۱-۶-۲ تعاریف عملیاتی
۱- سازگاری اجتماعی: منظور از سازگاری اجتماعی در این پژوهش، نمراتی است که مددجویان دختر با نقص بینایی در پیش آزمون-پس‌آزمون در نسخه تجدید نظر شده پرسشنامه سازگاری اجتماعی کالیفرنیا (۱۹۵۳)، قسمت ۹۰ سوالی سازگاری اجتماعی کسب می‌کنند.
۲- نگرش صمیمانه: منظور از نگرش صمیمانه در این پژوهش، نمراتی است که مدجویان نابینا در پیش آزمون- پس‌آزمون در پرسشنامه۵۰ سوالی نگر ش صمیمانه امیدون و همکاران (۱۹۸۳) کسب می‌کنند.
۳- مهارتهای اجتماعی: منظور از مهارتهای اجتماعی، آموزش گروهی مهارتهای بین‌فردی که شامل مهارتهای محاوره‌ای کلامی، گوش دادن، توضیح دادن، ابراز وجود، سوال و پرسش کردن باشد که از طریق شیوه‌های رفتاری و پسخوراند مثبت، تمرین رفتار و سرمشق آموزش داده می‌شود. در این پژوهش از بسته آموزشی مهارتهای اجتماعی مستعلمی و همکاران (۱۳۸۴) میباشد.
فصل دوم
مروری بر پیشینه پژوهش
۲-۱ مقدمه
در این فصل به پیشینه نظری وپیشینه‌ی پژوهشی مرتبط با تحقیق حاضر پرداخته می‌شود در قسمت پیشینه نظری موضوعات نقص بینایی، سازگاری اجتماعی، نگرش صمیمانه و مهارتهای اجتماعی مورد بحث قرار می‌گیرند.
در قسمت پیشینه پژوهشی، پژوهشهای انجام گرفته در راستای موضوع تحقیق و تحقیقاتی که به طور کلی در زمینه‌ی آموزش مهارتهای اجتماعی، سازگاری اجتماعی و نگرش صمیمانه داخل و خارج کشور انجام شده است، بازنگری میشوند.
۲-۲ نقص بینایی
۲-۲-۱ اهمیت حس بینایی
بینایی به فرد اجازه میدهد که به کشف محیط بپردازد و با اشیا و افراد گوناگون تعامل برقرار کند. این اکتشاف‌ها و تعامل‌های اجتماعی، عناصر مهمی برای رشد فردی و اجتماعی فرد محسوب میشوند. بینایی به فرد کمک می‌کند تا از طریق فراهم آوردن انگیزه برای حرکت، به افراد و اشیا مورد علاقه و محیط دسترسی پیدا کند. به طور خلاصه میتوان گفت که فقدان بینایی مانعی برای ادراک، یادگیری و سازمان‌دهی محیط از سوی افراد است؛ زیرا فقدان بینایی فرد را از دسترسی کافی به افراد دیگر و اشیایی که در محیط وجود دارند باز می‌دارد. بینایی آنچنان اهمیتی در تحول فرد دارد که حتی آسیب بینایی خفیف نیز اثر مخربی بر مهارتهای بینایی- ادراکی و حرکتی- بیانی او دارد (دو گروتی و موران[۳۱]، ۱۹۸۲، به نقل از امیری مجد، ۱۳۸۲). نابینایی شایعترین معلولیت حسی است. بدون بینایی درک فرداز دنیای اطرافش متفاوت خواهد بود وهمین امر میتواند به مشکلات عاطفی و اجتماعی مانند عدم سازگاری، عدم فعالیت، فقدان علاقه به دیگران، افسردگی وخودپنداره پایین در فرد منجر شود. معلولیت نابینایی فرد را در شرایط بحرانی بسیارشدیدی قرارمیدهد و او را از فردی مستقل به فردی وابسته مبدل می‌سازد. نابینایی بامحدود و دگرگون کردن دامنه تجربه‌های فرد نابینا، کاهش توانایی حرکت به اطراف وکاهش میزان کنترل محیط وارتباط باآن، رشد شناختی و عاطفی آنهارا تحت تأثیر قرار میدهد، بنابراین فقدان فرصت برای تجربه کامل محیط، میتواند رشد شخصی و اجتماعی فرد نابینا را با کاستیهایی روبه رو کند و به احساس بی‌کفایتی، وابستگی، عزت نفس پایین و در نهایت منجر به سازگاری اجتماعی، عاطفی و آموزشی کمتری گردد (ملکی تبار و همکاران، ۱۳۹۰).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
فرد برای دسترسی به محیط به سه عامل نیاز دارد: اول علاقه فعال به محیط، دوم آمادگی زیستی و در آخر هم محیط قابل دسترس، افرادی که مبتلا به آسیب بینایی هستند، در ارتباط با این سه عامل موانع عمدهای را جلوی روی خود می‌بینند که مانع از دستیابی آسان آنها به محیط می‌شود. برخی از این مشکلات آسیب بینایی عبارت‌اند از: کمبود تحرک، ضعف ارتباطی، ضعف در پیشرفت اطلاعات، فقدان ادراک بینایی خوشایند، کمبود تفریح، کار و فرصتهای شغلی، فقدان احساس امنیت مالی، وابستگی فردی و اجتماعی و. . . (شان[۳۲]، ۱۹۹۹، به نقل از شریفی درآمدی، ۱۳۸۰).
۲-۲-۲ تعریف و طبقه‌بندی نقص بینایی
سه نمونه از رایج‌ترین تعاریفی که در این زمینه ارائه شده است عبارتند از تعریف قانونی[۳۳]، تعریف آموزشی[۳۴] و تعریف سازمان بهداشت جهانی
الف- تعریف قانونی
تعریف قانونی (پزشکی) این تعریف در سال ۱۹۳۴ توسط انجمن پزشکی آمریکا ارائه گردید و از آن پس مورد قبول بنیاد آمریکایی نابینایان قرارگرفت. این تعریف در برگیرنده ارزیابی‌هایی از تیزی دیداری و میدان دید است و به قصد تعیین شرایط و مزایای قانونی موجود برای افراد نابینا مورد استفاده قرار میگیرد. انجمن روان پزشکی آمریکا این تعاریف را در سال ۱۹۳۴ ارائه کرده است و هنوز هم مورد قبول است. فرد نابینای قانونی به کسی گفته می‌شود که تیزبینی او در چشم بهتر، حتی با بهره گرفتن از وسایل کمکی مثل عینک، ۲۰۰/۲۰ یا کمتر باشد. یا کسی که مقدار دیدش آنقدر محدود است که وسیع‌ترین قطر آن نتواند فاصله زاویه‌ای که بیشتر از ۲۰ درجه است را فرا گیرد. منظور از تیزبینی ۲۰۰/۲۰ این است که شخص در فاصله ۲۰ پای چیزی را می‌بیند که یک فرد با دید عادی آن را در فاصله ۲۰۰ پایی تشخیص میدهد و منظور از محدود بودن میدان دید این است که شخص ممکن است در میدان مرکزی دید دارای قدرت ۲۰۰/۲۰ بوده اما دید خارجی او بشدت محدود باشد. فرد نیمه بینا از نظر قانونی کسی است که تیزبینی او در چشم بهتر و با وسایل کمک بینایی از ۷۰/۲۰ کمتر و از ۲۰۰/۲۰ بیشتر است. منظور از میزان بینایی ۷۰/۲۰ آن است که آنچه را یک فرد سالم از فاصله ۷۰ پایی می‌بیند، فرد کم‌بینا میتواند از فاصله ۲۰ پایی تشخیص دهد (انجمن پزشکی آمریکا، ۲۰۰۴).
اسکات و ولف (۱۹۹۸) در تعریف نابینای قانونی متذکر می‌شود که اکثر افراد نابینای قانونی از یک دید با درجات مختلفی برخوردار هستند. همچنین اشاره می‌کند که در محدوده نابینایی قانونی شرایط و متغیرهای بی‌شماری وجود دارند، که سبب می‌شود یک فرد بتواند کمتر یا بیشتر از ۲۰/۲۰۰ ببیند. به بیان دیگر از نابینایی مطلق تا کم بینایی که بتواند از طریق عینک اصلاح گردد را شامل می‌شود (شریفی درآمدی، ۱۳۸۰).
ب- تعریف آموزشی
از نظر آموزشی به کسی نابینا گفته می‌شود که با امکانات و روش های مرسوم در آموزش و پرورش نتواند به اهداف آموزشی برسد و برای رسیدن به اهداف آموزشی باید از امکانات و روش های خاصی استفاده کند. مثلاً استفاده از خطوط برجسته (بریل) و لوازم مربوط به آن، قلم بینایی، لوح ریاضی و غیره (نامنی، ۱۳۶۳).
ج- نابینا از نظر سازمان بهداشت جهانی[۳۵]
کسانی که دید آنها ۶/۶۰ باشد، یعنی آنچه را که یک فرد در یک فاصله ۶۰ متری می‌ببیند فرد نابینا در فاصله ۶ متری ببیند نابینا گفته می‌شود (نامنی، ۱۳۶۳).
کریمی درمنی (۱۳۸۵)، آسیب دیدگان بینایی را به چهاردسته نابینایی مطلق، نابینا، نیمه بینا و دیربینا تقسیم کرده است: نابینای مطلق کسی است که هیچ گونه دیدی ندارد و حتی نور نیز برای وی قابل رؤیت نیست. فرد نابینا کسی است که قدرت بینایی وی، پس از حداکثر ترمیم، برابر با ۲۰۰/۲ است (دید نرمال ۲۰/۲۰ است)، به عبارت دیگر آنچه را که با چشم عادی میتوان در ۲۰۰ قدمی (یا حدود ۷۰ متری) دید، فرد نابینا تنها قادر است در۲۰ قدمی (یا حدود ۷ متری) و یا نزدیکتر ببیند.
نیمه بینا به فردی اطلاق میگردد که قدرت بینایی در چشم برتر و با بهره گرفتن از وسایل کمک بینایی از ۲۰/۲۰ بیشتر و از ۷۰/ ۲۰ کمتر است و با بهره گرفتن از ذره بین و خطوط درشت و نظایر آن به مطالعه و آموزش می‌پردازد.
دیربینا به فردی اطلاق می‌شود که با توجه به نقصی که در بینایی اش وجود دارد از باقیمانده بینایی اش با بهره گرفتن از وسایل کمک بینایی، استفاده نسبی می کند. بدیهی است قدرت دید او از ۷۰/ ۲۰ بیشتر است (کریمی درمنی، ۱۳۸۵).
باراگا (۱۹۷۶) کودکانی را نابینا می‌داند که فقط توانایی ادراک نور را دارند و لذا برای آموزش خواندن باید از خط بریل یا روشهای مشابه بدون استفاده از حس بینایی بهره گیرند. او کودکانی را کم بینا می‌داند که در تشخیص اشیایی که با فاصله از آنها قرار دارند دچار مشکل هستند، اما در تشخیص اشیا با مواردی که در فاصله‌های کمتری از ۶۰ سانتی متر میباشد مشکل چندانی ندارند. باراگا نوع سومی از این کودکان را تحت عنوان کودکان با اختلال در میدان دید اضافه می‌کند. این گروه در میدان دید خویش نقاط کوری دارند که اگر چیزی در این نقاط قرار گیرند، برای آنها قابل رویت نمی‌باشند. در هر صورت نقص بینایی، معلولیتی را سبب می‌شود که یادگیری را برای فرد دشوار می‌سازد (باراگا، ۱۹۷۶، به نقل از نادری، ۱۳۸۶).
۲-۲-۳ علل نقص بینایی
بیشتر مشکلات بینایی از بد شکلی و بدکاری چشم‌ناشی می‌شود. بیشتر اختلال‌های بینایی در کودکان سنین مدرسه در نتیجه حوادثی هستند که قبل از تولد یا حین تولد یا بلافاصله بعد از تولد روی می‌دهند. هاتفیلد[۳۶] (۱۹۶۳، به نقل از رنجبر، ۱۳۸۴) یک طبقه‌بندی کلی و مختصر از اختلال‌های بینایی به عنوان سبب‌شناسی معرفی می‌کند:
۱- مشکلات انکساری: شامل نزدیک بینی، دور بینی، آستیگماتیسم یا تاربینی.
۲- ناهنجاری‌های عدسی: شامل انحراف عدسی، آب مروارید یا کدر شدن عدسی، فیبروپلازی یا سخت شدن بافت پشت عدسی.
۳- نقایص شکبیه: شامل پیدایش رنگدانه و تحلیل شبکیه و آسیب شبکیه ناشی از دیابت و مشکلات کنترل عضله: شامل لوچی، نیستاگموس، تنبلی چشم.
۴- سایر ناهنجاری‌ها: شامل آب سیاه، ضربه، اختلال در دید یا کوررنگی (رنجبر، ۱۳۸۴). کم بینایی و نابینایی دارای عللی است که در زیر به آنها اشاره می‌شود:
۱- عوامل مادرزادی: این نوع آسیب از بدو تولد با کودک است ضربه جنین یا نوزاد در حین تولد، بیماری‌های مادر به هنگام بارداری و یا عوامل ژنتیکی از عوامل ایجاد‌کننده کم بینایی و نابینایی است.
۲- عوامل ژنتیکی وراثتی: این نوع از آسیب تحت تأثیر یک ژن نهفته بوجود می‌آید. مانند، نارسایی‌های انکسار نور (نزدیک بینی، [۳۷] دوربینی[۳۸]، تاربینی[۳۹]).
۳- عوامل محیطی که خود به دو دسته تقسیم می‌شود:
شامل بیماری‌های عفونی (مننژیت)، آسیب مغزی، بیماری‌های چشمی (کاتاراکت یا آب مروارید، گلکوم یا آب سیاه، تراخم) (کریمی درمنی، ۱۳۸۵)، بیماری‌های ناشی از فقدان ویتامین A، ناهنجاری‌های بینایی که به علت آبله، مخملک، مسمومیت الکلی، ضربه و تصادف پیش می‌آید می‌شود (افروز، ۱۳۸۲).
۲-۲-۴ نحوه برخورد فرد نابینا با نقص بینایی
در زمینه پذیرش و عدم پذیرش واقعیت نابینایی دو گروه وجود دارند:
۱- آنها که واقع بینانه با نابینایی خود برخورد می‌کنند. آینده نگر، مستقل و پر تحرک هستند و نابینایی را مشکلی جدی تلقی نمی‌کنند. آنها با یک سلسله تعدیل‌ها، تطابق‌ها و تحمل ناملایمات، صبورانه خود را با دنیای نابینایی سازش می‌دهند و زندگی کاملاً طبیعی را طی می‌کنند. دارای خود کفایی جسمانی، اعتماد به نفس، استقلال مالی و موقعیت اجتماعی میباشند.
۲- آنهایی که توانایی سازگاری با نابینایی خود را ندارند ونمی‌توانند برای هموار ساختن عوارض و عواقب معلولیت خود چاره‌ای بیندیشند و به مرور زمان به اشخاص بیکار و متکی و بلاتکلیف تبدیل میشوند که نه تنها به حیثیت فرد، بلکه به حیثیت روانی و اجتماعی سایر افراد نابینا نیز صدمه می‌زنند. اراده، امید و انگیزه ندارند واصولاً معلولیت خود را درک نمی‌کنند. برخی از آنها قوه تصمیم‌گیری و تعیین مسیر و حرکت سازنده را ندارند و تحت فشارهای روانی بسیار شدیدی هستند. وجه اشتراکی که در بین نابینایان کم‌تحرک و افسرده و نا امید دیده می‌شود نداشتن انگیزه و هدف است. آنها از چهار خلصت خودکفایی جسمانی، اعتماد به نفس، استقلال مالی و موقعیت اجتماعی برخوردار نمی‌باشند. آنها نه تنها بار نابینایی و محدودیت‌ها و وابستگی‌ناشی از آن را به دوش می‌کشند، بلکه احساسات راکد و منفی نسبت به شخصیت خود دارند و وجود خود را بیهوده و باطل می‌پندارند (مستعلمی و همکاران، ۱۳۸۴).
۲-۲-۵ نکات ضروری در آموزش نابینایان
از جمله نکات مورد توجه در برنامه‌ریزی آموزشی نابینایان بدین قرار است:
۱- توجه کامل به تفاوتهای فردی: در کلاس و آموزش انفرادی با در نظر گرفتن نارسایی بینایی، سن وقوع نقص بینایی، سوابق و وضعیت خانوادگی و وضعیت خانوادگی تفاوتهای هوشی و ویژگیهای فردی همه بیانگرآن است که معلم ویژه دانش‌آموزان نابینا می‌بایست در کلاس درس به آموزش انفرادی توجه کامل داشته باشد بنابراین بهتر است تعداد دانش‌آموزان در هر کلاس ۶ تا ۸ نفر باشد.
۲- تدارک اشیاء و وسایل ملموس در برنامه‌های آموزشی: افراد نابینا اطلاعات دانش خود را از طریق شنیداری و لمس کردن کسب می‌نمایند. لذا ضروری است که به هنگام آموزش حتی الامکان وسایلی که قابل لمس کردن میباشد در اختیار دانش‌آموزان نابینا قرار بگیرد.
۳- توجه به کلیت و جامعیت برنامه‌های آموزشی: معلم در جهت آشنا نمودن دانش‌آموزان نابینا با وسایل و واقعیتهای محیط خارج لازم است در تدارک برنامه‌های آموزشی به تجارت همانند و یکپارچه‌ی رابطه امور نسبت به یکدیگر، توجه کامل داشته باشد. به عنوان مثال به جای صحبت از یک اداره واحد، از مجموعه واحدهای یک شهر صحبت کند و یا به جای بحث روی یک واحد کامل از یک جز از آن واحد به طور کل بحث نماید و به عبارت دیگر به یکپارچگی و کلیت موضوع کاملاً توجه نماید. این روش در وسعت حوزه فعالیت و تداعی ذهنی نابینا بسیار مؤثر است.
۴- ایجاد محرکها و انگیزه‌های فوق العاده والدین در منزل و معلم در کلاس درس می‌بایست برای حرکت و فعالیتهای مختلف ذهنی و بدنی کودک نابینا انگیزه‌ها و محرکاتی فراهم کنند تا زمینه خود جوش و فعالیت لازم در کودک ایجاد گردد و باید توجه داشت که کودک نابینا در خانه برای شیء خاصی دست و پا نزده و از خود جنب و جوش حرکتی نشان نمی‌دهد. زیرا که شی ای خاص توجه او را جلب نمی‌کند، لذا عدم ایجاد انگیزه و تحریکات کافی در کودک نابینا به دلیل ضعف فعالیتهای مطلوب ذهنی و همچنین نقصان تحریکات جسمی لازم میگردد و این از موجبات اصلی فقر فرهنگی در کودکان نابیناست (افروز، ۱۳۸۲).
۲-۳ تعریف مفهوم سازگاری اجتماعی
از جمله وظایف صدا و سیما:
-اختصاص یک شبکه تلویزیونی به نام امام عصر- همانند شبکه خبر- شبکه قرآنی که در آن برنامه‌هایی با عنوان امام مهدی در قرآن- امام مهدی در روایات- فوائد امام غایب-شرایط ظهور- مهدی باوران- آسیب شناسی مهدویت شبهه شناسی مهدویت- نقش زنان در هنگام ظهور- مهدویت و ادیان و … پخش گردد با بهره گرفتن از اساتید مجرب و کارآزموده در این زمینه.
-برگزاری پرسش و پاسخ، میزگردها و نشست‌ها بین اساتید مجرب و مردم در برنامه تلویزیونی
-ارائه برنامه کودک و نوجوانان با محوریت مهدویت- پخش کارتنهای مذهبی- دعوت بچه‌ها به استریو با مربی با محبت و صحنه و دکور شاداب و رنگارنگ با عنوان مهدویت
-طرح مسابقه در مقطع ابتدایی و راهنمایی و دبیرستان و حتی در سطح عموم- پخش سرودها در میان برنامه‌ها با عنوان مهدویت- پخش ادعیه و دعاهای وارده با صدای مداح عالی از طریق تلویزیون و رادیو در وقت‌های مخصوص خودش مثل دعای ندبه در صبح جمعه، دعای آل یاسین و عهد و … که در جذب مخاطب تأثیر به سزایی دارد.
-مباحثه بین ادیان و اهل کتاب و مسلمانان و طرح دیدگاه‌های آنان نسبت به امام مهدی u.
یک سری از راهکارها این است که ما با عقایدمان هجوم ببریم نه این که بگذاریم به عقایدمان هجوم ببرند، تازه ما پی راه حل و راهکارها بگردیم تا این هجوم را جواب درست بدهیم به کسانی که مدعی هستند دین ما نفی حقوق بشر است کسانی که اعتقاد به مهدی داشتن ما را زیر سؤال برده‌اند و کسانی که … مثل نامه آقای رئیس جمهور وقت آقای احمدی نژاد به رئیس جمهور وقت آمریکا جرج بوش که با توجه به این مسیحیت کارهای او را زیر سؤال برده و جواب خواسته است و این بهترین کار است که رسوایی اعمال او را در پی دارد. و یا نامه امام خمینی به گورپاچف یکی از مقامات شوروی سابق در آن سال.
امام خمینی ننشستند و ببینند چه اتفاقی می‌افتد و بعد نامه بنویسد که من می‌دانستم امام خمینی قبل از این که آن حادثه رخ دهند و شوروی از هم بپاشد نامه خود را نوشتند و اینها نمونه‌های خوبی است که برای ما، و این انتشار خبرها و نامه‌ها به عهده رسانه‌های گروهی و تصویری دنیاست که این رسوایی آنها و اشتباه اعمالشان را به گوش جهانیان برساند مخصوصاً ماهواره هاوایترنت.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
- برنامه‌هایی که درباره‌ی امام عصر u ساخته میشوند برای مخاطبان خاصی تهیه گردند به عنوان مثال برای کودکان، نوجوانان، جوانان و زنان….
- سازندگان این نوع برنامه‌ها به غیر از محتوا باید در ارائه جذابیت تصویری نیز بکوشند؛ زیرا هر چقدر محتوا زیبا باشد ولی نحوه‌ی ارائه رسانه‌ای نباشد، سبب مخاطب گریزی می‌شود. این مورد از عوامل مهم جذب مخاطب به سوی محتواهای دینی است.
- به موضوع مهدویت در قالب سریال‌ها و داستان‌ها پرداخته شود و تشرفات موثق به فیلم، کلیپ و… برای جوانان ساخته شود، البته با توجه به رعایت تمام محدودیت‌های شرعی که برای نشان دادن چهره امام u وجود دارد.
- باید ساختار خشک برنامه‌های مذهبی شکسته شود و مجریان برنامه و کارشناسان بتوانند به دور از زبان و بیان خشک، رسمی و قدیمی با مخاطبان ارتباط برقرار کنند. البته تا حدی که محتوا زخمی نشده و آسیبی به آن وارد نگردد.
- با حفظ بخش هنری این نوع برنامه‌ها در هر قسمت بنا به تناسب از شاعران، خوانندگان، خطاطان و.. استفاده شود و حتی‌المقدور از تکراری‌شدن این بخش و تنها پرداختن به یک نوع هنر پرهیز شود.
- پس از پایان این گونه برنامه‌ها پژوهشی درباره‌ی عملکرد برنامه و این‌که چه تأثیری روی مخاطب داشته، صورت گیرد تا مشخص شود این برنامه‌ها چه تأثیری روی اعمال و کردار مخاطبان خود گذاشته‌اند و به اصطلاح در امام زمانی شدن مخاطبان چقدر مؤثر بوده‌اند.
- بعد معرفتی موضوع مهدویت و انتظار در این برنامه‌ها مورد توجه قرار گیرد و تلاش گردد چهره‌ای جذاب، مطلوب و دوست‌داشتنی از قیام جهانی امام عصر u به مخاطب ارائه شود، در حالی که مخاطبان این برنامه‌ها کمتر با ژرفای اتفاقی که قرار است با ظهور امام عصر u رخ دهد، آشنا میشوند.
-در اشعار، موسیقی، مداحی‌ها یا مراثی که برای دیگر معصومین خوانده میشوند، بازنگری صورت گیرد تا بدین صورت به ساحت آن بزرگواران بی‌احترامی نگردد.
- نوآوری و ابتکاری از نظر قالب و محتوا در این نوع برنامه‌ها رخ دهد، چنان که بیشتر برنامه‌هایی که در این رابطه تولید شده است در قالب‌های ترکیبی و میزگرد بوده است.[۲۹۱]
- سفارش، تولید و پخش محصولات سینمایی، داستانی، انیمیشن و … از زندگی حضرت بقیه الله u و یا موضوعات مرتبط با مهدویّت. (به عنوان مثال داستان ولادت امام عصر u ازجذاب‌ترین سوژه‌ها برای فیلم سازان و همچنین مخاطبان خواهد بود و میتواند در کشورهای اروپایی و در میان مسیحیان نیز به نمایش گذاشته شود؛ زیرا مادر بزرگوار امام زمان u حضرت نرجس علیهما السلام از شاه‌زاده‌های روم و نوادگان یکی از حواریون حضرت عیسی u بودند.)
-ارائه گزارش از مکان‌هایی که در داخل و خارج از کشور به نام امام عصر u و در راه تبلیغ و ترویج ایشان فعّالیت می‌کنند.
-تهیه‌ی گزارش از سایر نقاط و مذاهب جهان و تشریح روند روز افزون اقبال جهانیان به مباحث آخرالزمانی و منجی نهایی.
-رصد کردن فعّالیّت کمپانی‌های فیلم سازی غربی و مقابله با تهاجم رسانه‌ای آنها که «مهدویت شیعی» را هدف قرار می‌دهند.[۲۹۲]
استفاده از یک کانال فعال ماهواره‌ای برای برگزاری نشست‌ها و مصاحبه‌های روزانه و هفتگی به منظور ژرفا بخشیدن به ایمان نسل حاضر به ظهور قائم آل محمد u و آماده ساختن آنها برای پیش باز حادثه ظهور.[۲۹۳]
وظایف مطبوعات و نویسندگان
اگر چه در حال حاضر چندین مجله‌ی تخصصی راجع به موضوع انتظار و با رویکرد مهدوی در کشور منتشر می‌شود امّا در میان سایر روزنامه‌ها و مجلات کمتر به مباحث مهدویت پرداخته می‌شود بدین جهت که نقش تبلیغات در ابلاغ پیام به افراد و گروه‌ها به ویژه در دنیای امروز انکار ناپذیر است و ابزارهای تبلیغی نیز بسیار گسترده و متنوع است، سزاوار است فعالان این عرصه نیز حداقل بخشی از توان و امکانات خویش را به موضوعات مربوط به امام عصر u اختصاص دهند و از برکات این عمل و عنایات خاص حضرتش برخوردار شوند.[۲۹۴]
اهل قلم، نویسندگان و فعالان عرصه‌های مطبوعات باید در این فرمایش حضرت سید الشهدا تأمل کنند که:
«… مهدی ما در عصر خودش مظلوم است، تا می‌توانید درباره او سخن بگویید و قلم فرسایی کنید، آنچه درباره تشخیص این معصوم بگویید، درباره همه معصومین گفته‌اید، چون حضرات معصومین u همه در عصمت، ولایت و امامت یکی هستند و چون عصر، عصر مهدی ماست، سزاوار است درباره او مطالب گفته شود… مهدی u مظلوم است. بیش از آنچه نوشته و گفته شده، باید درباره‌اش نوشت و گفت» آیا می‌دانید درباره افلاطون هزاران عنوان کتاب نوشته شده است؟ در مورد گاندی که فقط متعلق به یک فرهنگ و یک ملت است و هنوز یک قرن هم از مرگش نگذشته است هزاران کتاب به رشته تحریر در آمده است؟ راجع به حضرت ولی عصر u تاکنون چندین عنوان کتاب تألیف شده است؟ بگذریم که برخی عناوین ترجمه و تلخیص کتاب‌های دیگر میباشد.
آیا حقّ امام عصر در این مورد ادا شده است! در حالی که ایشان منجی عالم بشریت و موعود همه ادیان و مشترک میان تمام مذاهب و اتمام جهان است و از هزاران سال پیش، ادیان آسمانی به آمدنش نوید داده‌اند.[۲۹۵]
وظایف نیروهای نظامی
نیروهای نظامی، حافظان حدود و ثغور ملت اسلام و مدافعان کیان نظام اسلامی‌اند که وظیفه آنان در عصر انتظار فَرَج چنین بازگو گردیده است:
نصر: بر اساس اندیشه توحیدی، هر فتح و نصری از خدا و به اذن اوست: «وَ مَا النَّصرُ اِلّا مِن عِندِ اللهِ العَزیزِ الحکیم» و نیز یاری الهی همواره با کسانی است که دین الهی را کمک داده و در حراست و … ترویج آن می‌کوشند: «اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم»[۲۹۶]. بر این پایه، اولین وظیفه نیروهای نظامی تلاش در جهت تقویت و دفاع از کیان دین است تا از این راه از نصرت خدای سبحان برخوردار گردند: و علی الغزاه بالنصر.
غلبه: برتری قدرتمندانه بر آنان که در برابر اندیشه توحیدی به معارضه برمی‌خیزند، خواسته حضرت بقیه الله عج است.
تلاش در جهت دستیابی به توانایی‌های تکنیکی و تاکتیکی و آخرین دستاوردهای دفاعی و از طرفی کوشش در جهت تقویت ایمان و صبر و استقامت، وظیفه گروه‌های نظامی در عصر غیبت است، همان گونه که آیاتی از قرآن کریم نیز بر این آموزه دلالت دارد: «و اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّهٍ و مِن رِباطِ الخَیلِ تُرهِبونَ بِهِ عَدُوَّ الهِ و عَدُوَّکُم[۲۹۷]»؛ «اِن یَکُن مِنکُم عِشرونَ صبِرونَ یَغلِبوا مِائَتَینِ و اِن یکُن مِنکُم مائَهٌ یَغلبوا اَلفا»[۲۹۸].
وظایف سازمان حج و زیارت
به لطف خدا در سالیان اخیر، توجه شیعیان در مراسم حج (اعم از تمتّع و عمره) به امام زمان u بیشتر شده است. مسئولین و روحانیان کاروان‌ها و نیز سازمان حجّ و زیارت می‌توانند در شکل‌گیری فرهنگ دعا برای امام عصر u در ایام حجّ و به جای آوردن اعمال به نیابت از آن حضرت توسط حجّاج مؤثر باشند.[۲۹۹]
وظایف سازمان تبلیغات
یکی از دیگر از نهادهایی که در ترویج فرهنگ مهدویت نقش زیادی میتواند ایفا کند سازمان تبلیغات میباشد که وظایف آن به صورت تیتر وار گفته می‌شود:
۱-بالا بودن سطح آگاهی مداحان، واعظان و سخنرانان
۲-اعلام هفته مهدویت، تهیه پوستر در رابطه با مهدویت و نصب آن به جاهای پر رفت و آمد
۳-برگزاری نمایشگاه‌ها با عنوان مهدویت
۴-شب زنده‌داری و احیاء در نیمه شعبان
۵-هدیه به کسانی که نام و القاب حضرت بر روی آنهاست.
۶-کنفرانس‌ها و مباحث غرب شناسی و مهدویت تشکیل شود همان گونه که غربیان کنفرانس‌های شرق شناسی تشکیل دادند و گام‌های سریع خود را در جهت نابودی مسلمانان برمی‌دارند.
۲)مجموعه مردم
وظایف علما و مبلغین
در هر جامعه‌ای مبلغان مسئولیت سنگینی را به دوش می‌کشند، مبلغی که می‌خواهد اشاعه فرهنگ مهدویت را در سطح جامعه بپروراند باید خود روحیه اطاعت پذیری را در خود پرورش داده باشد و یک فرد منتظر واقعی و حقیقی باشد، یعنی اول باید شخصیتش را مهدوی کند تا بتواند شخصیت مهدوی بپرواند و در صورت عدم چنین چیزی در مخاطب خود تأثیر گذار نخواهد بود. مبلغان در زمینه علمی باید پر و متخصص و متعهد، روشمند باشند تا در انتقال مفاهیم با مشکلی رو به رو نشوند و بتوانند به شبهات و سؤالات مخاطبان خود جواب درستی ارائه دهند این گونه در جذب مخاطبان در حیطه معارف مهدویت نقش بسزایی دارند مخاطبی که ببیند در گرفتن جواب سؤال خود از مبلغ ناتوان است و یا مبلغ را ناتوان و غیر متخصص در امر جوابگویی تشخیص دهد کم کم طرد و دلزده میگردد و چه بسا که دیگر رو به معارف مهدویت نیاورد.
۱-ابتکار و خلاقیت در به کارگیری روش‌ها در کانون‌های دینی: یکی از شیوه‌های موفقی که تجربه نشان داده است ابتکار و خلاقیت در انتقال مفاهیم به مخاطب است؛ مخاطب تنوع در شیوه گفتار را می‌پسندد و جذب سخنان گوینده میگردد، استفاده از شیوه‌های سنتی و قدیمی فرد را کِسل و خسته می‌کند.
۲-نیروی محبت در جذب مخاطب: نیروی محبت از نظر اجتماعی نیروی عظیم و مؤثری است و بهترین اجتماع‌ها آن است که با نیروی محبت اداره شود، محبت زعیم و زمامدار به مردم و محبت و ارادت مردم به زعیم و زمامدار.
قرآن خطاب به پیغمبر می‌فرماید: « فَبِمَا رَحْمَهٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ»[۳۰۰] به موجب لطف و رحمت الهی، تو برایشان نرم دل شدی که اگر تند خوی سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می‌گشتند، پس از آنان در گذر و برایشان آمرزش بخواه و در کار با آنان مشورت کن» در اینجا علت گرایش مردم به پیغمبر گرامی امت را علاقه و مهری دانسته که نبی اکرم نسبت به آنان مبذول می‌داشت.[۳۰۱]
۴- نصیحت: واژه «نُصح» به معنی خلوص تمام و نزاهت از هر شائبه و ناخالصی است. علما باید هم در اندیشه و قول و فعل خویش از هر شائبه آلوده کننده‌ای پیراسته باشند و هم با یکرنگی و خلوط خیر خواه امّت باشند و جز به خیر و صلاح آنان نیندیشند، سخن نگویند و کار نکنند. چنین عالمانی از انتظار راستین برخوردارند، زیرا امام منتظر آنان در زهد و نصیحت برترین انسان عصر خویش است و آن که با امامش سنخیّت ندارد، منتظر او نیست.[۳۰۲]
۵-پاسخگویی عالمانه و متناسب با نیازهای روز به شبهات، پرسشها و ابهام‌های موجود در زمینه منجی گرایی شیعی؛
۱۶ - نــو عـــروســـان حـــجله‌ی نـــوروز
نـــورهـــان زرّ و زیــــور انـــدازنــــد
واژگان: نورهان: تحفه، سوغات. (غیاث)
معنی و مفهوم: گلها و گیاهان نوروزی که همچون نوعروسان تازه رسیده، با طراوت و شاداب هستند، با ریختن گلبرگها و پرچم‌های خود، گویی طلا و جواهرات خود را به عنوان سوغاتی برای خاکیان بر زمین می‌ریزند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
آرایه‌های ادبی: نوعروسان استعاره از گلها و گیاهان. حجله‌ی نوروز اضافه‌ی تشبیهی است. زر و زیور استعاره از گلبرگها و پرچم‌های گلها و گیاهان است.
۱۷ - ز آن مــــربـــع نـهنـــد منــــقل را
تـــا مثـــلث بــــر آذر انــــدازنـــــد
واژگان: مثلث: عطری که از سه ماده‌ی خوشبو (مشک، عود و عنبر) ترکیب کرده باشند. (معین) آذر: آتش. (دهخدا)
شاهد: دست صبـــح از عنبـــر و کـــافور و مشـــک
صــــــد مثلــــــــث رایـــــــگان آمیختــــــــه
(خاقانی، ۱۳۸۸: ۴۹۱)
معنی و مفهوم: به این دلیل منقل را به شکل مربع و چهار گوش می‌سازند که مواد خوشبوی ( مشک ، عود و عنبر ) را در آتش بریزند و بسوزانند .
آرایه‌های ادبی: مربع و مثلث با هم ایهام تناسب دارند.
۱۸ - قفـــس آهـنــــین کننـــــد و در او
مـــرغ یـــاقــوت پیــکر انـــدازنــــد
واژگان: یاقوت: نام گوهری است مشهور و آن سرخ و کبود و زرد میباشد. (دهخدا)
معنی و مفهوم: آتش سرخ رنگ و درخشانی که درون آتشدان می‌سوزد همانند آن است که مرغی از جنس یاقوت ساخته و آن را در قفسی آهنین انداخته باشند.
آرایه‌های ادبی: قفس استعاره از آتشدان و مرغ یاقوت پیکر استعاره از آتش سرخ است.
۱۹ - در مشـبّـــک دریـچــــه پنــــداری
کــافتــاب زحـــل خـــور انــدازنــــد
واژگان : زحل: ستاره‌ای سیّاره که بر فلک هفتم تابد. (دهخدا)
معنی و مفهوم: تصویر آتش سرخی که زغال سیاه را در برگرفته، از درون سوراخ‌های آتشدان، مانند آن است که آفتاب، سیّاره‌ی زحل را که همچون زغال سیاه رنگ است، می‌بلعد .
آرایه‌های ادبی: آفتاب استعاره از آتش و زحل استعاره از زغال است.
۲۰ - یـــا در آن خـــانـــه‌ی مگـــس‌گیــران
ســرخ زنبـــور کـــافـــر انــدازنـــــد
واژگان: خانه‌ی مگس‌گیران: خانه‌ی عنکبوت، تار عنکبوت. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: تصویر آتش در آتشدان، مانند آن است که زنبور سرخ بی‌رحمی را در خانه‌ی عنکبوت انداخته باشند.
آرایه‌های ادبی: خانه‌ی مگس‌گیران استعاره از خانه‌ی عنکبوت و سرخ زنبور کافر استعاره از آتش است.
۲۱ - بـــر لــب خشــک جــام رعــنا فــش
عــاشــقان بــوسـه‌ی تـــر انــدازنــــد
واژگان: رعنا فش: زیبا و فریبنده، رعنا گون. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: عاشقان در مجلس بزم، از جام که مانند فردی مغرور و با ناز و تکبّر در بزم حضور دارد، شراب می‌نوشند، گویی با شراب نوشی خود بر لب جام بوسه می‌زنند.
آرایه‌های ادبی: لب جام اضافه‌ی استعاری از نوع تشخیص است. تر و خشک با هم تضّاد دارند. رعنا فش خواندن جام آرایه‌ی تشخیص دارد.
۲۲ - گــر چـــه میــران لشـکرنـــد همــه
جــرعــه بــر میــر لشـکر انــدازنــــد
معنی و مفهوم: عاشقان حاضر در بزم و باده نوشی اگر چه همگی امیران و فرماندهان لشکر هستند؛ امّا در این بزم، ترک جاه و مقام خود می‌کنند و آن را خوار می‌دارند.
آرایه‌های ادبی: جرعه انداختن در مصراع دوم کنایه از خوار داشتن است.
۲۳ - چـون هـمـه جـان شـوند چون می و صبـح
جــان بـــه شـــاه مظـــفر انــدازنــــد
معنی و مفهوم: وقتی که از تأثیر شراب بر عاشقان، همه‌ی وجودشان همچون می و صبحدم، لطیف شد و سراپای وجودشان به روح و جان تبدیل گردید، آن‌گاه تمام وجود خویش را نثار شاه مظفر و پیروز، مظفرالدّین اخستان می‌کنند.
آرایه‌های ادبی: مظفر در مصراع دوم ایهام دارد یکی به معنای پیروزمند و دیگری به نام شاه ممدوح، مظفرالدّین اخستان است.
۲۴ - ســر ســامــانیــان و تــاج کیــان
ملــک ابــن المــلک میــان ملـوک
واژگان: سامانیان: سلسله‌ی پادشاهان ایرانی که بعد از طاهریان در ماوراءالنهر و خراسان سلطنت داشتند. (فرهنگ لغات) کیان: دومین سلسله‌ی پادشاهی از دوره‌ی تاریخ افسانه‌ای ایران. (معین)
معنی و مفهوم: شاه اخستان، سرور سلسه‌ی سامانی و همچنین سرور و تاج پادشاهان کیانی است. در میان پادشاهان فقط اوست که پادشاه و فرزند پادشاه است و نسل در نسل ملک زاده است.
شکل ۴-۱۰ تأثیر تاریخ کاشت بر تعداد روز تا ۵۰ درصد غنچهدهی، گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک ۵۵
شکل ۴-۱۱ تأثیر تاریخ کاشت بر تعداد شاخه فرعی ۵۶
شکل ۴-۱۲ تأثیر تاریخ کاشت بر ارتفاع ساقه ۵۷
شکل۴-۱۳ تأثیر تاریخ کاشت بر قطر ساقه ۵۸
شکل۴-۱۴ تأثیر تاریخ کاشت بر تعداد خورجین در بوته ۶۱
شکل۴-۱۵ تأثیر تاریخ کاشت بر تعداد خورجین در متر مربع ۶۱
شکل۴-۱۶ تأثیر تاریخ کاشت بر وزن هزار دانه ۶۵
شکل۴-۱۷ تأثیر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه ۶۶
شکل۴-۱۸تأثیر مصرف بُر بر عملکرد دانه ۶۷
شکل۴-۱۹ تأثیر تاریخ کاشت بر عملکرد بیولوژیک ۶۷
شکل۴-۲۰ تأثیر مصرف بُر بر عملکرد بیولوژیک ۶۸
شکل ۴-۲۱ تأثیر تاریخ کاشت بر شاخص برداشت ۶۹
شکل ۴-۲۲ تأثیر مصرف بُر بر شاخص برداشت ۷۰
شکل ۴-۲۳تأثیر تاریخ کاشت بر درصد روغن ۷۱
شکل ۴-۲۴تأثیر تاریخ کاشت بر عملکرد روغن ۷۳
شکل۴-۲۵تأثیر مصرف بُر بر عملکرد روغن ۷۳
شکل۴-۲۶ تأثیر تاریخ کاشت بر نیتروژن دانه ۷۶
شکل۴-۲۷تأثیر تاریخ کاشت بر درصد نیتروژن برگ ۷۶
شکل۴-۲۸تأثیر مصرف بُر بر محتوای بُر گیاه ۷۷
فصل اول
فصل اول
مقدمه
تولید محصولات زراعی و تغذیهی جمعیتهای انسانی از هر زمانی در گذشته مسائل پیچیدهتری را در پی دارد. همراه با افزایش جمعیت جهان، بهبود سطح تغذیه، گسترش دامداریهای صنعتی و افزایش مصرف پروتئین، تلاش برای دستیابی به منابع جدید تولید روغن گیاهی افزایش یافته است. دانه های روغنی برآورندهی بسیاری از نیازهای امروز جامعه ما به ویژه غذای مورد نیاز انسان است. کلزا در میان دانه های روغنی از جایگاه ویژهای برخوردار است و رشد و گسترش آن در ایران می تواند تا اندازه زیادی کمبودها را در زمینه فراهمی روغن خوراکی در کشور جبران نماید. روغن کلزا همانند آفتابگردان، سویا و ذرت بهخاطر داشتن اسیدهای چرب اشباع نشده و بدون کلسترل از ارزش تغذیهای فراوانی برخوردار است. این گیاه علاوه بر داشتن ویژگیهای مثبت تغذیهای با وجود ارقام پاییزه و بهاره در بسیاری از نقاط جهان از عرضهای جغرافیایی بالا تا عرضهای جغرافیایی پایینتر کشت می شود، در حالی که اغلب گیاهان روغنی تابع شرایط خاص آب و هوایی میباشند. میزان زیاد روغن در دانه های کلزا و همچنین ترکیب مناسب اسیدهای چرب اصلاح شده موجب تسلط آن بر بازارهای روغن جهانی شده است. بهرهمندی از این ویژگیها و موارد مصرف فراوان، اهمیت کلزا نسبت به سایر محصولات روغنی را نشان میدهد (فتحی و همکاران، ۱۳۸۹).
( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
۱-۱ بیان مسئله و ضرورت اجرای تحقیق
با افزایش گرم شدن کره زمین، تنش گرمایی می تواند به عنوان یک مشکل عمده در اراضی کشت کلزا (و همچنین سایر گیاهان زراعی با خصوصیات تحمل به تنش گرمای مشابه) پدیدار شود. دماى هوا یکى از عوامل مهم توزیع گیاهان زراعی در مناطق مختلف جهان است. دما میزان فتوسنتز و تنفس گونههاى گیاهى را کنترل کرده و بر گلدهی، توزیع مواد فتوسنتزی و رسیدن آنها موثر است. حدود بالا و پایین دما تأثیر نامطلوبی بر فرآیندهای فیزیولوژیکی داشته و مانع از رشد گیاه می شود، اگرچه در یک محدوده دمای مناسب، با افزایش دما رشد گیاهان به شرط محدودکننده نبودن سایر عوامل، سریعتر می شود. تأثیر دما بر عملکرد به مرحله رشد گیاه که در طی آن دما تغییر می کند، بستگی دارد. با افزایش دما سرعت نمو گیاه بیشتر شده و از این راه بر عملکرد اثر میگذارد. در گیاهان زراعى مختلف، حساسیت مراحل نمو زایشی به تنش گرما مورد توجه قرار گرفته است (فرجی، ۱۳۹۱). تأثیر تنش گرما در طی گلدهی بر خصوصیات کمى و کیفى گیاهان زراعى مانند کلزا) ناتال[۱] و همکاران، ۱۹۹۲، آنگادی[۲] و همکاران، ۲۰۰۰)، گوجه (ساتو[۳] و همکاران، ۲۰۰۲)، لوبیا (شانارد و گیپس[۴]، ۱۹۹۴)، گندم (ساینی[۵] وهمکاران، ۱۹۸۳) و ذرت (کارسون[۶]، ۱۹۹۰) به خوبی بررسی شده است. دماى بالاى هوا طی دوره زایشی سبب کاهش باروری و عملکرد دانه در گندم (ساینی و همکاران، ۱۹۸۳)، ذرت (اسکاپر[۷] و همکاران، ۱۹۸۷؛ میچل و پتولینو[۸]، ۱۹۸۸)، پنبه (کیتاک[۹] و همکاران، ۱۹۸۸)، لوبیا چشم بلبلی (احمد و هال[۱۰]، ۱۹۹۳) و نخود فرنگی (گویلیونی[۱۱] و همکاران، ۱۹۹۷) شد.
عملکرد در شرایط تنش تحت تأثیر عوامل محیطی و زراعی قرار میگیرد و حفظ و بهبود آن مستلزم تدابیر بهزراعی و بهنژادی است. در روشهای بهزراعی با بهره گرفتن از نهادههای مرغوب، اعمال مدیریتهای زراعی مناسب، میتوان عملکرد در واحد سطح را افزایش داد، ولی در روشهای بهنژادی با بهره گرفتن از انتخاب و اصلاح گیاهان، میتوان عملکرد در واحد سطح بالاتری تولید کرد (مظاهری و مجنونحسینی، ۱۳۸۴). یکی از نیازهای مهم در برنامه ریزی زراعی به منظور حصول عملکرد بالا و با کیفیت مطلوب مخصوصاً در شرایط تنش، توجه به تغذیه گیاه است. تغذیه صحیح گیاه یکی از عوامل مهم در بهبود کمی و کیفی محصول بهشمار می آید (اکبرینیا و همکاران، ۱۳۸۲). در تغذیه صحیح گیاه نه تنها باید هر عنصر غذایی به اندازه کافی در دسترس گیاه قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت نسبت میان همه عناصر غذایی از اهمیّت زیادی برخوردار است (ملکوتی،۱۳۷۲). کودها با بهبود شرایط خاک و کنترل میزان عناصر ضروری، باعث افزایش رشد، عملکرد و همچنین بهبود کیفیت در نباتات، به ویژه گیاهان زراعی میشوند (بینام ، ۲۰۰۱).
بُر یکی از عناصر غذایی کممصرف برای رشد گیاهان است که برای رشد طبیعی گیاه ضروری بوده و کمبود آن سبب توقف رشد و کاهش عملکرد میگردد (هو و براون[۱۲]، ۱۹۹۷). بُر نقش عمدهای در فعالیتهای حیاتی گیاهی دارد و در تقسیم سلولی بافتهای مریستمی، تشکیل جوانههای برگ و گل، ترمیم بافتهای آوندی، متابولیسم قند و مواد هیدروکربندار و انتقال آنها، تنظیم مقدار آب و هدایت آن در سلول، انتقال کلسیم در گیاه و تنظیم نسبت کلسیم به پتاسیم در بافتهای گیاهی، سنتز پروتئین، رشد ریشه، متابولیسم چربی و سنتز پکتین دیواره سلولی و نقل و انتقال مواد محلول در بین سلولها نقش مهمی ایفا می کند. همچنین این عنصر، مقاومت گیاهان را نسبت به سرما و بیماریها افزایش میدهد (ملکوتی و تهرانی، ۱۳۷۸). کاربرد بُر همراه با نیتروژن، پروتئین دانه را کاهش داده و درصد روغن را زیاد می کند که در این زمینه به نظر میرسد کاربرد بُر، موجب کاربری بیشتر نیتروژن در جهت افزایش روغن دانه می شود (ناتال[۱۳] و همکاران، ۱۹۸۷). رشد و استقرار اولیه بهتر ریشهها در کلزا از اثر این عنصر است (استنگولیس[۱۴] و همکاران، ۲۰۰۰).
۱-۲ اهداف
-
- بررسی تأثیر تنش گرمایی آخر فصل بر صفات و فعالیتهای فیزیولوژیکی گیاه کلزا
-
- بررسی تأثیر مصرف بُر بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد کلزا در تاریخهای کاشت دیر هنگام
فصل دوم
فصل دوم
مروری بر پژوهشهای انجام شده
۲-۱ کلزا و اهمیت آن
تجربه های تاریخی نشان داده است که وابستگی به واردات مواد غذایی در بلند مدت یکی از مخاطرهآمیزترین انواع وابستگی است. بخش عمدهای از درآمدهای ارزی کشور به جای سرمایه گذاری و تقویت بنیادهای اقتصادی و تامین امکانات زیربنایی کشور، صرف واردات مواد غذایی می شود (ملکوتی، ۱۳۷۹). بیش از ۹۰ درصد مصرف روغنهای خوراکی مصرفی کشور از طریق واردات تامین میگردد (زاهدی، ۱۳۸۳). از این نظر لزوم برنامه ریزی بلندمدت و منسجم، با هدف نیل به خودکفایی در تولید روغن خوراکی ضروری است.
کلزا بهعنوان مهمترین گیاه دانه روغنی زراعی در مناطق معتدله و دومین محصول مهم دانه روغنی جهان پس از سویا به شمار می آید. ارقام قدیمی این گیاه به دلیل وجود مواد ضد تغذیهای در روغن و بافت اندامهای مختلف گیاه هیچ گونه کاربرد مواد خوراکی برای انسان و دام نداشتند. با کاهش میزان اسید اروسیک[۱۵] در روغن دانه و همچنین کاهش چشمگیر ماده ضد تغذیهای گلوکوزینولات در بافتهای گیاه از طریق کارهای ژنتیکی در دهه ۱۹۷۰ میلادی، مصرف تغذیه انسانی از روغن و مصرف علوفه دام از اندامهای گیاه و حتی بقایای روغن کشی این محصول گسترش فراوانی یافته است. ارقامی از کلزا که دارای مقدار اسید اروسیک کمتر از ۲ درصد در روغن دانه و نیز گلوکوزینولات کمتر از ۳۰ میکرومول بر گرم در کنجاله هستند را در اصطلاح کنولا یا کلزای “دو صفر"میگویند. کنولا[۱۶] یا ارقام دارای مقادیر اندک اسید اروسیک[۱۷] در مقایسه با ارقام دارای مقادیر اسید اروسیک فراوان[۱۸] به عنوان ارقام خوراکی کلزا به شمار میآورند. اصطلاح کنولا اولین بار در سال ۱۹۸۷ پس از انجام سالها کارهای پژوهشی به عنوان روغن کانادایی، با اسید اندک[۱۹] که منظور همان اسید اروسیک بود، به کار برده شد (انجمن بینام کانادا، ۲۰۰۰ و فتحی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۲ سطح زیر کشت کلزا
سطح زیر کشت جهانی کلزا حدود ۳۱ میلیون هکتار و کل محصول تولیدی کلزا در جهان حدود ۶۲ میلیون تن دانه برآورد شده است (فائو[۲۰]، ۲۰۰۹). سطح زیر کشت کلزا در کشور حدود ۸۶ هزار هکتار برآورد و حدود ۱۶۴ هزار تن دانهی کلزا در کشور تولید شده است (مرادی تلاوت و سیادت، ۱۳۹۱).
۲-۳ تنش گرما
وقوع تنش گرما طى دورههاى زایشى کلزا، مانند دوره گلدهى و پر شدن دانه، بهعنوان یک مشکل عمده در بسیارى از اراضی تحت کشت این گیاه استراتژیک پدیدار شده که احتمالاً با افزایش گرم شدن کره زمین در طى سالهاى آتى، اهمیت و نقش منفى آن در کاهش عملکرد مىتواند دو چندان شود. دما میزان فتوسنتز و تنفس گونههاى گیاهى را کنترل کرده و بر گلدهی، توزیع مواد فتوسنتزی و رسیدن آنها موثر است. به طور کلی تأثیر تنش گرما در طی دورههاى زایشی در کلزا را میتوان به سه صورت کاهش تعداد گلها قبل از گرده افشانی، کاهش باروری گلها به دلیل عقیم شدن دانه های گرده و یا خسارت تخمدان و کاهش ظرفیت بوته بهمنظورحفظ خورجینها و دانه های تولیدی در بعد از تلقیح طبقه بندی کرد. مطالعات نشان داده است که کاهش تعداد دانه در بوته های کلزایی که تحت تنش گرما هستند، مىتواند به خاطر کاهش عمل یا باروری گامتوفیتها صورت گیرد. تنش گرما سبب کاهش قابلیت حیات دانه گرده شده که این مسأله مىتواند سبب نمو غیر طبیعی مگاگامتوفیتی و در نتیجه کاهش تشکیل دانه شود. دماهای بالای تنشزا می تواند به تخمدان خسارت وارد کرده و سبب کاهش تعداد تخمکهای بارور و در نتیجه کاهش تعداد دانه در خورجین گردد. این یافته ها مؤید این مسأله است که کلزا بهترین سازگاری را به نواحی خنک داشته بنابراین بهمنظور کشت در نواحی که دوره تشکیل و رشد دانه با دماهاى بالا و خسارتزا مواجه می شود سازگار نیست. به نظر میرسد که قابلیت تحمل گونه خردل زراعی نسبت به گرما بیش از گونه های دیگر جنس براسیکا باشد، اگرچه در این مورد نتایج ضد و نقیضى گزارش شده است. به هر حال تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در خورجین به وسیله توانایی گیاه کلزا بهمنظور فراهم شدن کربن مورد نیاز برای گل آذینها برای دوره سه هفته بعد از گرده افشانی تنظیم میگردد. نتایج حاصل از آزمایشات مختلف نشان میدهد که افزایش تحمل به تنش گرما در کلزا، مانند بسیارى از گونههاى زراعى دیگر، صفت بسیار مهمی بوده که باید براى برنامه های اصلاحی آینده مورد توجه بیشترى قرار گیرد (فرجی، ۱۳۹۱).
۲-۳ اثر تنش گرما آخر فصل بر عملکرد و اجزای عملکرد
میزان خسارت تنش گرما به نوع گیاه، مدت تنش، سرعت افزایش درجه حرارت و مرحله رشد و نموی گیاه بستگی دارد. هنگامی که درجه حرارت هوا به بالاتر از آستانه افزایش پیدا کند آسیب آن قطعی است (الخطیب و پالسن[۲۱]، ۱۹۹۲). پولویک وساوینی[۲۲] (۱۹۸۸) گزارش نمودند باروری کلزا در ۲۸ درجه سانتی گراد در روز و ۲۳ درجه سانتی گراد در شب کاهش و عقیمی گلها افزایش یافت همچنین گلبرگها و کاسهبرگ کوچک شدند و قابلیت حیات پرچمها کاهش یافت. مورسیون[۲۳] (۱۹۹۳) گزارش کردند افزایش دما بیشتر از ۲۷ درجه سانتی گراد در روز و ۱۷ درجه سانتی گراد در شب منجر به عقیمی دانه های گرده شد. همچنین این محققین گزارش نمودند حساسترین مرحله به دما بالا در کلزا بهاره بعد از توسعه جوانه گل تا شروع توسعه بذر بوده و دما بالاتر از ۲۷ درجه سانتی گراد در زمان گلدهی مهمترین عامل تعیین کننده عملکرد دانه کلزا بهاره است. پکان[۲۴] (۱۹۸۸) پیشنهاد کرد در لوله گرده کلزا آنزیم خاصی برای حل و جابجایی دانه گرده و حرکت آن را به طرف تخمدان لازم است که در شرایط تنش گرمایی ممکن است تولید یا عمل آن متوقف شود که نتیجه آن کاهش تعداد دانه در هر خورجین بود. مورسیون و استیوارت[۲۵] (۲۰۰۲) گزارش نمودند دما بالاتر از ۲۷ درجه سانتی گراد اثر بازدارنگی روی دوره گلدهی کلزا دارد. گان[۲۶] و همکاران (۲۰۰۴) گزارش نمودند دما بالای ۳۵ درجه سانتی گراد در روز و ۱۸ درجه سانتی گراد درشب تعداد خورجینها در ساقه اصلی را تا ۷۵ درصد نسبت به شاهد کاهش داد.
وانگ[۲۷] و همکاران (۲۰۰۴) گزارش نمودند دما بالا باعث تسریع در رشد و توسعه گیاه شده و منجر به تخریب گلها و کاهش عملکرد دانه گردید. آنگادی[۲۸] و همکاران (۲۰۰۰) اظهار نمودند که مرحله زایشی حساسترین مرحله نمو کلزا به تنش گرما بوده. که می تواند ناشی از حساسیت نمو دانه های گرده، گرده افشانی و تلقیح به تنش باشد. تنش گرما سرعت نمو گیاه را تسریع نموده و سبب کاهش طول دوره رشد و در نتیجه کاهش پتانسیل عملکرد دانه و روغن میگردد که در شرایط تنشهای محیطی دیگر تشدید می شود (ناتال[۲۹] و همکاران، ۱۹۹۲). بررسیهای گان[۳۰] و همکاران (۲۰۰۴) نشان دادند دما بالا قبل از گلدهی ۱۵ درصد و در دوره گلدهی ۵۸ درصد و بعد از مرحله گلدهی تا ۷۷ درصد توسعه خورجینها را کاهش داد.
مناطقی که در طول سال دما، طول روز، بارندگی و رطوبت دارای تغییرات زیادی هستند تاریخ کاشت یکی از مهمترین عوامل جهت حصول بیشترین عملکرد دانه است و تغییر تاریخ کاشت می تواند جایگزین مناسبی برای رشد و توسعه گیاه برای اجتناب از خشکی درجه حرارت بالا در دوره بحرانی رشد است (محمد یوسف[۳۱] ۲۰۰۲). مندهام[۳۲] و همکاران (۱۹۹۰)، جانسون[۳۳] و همکاران (۱۹۹۵)، کیرکلند و جانسون[۳۴] (۲۰۰۰)، قبادی و همکاران (۱۳۸۵) و فنایی و همکاران (۱۳۸۷) در بررسیهای خود گزارش نمودند تأخیر در کاشت کلزا منجر به کاهش عملکرد دانه شد. استفن و موو (۱۹۹۴) طی دو سال بررسی اثرات تاریخ کاشت روی ارقام کلزا بیشترین عملکرد دانه با میانگین ۲۴۴۹ کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت اول و کمترین آن با میانگین ۱۴۳۰ کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت آخر به دست آوردند. فنایی و همکاران (۱۳۸۷) گزارش نمودند به ازای هر هفته تأخیر در کاشت ۴/۳ درصد عملکرد دانه کاهش یافت. جاویدفر و همکاران (۲۰۰۱) گزارش کردند تأخیر در کاشت سبب کوچک شدن اندازه گیاه و عدم ذخیره کافی مواد غذایی شده است. در بررسی که توسط لون[۳۵] و همکاران (۲۰۰۱) انجام شد گزارش نمودند کاهش عملکرد دانه به واسط تأخیر در کاشت مربوط به کاهش اندازه کانوپی از حد مطلوب بود.
رابرتسون[۳۶] و همکاران (۲۰۰۴) در بررسی عکس العمل کلزا و خردل هندی به تاریخ کشت گزارش نمودند تأخیر در کاشت زمان رسیدن به ۵۰ درصد گلدهی و دوره رسیدگی را کوتاهتر نمود. این محققین کاهش عملکرد دانه را مربوط به کاهش زیست توده در زمان رسیدگی و تغییرات درصد روغن وکاهش اندازه دانه به دما در طی دوره گلدهی مربوط دانستند. دانشیان و همکاران (۲۰۰۸) گزارش نمودند تأخیر در تاریخ کاشت به واسطه نامناسب بودن شرایط محیطی سبب کاهش طول دوره رشد گردید.
۲-۴ اثر تنش گرما بر صفات مورفولوژیک
ویژگیهای مورفولوژیک گیاهان همچون ارتفاع، حجم سیستم ریشهای، تعداد برگ و… دارای نقش تعیین کننده ای در عملکرد اقتصادی گیاه هستند. زافارونی و اشنایتر[۳۷] (۱۹۹۱) یک رابطه خطی بین عملکرد دانه با ارتفاع و قطر ساقه گزارش نمودند. از سوی دیگر این خصوصیات مورفولوژیک به شدت تحت تأثیر ژنوتیپ و شرایط محیطی است. تنش گرمایی ناشی از تاریخ کاشت دیرهنگام می تواند اثر معنیداری بر صفات مورفولوژیک داشته باشد که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم بر پتانسیل عملکرد دانه مؤثر است. تاریخ کاشت از طریق تعیین میزان نور و دمای دریافتی توسط گیاه در طول دوره رشد می تواند باعث ایجاد تغییرات در خصوصیات مورفولوژیکی گیاه گردد. فولاد (۲۰۰۵) گزارش نمود تنش گرما در طول دوره پر شدن دانه منجر به کاهش وزن دانه و تراکم خورجین در کلزا گردید. ابراهیم و همکاران (۱۹۹۸) گزارش نمودند دما بالا فاصله بین میان گرهها را کاهش داد. قادری و همکاران (۲۰۰۶) گزارش نمودند دما بالا باعث کوتاه شدن و ضعیف شدن ساقه کلزا گردید. تاریخ کاشت نامناسب، تعداد شاخه های فرعی، عملکرد دانه و وزن هزار دانه را کاهش داده اما بر تعداد دانه در خورجین تأثیر اندک دارد (تورلینگ[۳۸]، ۱۹۹۱).
۲-۵ اثر تنش گرما بر صفات فیزیولوژیک
پژوهشگران خاورمیانه عربی در سه دسته قابل تفکیک هستند: برخی بر این باورند که با وجود تغییرات محسوس، هنوز رژیمهای عربی، به طور عمده اقتدارگرا باقی ماندهاند؛ برخی بر این نظرند که پارهای شرایط برای دموکراسیسازی در جهان عرب بوجود آمدهاند و برخی - که تعدادشان قابل توجه نیست- بر این باورند که بعضی رژیمها درصدد تحقق و پیشبرد یک دموکراسی پارلمانی کامل همراه با ایجاد فرصتهای برابر برای مشارکت همه نیروهای سیاسی-اجتماعی مهم کشور هستند و به نظر آنها حکومت های عرب خاورمیانه شاهد یک موج کوچک دموکراسیسازی بوده اند. باوجود تفاوتهای محدود در این سه دیدگاه، باید خاطرنشان کرد که هر سه دیدگاه در این نکته وحدت نظر دارند که برخی کشورهای خاورمیانه عربی، آزادسازی سیاسی اولیه یا موج کوچکی از دموکراسیسازی از دهه ۱۹۹۰ به بعد را تجربه کرده اند. با وجود تحقق موج گسترده دموکراسی سازی از نیمه دوم دهه۱۹۷۰ و به ویژه از دهه ۱۹۸۰ به بعد، منطقه خاورمیانه بویژه شیخ نشینهای خلیج فارس ( و تا حد کمتر کویت) از این جریان تا حد زیادی دور بوده اند و به دموکراسی حداقلی نه به عنوان آرمان مطلوب، بلکه به صورت عملگرایانه و در راستای راهبرد بقای سیاسی حکومت و خاندان حاکم روی آوردهاند و در حال حاضر تمایلی به گسترش آن به سطح دموکراسی سازی یا دموکراسی حداکثری ندارند؛ البته با چالشها و فشارهای عمومی نسبتا قابل توجهی برای دموکراسیسازی مواجه بوده اند. (سردارنیا، ۱۳۸۸: ۶-۷)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
دولتهای منطقه خاورمیانه عربی با ساختار اقتدارگرایی، عموما فاقد تجربیات حکومت دموکراتیک در گذشته بوده اند. مطالعات انجام شده بیانگر پیشرفت اندک کشورهای این منطقه در گذار اولیه به دموکراسی میباشد که هنوز فاصله زیادی تا وضعیت دموکراتیک دارد. جداول زیر وضعیت دموکراسی را در منطقه با توجه به نوع رژیم نشان می دهند.
جدول ۳-۱، شاخص دموکراسی در سال ۲۰۱۱ با توجه به نوع رژیم
| نوع رژیم | تعداد کشورها | درصد از کشورها | درصد از جمعیت |
| دموکراسی های کامل | ۲۵ | ۰/۱۵ | ۳/۱۱ |
| دموکراسی های ناقص | ۵۳ | ۷/۳۱ | ۱/۳۷ |
| رژیم های ترکیبی | ۳۷ | ۲/۲۲ | ۰/۱۴ |
| رژیم های اقتدارگرا | ۵۲ | ۱/۳۱ | ۶/۳۷ |
Source: Economist Intelligence Unit
جدول ۳-۲، وضعیت دموکراسی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا
| سال | تعداد کشورهای منطقه | دموکراسی های کامل | دموکراسی های ناقص | رژیم های ترکیبی | رژیم های اقتدارگرا | میانگین شاخص دموکراسی |
