به طور کلی میتوان گفت زنان در تقابل با آزارهای جنسی که توسط نزدیکان و اقوام صورت میگیرد، بسیار محتاطانه عمل میکنند و بی سر و صدا و بدون در جریان قرار دادن دیگران، از راهکارهایی کاملاً فردی بهره میبرند. اما در مورد فضاهای عمومی، موضوع کمیفرق میکند، در این رابطه زنان ممکن است، کمتر ترس خود را مخفی نگه دارند، آن ها علاوه بر راهکارهای فردی ممکن است از دیگران نیز درخواست کمک کنند. بارز کردن وجهۀ مادری و یا منزلت متأهلی از جمله راهکارهایی است که زنان برآن تا کید میکنند، حتی اگر در مورد آن ها صحت نداشته باشد. چرا که زنان بر این باورند که برای مواجهه با سلطه مذکر باید بر سلطه مذکر دیگری تکیه کرد.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
وقتی مجبورم تنهایی جایی بروم سوار ماشین که شدم فوری زنگ میزنم جلوی راننده و شماره ماشین و رنگ و نوع ماشین را به همسرم اطلاع میدهم و این کار را با صدای بلند میکنم که راننده هم بشنود(مورد شماره ۱۶، ۴۲ ساله، پرستار، سبکزندگی مصلحتاندیش).
اغلب وقتی تنها هستم و وقتی همسرم با من باشد او را جلو میاندازم ولی وقتی بچه با من است خیلیها با دیدن بچه بیخیال قضیه میشوند و به من به عنوان مادر بچه نگاه میکنند…..( مورد شماره ۳۵، ۲۵ ساله، کارمند، سبک زندگی محافظهکار).
جدول شماره۴۳٫ ترس از آزارهای جنسی و راهکارهای مواجهه با آن
ردیف | انواع ترسهای جنسی | راه مواجهه |
۱ | ترس از تعرض جنسی اقوام و نزدیکان | احتراز از تردد در جاهای خلوت منزل دوستان و اقوام، دوری گزیدن از افرادی که علائمیرا از آن ها دیده اند، استفاده از قدرت مردانه |
۲ | ترس از تعرضهای جنسی در فضاهای عمومی | تغافل، استفاده از وسایل دفاعی، احتراز از رفت آمد در زمان پرخطر، استفاده از وسایل نقلیه عمومی، استفاده از ادعیه. ایجاد حریم خصوصی در وسایل نقلیه، اطلاع رسانی و تکیه بر قدرت مردانه، رعایت پوشش و حجاب و آرایش، استفاده از منزلت مادری و تأهل، احتراز از نگاه، مقابله به مثل و درگیر شدن، کنترل رفتار جلب توجه کننده، جدی و خشن جلوه دادن چهره |
ترس از استیلای مذکر و راهکارهای مواجهه با آن
سلطۀ مذکر، مفهوم مرکزی است که در پشت همهی ترسها و هراسهای زنان وجود دارد. استیلای مذکر یا مرد سالاری یک سیستم اجتماعی است که در آن مردان قدرت اصلی را دارند و به موجب آن زنان در موقعیت فروتری قرار میگیرند. همانگونه که پیشتر گفته شد یافتههای تحقیق نشان داد ترسهای زنان شامل ترس از خشونت خانگی، ترس از تنهایی، ترس از جرائم، ترس از خیانت همسر (ترسهای موردی) و ترس از آزارهای جنسی و غیره میشود که در پس هر کدام از این موارد استیلای مردانه نهفته است. خیانت همسر در ذهن مرد خانوادهای که زن را در درجه فروتری می بیند اتفاق میافتد، خشونت خانگی نیز در خانواده مردسالاری اتفاق میافتد که مرد علاوه بر قدرت بدنی بیشتر این حق را در خود می بیند که در مواقع لزوم بهروی زن خود دست بلند کند و عمده ترس زنان از تنهایی نیز بیشتر به این موضوع بر میگردد که مبادا مورد تعرض واقع شوند زیرا زن در روند جامعهپذیری خود دریافته که کمتر ممکن است در حضور دیگران آزار جنسی صورت بگیرد. آنچه مسلم است مفهوم مرکزی اکثر ترسهای زنان را ترس از سلطه مذکر تشکیل میدهد. علاوه بر اینکه روند کلی زنان نیز نظیر ازدواج و حوزه خانوادگی، حضور در حوزه عمومی و اشتغال نیز استیلای مذکر مشاهده میشود و زنان راهکارهایی برای مقابله با آن برمیگزینند.
برای مثال پاسخگویی اظهار میدارد:
من تو انتخاب شوهرم هیچ نقشی نداشتم. پدرم برایم تصمیم گرفت و نشاندنم سر سفره عقد. چاره ای جز بله گفتن نداشتم(مورد شماره ۱۲، ۱۸ ساله، خانهدار، سبکزندگی جسورانه).
ویا پاسخگوی دیگری میگوید:
همسرم آدم حساسی است. به خاطر همین برای اینکه خیلی بابت بیرون رفتنم اذیتم نکند یا به او نمیگویم یا با مادرم اینها هماهنگ میکنم که بگویند با من بودهاند(مورد شماره ۱۳،۳۳ ساله، خانهدار، سبکزندگی جسورانه).
مرد سالاری نه تنها در حوزه خصوصی و خانوادگی بلکه در حوزه عمومینیز شایع و مسلط است. فضاهای عمومیدائما در سلطه و سیطره مردان میباشد و قواعد حاکم بر این فضاها نیز قواعد مردانه است و شاید به همین دلیل است که زنان از فضاهای عمومیهراسانند.
۳٫۱سلطه مذکر و اشتغال
یکی از فضاهای بیرونی فضای کاری است، با توجه به اینکه ساختار اشتغال مردانه است، زنان دائما در این فضاها با مسائل و مشکلات خاصی مواجه میشوند که کوچکترین آن ها تبعیضهای شغلی و عدم ارتقاء و بزرگترین و بدترین آن ها آزار جنسی در محیط کار است (صادقی و رجب لاریجانی، ۱۳۹۲).
زنان در چنین فضاهای کاری حق انتخاب چندانی ندارند و در بسیاری از مواقع بخاطر حفظ موقعیت خود مجبورند، با شرایط تبعیض آمیز به نوعی کنار آیند. بنا بر روایت زنان اعتبار و شایستگی آن ها در محیطهای کاری دائما نادیده انگاشته میشود و زنان دائما با سقفهای شیشهای برخورد میکنند. زنان بعضا برای نگهداشت کار خود مجبورند به فضاهای تبعیض آلود تن دهند و گاهی نیز مطیع اوامر افراد بالا دستی گردند. زنان کمتر با مردان درگیر یک فضای رقابتی میشوند، لذا سکوت، سازش، تعامل، همکاری، تسلیم، خود سرزنشی، تغییر در رفتارو پوشش ظاهری از جمله راهکارهایی است که معمولاً زنان برای مقابله با استیلای مذکر بکار میبرند. در بسیاری از موارد نیز ترس از رسوایی و سرزنش موجب میشود که زنان سکوت و کتمان را پیشه کنند. اظهارات زیر بیان کننده دیدگاههای زنان است.
من به شغلم و این درآمد نیاز دارم. به خاطر همین هرچی میگویند گوش میکنم. سعی میکنم اصلاً با آن ها بحث نکنم(مورد شماره ۲۴، ۲۳ ساله، منشی شرکت خصوصی، سبکزندگی محافظهکارانه).
یا پاسخگوی دیگری میگوید:
من تو یک محیط مردانه کار میکنم که دائم باید حواسم باشد حق من تو مسائل مالی و… ضایع نشود. به خاطر همین بعد از یک مدتی که دیدم هر دفعه به یک بهانه ای حق من را ضایع میکنند….. سعی کردم با حسابدارمان کمی ارتباط دوستانهتری برقرار کنم تا اگر دارند مشکلی برایم ایجاد میکنند زود بفهمم و جلوگیری کنم(مورد شماره ۲۵،۲۸ ساله خبرنگار، سبکزندگی مصلحتاندیش).
تو محل کار ما معمولاً پستهای مدیریتی را به مردها میدهند. من تنها مدیر زن هستم از ترس اینکه مبادا به کارم خدشه ای وارد شود انقدر کارهایم را دقیق انجام میدهم و جدی هستم و ساعات بیشتری حضور دارم که کسی جرات نکنه بگه زنها از پس کار بر نمیآیند(مورد شماره ۴۶، ۳۶ ساله کارمند، سبکزندگی مصلحتاندیش).
اوایل که کار میکردم هر خرابکاری که آقایون میکردند لاپوشانی میکردم میگفتم همکاریم عیب ندارد، ولی بعدش دیدم که آقایون فقط منتظرند از من یک آتو پیدا کنند آنچنان جار میزنند که حتی یکبار نزدیک بود کلا من را از اون قسمت بردارند بعد از اون همش میترسیدم ازم آتو بگیرند به خاطر همین تو کارشون دقیق شدم هر وقت میدیدم خطایی از یکشون سر میزنه به رویش میآورم و مدارکش را بهش نشون میدهم که بداند اگر بخواهم میتوانم آبرو برایش نگذارم(مورد شماره ۱۷، ۴۵ ساله، پرستار، سبکزندگی مصلحتاندیش).
۳٫۲رفتارهای خشن در حوزه عمومی
رفتار های خشن مردان در فضاهای عمومی نیز برای زنان هراس آور است، حتی اگر به آن ها ربطی نداشته باشد و زنان صرفا شاهد چنین صحنههایی باشند. راهکارهای زنان در مواجهه با درگیریهای خیابانی بسیار اجتنابی است. به طور مثال پاسخگویی میگوید:
خیلی پیش میآید که شاهد درگیری زنان و آقایان تو مترو هستم به خاطر اینکه آقایان به قسمت زنانه میآیند و حریم را رعایت نمیکنند. در اینجور مواقع اصلاً درگیر نمیشوم. مردها حرمت نگه نمیدارند حرفهای ناصوابی میزنند که در شأن خانواده خودشان است. معمولاً هم اولین واگن سوار میشوم تا شاهد درگیری دیگران هم نباشم(مورد شماره ۱۴، ۴۳ ساله، خانهدار، سبکزندگی مصلحتاندیش).
من اگر ببینم توی خیابان جایی مردم جمع شدهاند حتی اگر حدس بزنم دعواست فوری از آنجا دور میشوم. مردها فحشهای آب نکشیده میدهند که حتی شنیدنش را هم به خودم روا نمیدانم(مورد شماره ۹،۴۲ساله، دانشجو، سبکزندگی محافظهکار).
تو مترو آقایی آمده بود قسمت زنان بعد دوستم با شکم برآمده ایستاده بود. خیلی آرام به مرده تذکر دادم که برود قسمت مردان. اولش خیلی بد برخورد کرد ولی بعدش که خیلی آرام شرایط خانم را توضیح دادم عذر خواهی کرد و رفت قسمت آقایان(مورد شماره ۱۰، ۳۰ ساله مدرس دانشگاه، سبکزندگی مصلحتاندیش).
در مجموع میتوان گفت که ترس زنان از استیلای مذکر را میتوان به سه دسته «ترس از استیلای مذکر در خانواده»، «ترس از استیلای مردانه در فضاهای عمومی» و «ترس از استیلای مردانه در محیط کاری و شغلی» تقسیم کرد.
جدول شماره۴۴٫ ترس از استیلای مذکر و راهکارهای مواجهه با آن
ردیف | ترس از استیلای مذکر | راهکارهای مواجهه با ترسها |