سازو کار کنترل و هدایت ساخت و ساز در چارچوب نقشه طرح تفصیلی شهر، به منظور سامان دادن به نحوه استفاده از اراضی و ارتقاء کیفیت و کارایی محیط شهری است. پهنههای اصلی شامل؛ مسکونی، فعالیت، مختلط و حفاظت میباشد. روش تعیین این پهنهها استفاده از اطلاعات میدانی برداشت شده و اطلاعات (فعالیت) ممیزی مرحله چهارم میباشد. هر محدوده که حداقل ۵۰ درصد اراضی خود را به نوع خاصی از کاربری مرتبط با پهنههای تعریف اختصاص داده باشد، یک زیرپهنه را بوجود آورده و از تجمیع آنها پهنه بندی وضع موجود تعیین شدهاست. برمبنای اصول فوق در منطقه هشت پهنه حفاظت وجود ندارد.
پهنه مسکونی عام(R1): این پهنه مشتمل بر بخشهایی از منطقه است که وجه غالب آن سکونت است و خدمات موجود در آن در سطح منطقه و پایینتر است. این پهنه در منطقه هشت مشتمل بر پهنه مسکونی، متوسط و زیاد میباشد.
پهنه مسکونی ویژه (R2): بافت مسکونی ارزشمند روستایی، بافت مسکونی ارزشمند تاریخی، بافت مسکونی ارزشمند معاصر، باغ مسکونی، مسکونی ویژه مرکزی و مسکونی ویژه. در این منطقه، محله نارمک به عنوان بافت مسکونی ارزشمند معاصر طبقه بندی شدهاست.
پهنه محورهای شهری(R26): حفظ، تقویت و انسجام محلههای قدیمی و جدید و پایداری سکونت در آنها بهمراه تجهیز و دسترسی محلهها به خدمات محلهای و ناحیهای در قالب مراکز مستقل و یا مشترک از سیاستهای این پهنه میباشد
پهنه فعالیت(S): این پهنه مشتمل بر محدودههای است که وجه غالب آن کار و فعالیت است. تفکیک این پهنه به منظور جداسازی پهنههای کار وفعالیت در سطح منطقه و ساماندهی آن به منظور ارتقاء کیفیت محیط شهری است
فعالیت تجاری و خدمات(S1) (با غلبه تجاری): شامل بازار و محور کار فعالیت تجاری و خدماتی
مراکز و گسترههای فعالیت خدماتی، تجاری و اداری (S2)( با غلبه سبز و باز): شامل گسترهها و مراکز خدمات شهری با تجاری و اداری (انتفاعی)، گسترههای فعالیت اداری (غیرانتفاعی) با خدماتی و تجاری
صنعتی – کارگاهی(S3): شامل صنایع کارخانهای، گستره و محور صنایع کارگاهی و صنایع خدماتی
پهنه مختلط(M): این پهنه از استقرار توام کارکردهای سکونت و فعالیت شکل میگیرد و به عنوان حایل و گذر میان پهنههای سکونت و فعالیت قلمداد میگردد.
فعالیت با مسکونی(M1): شامل، مختلط تجاری و خدمات با مسکونی، مختلط صنایع خدماتی و کارگاهی با مسکونی
گردشگری با مسکونی(M2): شامل، مختلط ویژه
۳-۶- کاربریها و پهنه بندی استفاده از اراضی
بررسی کاربریهای موجود، با پهنههای اختصاص یافته به هر کاربری نشان میدهد، از سطح کل ۱۳۳۹ هکتار سطح نسبتاً وسیعی به کاربری مسکونی (حدود ۶۷۱ هکتار) اختصاص دارد که در پهنه بندی پیشنهادی این سطح به ۸۷۵ هکتار است. تفاوت عددی فوق صرفاً ناشی از محاسبه سطح شبکه معابر در داخل پهنه مسکونی میباشد.
سطحهای پهنه فعالیت و مختلط با ۴۶۳.۹ هکتار (به انظمام شبکه معابر) است که ۱۶۱ هکتار از آن به کاربریهای فعالیت و خدمات و ۳۰۲ هکتار آن به پهنه مختلط اختصاص دارد
۳-۷-ساختار سلسله مراتب خدمات (مراکز و محورهای خدماتی)
در طرح جامع مراکز منطقهای که برای منطقه هشت معرفی شده اند، عبارتنداز، سه مرکز فرامنطقهای (میدان نبوت، فلکه اول تهران پارس، تقاطع رسالت با خیابانهای اثنیعشری و همایی) که بهمراه چهارراه نظام آباد به عنوان مرکز جدید فرا منطقهای در طرح تفصیلی جدید پیشنهاد شدهاست.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۳-۸- طرحهای موضعی
عرصه ارزشمند تاریخی: ساماندهی بافت باارزش نارمک و میدان نبوت(هفت حوض)
عرصه های مستعد توسعه: میدان رسالت، کریدور خیابان رسالت، ساماندهی امتداد محور شهری انقلاب (خیابان دماوند)، ساماندهی پهنه صنعتی شمال شرق تهران، ساماندهی محور شهری دارآباد – بیبی شهربانو (بزرگراه امام علی(ع))، مجتمع ایستگاهی پایانه مترو، ساماندهی میدان قدوسی
طرحهای موضعی منطقه
عرصه های بافت فرسوده: بازسازی بافتهای فرسوده وحیدیه و مجیدیه