• یکی از مهم­ترین مشکلات موجود بر سر اجرای طرح مذکور را می­توان کمبود و در برخی از موارد عدم وجود اطلاعات در مورد منطقه مورد مطالعه و پتروشیمی اراک در مدارک علمی و نیز در ادارات مرتبط موجود در شهر اراک دانست. یکی از مزایای روش پرومته نسبت به روش سنتی اجرا شده در این مطالعه را می­توان نیاز کمتر به اطلاعات راجع به موقعیت و وضعیت منطقه مورد مطالعه دانست.

• معیارهای روش پرومته بر اساس نظرات صاحب­نظران داخلی و خارجی تعیین شده و نسبت به روش پاستاکیا تعدادبیشتری از معیار را دربر می­گیرد.

• در مرحله­ ای از روش کار پرومته معیارهای موجود بر اساس نظر کارشناسان حیطه­های مختلف با توجه به منطقه مورد مطالعه وزن­دهی شده ­اند و همه معیارها دارای وزن یکسان نیستند. این امر می ­تواند کمک شایانی در جهت پیشبرد اهداف ارزیابی ارزیابی اثرات محیط­زیستی طرح مذکور باشد.

• در روش پرومته بیان می­ شود پروژه از لحاظ کدام یک از معیارها مناسب بوده و از لحاظ کدام یک در رده پایین­تری قرار دارد در حالی که روش پاستاکیا تنها رتبه ­بندی گزینه­ ها را بر عهده دارد.

• تجزیه و تحلیل بسیار حساس روش پرومته سبب می­ شود که با تغییر وزن معیارها، توابع مطلوبیت، پارامترهای آستانه و سطوح محدودیت در نتایج نهایی تغییر ایجاد شود.

• در این روش به تصمیم­ گیران مختلف اجازه داده می­ شود که علاوه بر تصمیم­های گروهی، نظرات فردی خود را مطرح کنند. این امر سبب می­ شود که هر فرد قادر باشد ایده­های خود را مطرح کرده و نوعی نوآوری به حساب می ­آید.

• از دیگر مزایای روش پرومته انعطاف پذیری آن و قابلیت انطباق آن با محیط مورد مطالعه می­باشد. در مطالعه حاضر نیز این قابلیت انطباق از ویژگی­های مثبت روش به کار می­رود.

قابل ذکر است که در پژوهش مورد بررسی اولین بار برای ارزیابی اثرات محیط­زیستی از روش چندمعیاره پرومته استفاده شد و در سایر نقاط دنیا نیز روش مذکور در حیطه ارزیابی اثرات استفاده چندانی نشده است. به همین دلیل در این بخش به بررسی مقالاتی که در زمینه تصمیم ­گیری­های محیط­زیستی با روش­های چندمعیاره بوده ­اند پرداخته می­ شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در تحقیق حاضر پس از انجام فرایند پرومته با توجه به کیفی بودن داده ­های پایه پروژه، روش مذکور به عنوان روشی مناسب برای ارزیابی اثرات در نظر گرفته شد در تحقیق دیگر در سال نیز الرشدان در سال ۱۹۹۹ از روش پرومته در برای ارزیابی اثرات منابع آب اردن بهره گرفتند. طی پژوهشی که این گروه به انجام رسانیدند و بیان کردند که این روش به طور قطع برای تصمیم ­گیری­های محیط­زیست و نیز رتبه ­بندی و طبه­بندی­های محیط­زیستی کارا می­باشد. همچنین در پژوهش آن­ها مطرح شد که این روش می ­تواند به عنوان ابزاری توانا در حل مسائل حیطه ارزیابی و نیز مشکلات ایجاد شده در نتیجه مواجهه با معیارهای متناقض به کار رود. همچنین در مطالعه مورد بررسی بیان شد که روش پرومته روشی بسیار سریع و قابل فهم بوده و به تصمیم­ گیران دید وسیع و مناسبی را در رابطه با گزینه­ ها و معیارهای مورد بحث می­دهد.
یکی دیگر از ویژگی­های یک روش ارزیابی مناسب آن است که انعطاف­پذیر بوده و بتواند معیارهای متنوع کیفی و کمی را به طور همزمان در نظر گیرد. همچنین سرعت بالا از دیگ ویژگی­های یک روش خوب می­یاشد. پرومته این ویژگی­ها را دارا بوده و از این لحاظ برای ارزیابی اثرات مناسب می­باشد. در مطالعه­ ای دیگر، خدابخشی و جعفری در سال ۱۳۸۹ نیز عنوان کردند که روش مورد نظرشان که بر روی ارزیابی اثرات محیط­زیستی سد اردبیل با روش چندمعیاره الکتره- تی آر آی دارای سرعت مناسب و نیز انعطاف­پذیری بالایی است. آن­ها همچنین بیان کردند که حضور و دخالت تصمیم­ گیران مختلف در این حیطه نیز از مزیت­های روش­های چندمعیاره به شمار می­رود. در مطالعات دیگر کبیر و سوتانا سام در سال ۲۰۱۴ و هابس در سال ۱۹۸۶ و هابس در سال ۱۹۷۹ بیان کردند که روش­های چندمعیاره دارای انعطاف­پذیری در امر تصمیم ­گیری می­باشد. همچنین حاتمی- ماربینی و همکاران در سال ۲۰۱۳ به این نتیجه رسیدند که روش­های چندمعیاره به تصمیم­ گیران ارزش داده و تصمیم ­گیری در این حیطه را ساده­تر می­نماید. در مطالعه انجام شده داده ­های جمع­آوری شده از منطقه مورد مطالعه( پتروشیمی اراک) بسیار کم بوده و از دقت مناسب برخوردار نبود. یکی از مزایای روش مورد بحث توانایی استفاده از داده ­های با دقت کم و ارائه جزئیات کامل است. آچیلاس و همکاران نیز در سال ۲۰۱۱ نیز در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که روش­های چندمعیاره توان مقابله با داده ­های ورودی کم دقت را دارند و زینگ- مینگ و همکاران در سال ۲۰۱۳ عنوان کردند که روش­های چندمعیاره و به خصوص روش پرومته دارای دقت زیاد در محاسبات و جزئیات مناسب می­باشد. روش ارائه شده به دلیل داشتن طرح گایا قدرت نمایش دیداری مناسبی برای داده ­ها می­باشد. این امر در تحقیق کبیر و سوتانا سام در سال ۲۰۱۴ نیز مطرح شد.
۵-۲- مقایسه انواع روش­های معمول ارزیابی اثرات محیط­زیستی در ایران با روش پرومته:
۵-۲-۱- از معمول­ترین روش­های سنتی ارزیابی اثرات می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رهیافت­های ویژه به زمان و مکان:

این روش­ها به طور معمول همانند فرم­های آماده­ای هستند که برای انواع طرح­های توسعه مختلف ارائه شده ­اند. در این روش هر نوع طرح توسعه فرم مخصوص به خود را دارد. با اینکه این روش، روش کاملی نیست ولی از طرف سازمان­های مختلف تقاضا می­ شود.

• روش فهرست یا چک­لیست^[۶۶]: این روش، مبتنی بر همه اثرات ممکن است. باید توجه داشت که در روش ذکر شده در مرحله انتخاب گزینه­ ها همه ورودی­ ها با یک ارزش بیان می­گردند در حالی که همه گزینه و اثراتی که بر محیط پیرامون طرح توسعه عمل می­ کنند دارای یک ارزش و اهمیت برابر نیستند. بنابراین روش چک­لیست نمی­تواند به عنوان روشی کامل در ارزیابی اثرت توسعه مطرح گردد. همچنین در این روش فرد تصمیم­گیرنده قبل از اجرای ارزیابی اثرات و چک­لیست مورد نظر پیش ­بینی­هایی در مورد آثار توسعه بر روی محیط­زیست و بخشی از محیط که قرار است به واسطه محیط­زیست تخریب شود کرده و در نهایت اعداد به دست امده را با پیش ­بینی­های خود مقایسه کرده و اجرا و یا عدم اجرای طرح مورد نظر می­رسد. این امر زیاد علمی نبوده و می ­تواند به دلیل احتمال خطای فرد تصمیم­گیرنده مشکلاتی را به وجود آورد.

• روش ماتریس^[۶۷]: از ماتریس­های مورد استفاده در ارزیابی اثرات توسعه می­توان به ماتریس لئوپولد اشاره کرد. این ماتریس­ها تقریبا جزو روش­های معمول و نسبتا جدید در حیطه ارزیابی می­باشند. از ایرادات این روش می توان گفت که روش ماتریس معمولا ارزش­هایی در رابطه با معنی­دار بودن فاکتورها ارائه نمی­کنند و تصمیم­ گیران را با مشکل تحلیل جداول مملو از اعداد تنها می­گذارند.

۵-۲-۲- سایر روش­های معمول در ایران:

• روش شبکه­ ها^[۶۸]: این روش روابط بین اجزای مختلف طرح توسعه، فعالیت­های آن، عوامل محیط­زیستی و دیگر بخش­های تحت تاثیر را نشان می­دهد. روش مورد بحث، به نسبت کامل بوده ولی هنگامی که تمام عوامل مورد بحث را به صورت یکجا نشان می­دهد بسیار پیچیده و مبهم شده و نمی­ توان در آن به مقایسه گزینه­ ها و ارزیابی کمی شرایط قبل و بعد از پروژه و نیز وزن­دهی اثرات مختلف پرداخت.

• روی هم گذاری نقشه­ها^[۶۹] و ^[۷۰]GIS: در این روش نقشه­ها بر روی یکدیگر گذاشته شده و نشان داده می­ شود که هر منطقه­ توانایی تحمل چه میزان توسعه را دارد. همچنین بیان به طور بصری به ما نشان می­دهد که توانایی هر منطقه به چه میزان است. ولی در روش ذکر شده هیچ صحبتی از اهمیت نسبی معیارها نسبت به هم به میان نمی­آید. GIS نمونه ­ای امروزی از این گروه به شمار می­رود.

• مدل­ها^[۷۱]: اگرچه این مدل­ها می­توانند به همراه ماتریس و یا چک لیست گزینه مناسبی برای ارزیابی اثرات به شمار روند ولی در این روش نیز اثرات به واسطه کلمات صورت گرفته و تصمیم ­گیری صرفا بر پایه کلمات برای تصمیم­ گیران دشوار است.

• روش­های ارزیابی چندمعیاره:

همانطور که گفته شد روش­های چندمعیاره برای هر دوی داده کمی و کیفی مناسب بوده و تقریبا تمامی اصولی که برای یک ارزیابی اثرات موفق مورد نیاز است را دارا می­باشد.
فرضیات پژوهشی:

• روش فرارتبه­ای پرومته در محیط فازی روشی موثر و کارا با امکان کاربرد در ارزیابی اثرات توسعه پتروشیمی می­باشد.

صنایع پتروشیمی به دلیل اهمیت خاصی که از نظر نوع محصولات و نقش استراتژیک آن­ها و نیز به خاطر آلودگی­های محیط­زیستی فراوان دارای اهمیت به خصوصی از هر نطر و نیز از لحاظ ارزیابی اثرات به شمار می­روند. همچنین این صنایع دارای داده ­های کمی و کیفی توام بوده و از این لحاظ روش پرومته می ­تواند روش مطلوبی برای آن به شمار رود. همچنین به دلیل تضاد نظری که همیشه بین مسئولین صنعت و محیط­زیست وجود دارد باید با بهره گرفتن از روشی ساده و نیز استفاده از مسئولین حیطه­های مختلف از جمله خود پتروشیمی از ایجاد ابهامات در این مورد جلوگیری کرد. یکی از توانایی­های پرومته برطرف کردن ابهامات می­باشد. همچنین سادگی و استفاده از نظر کارشناسان مختلف از ویژگی­های این روش است.

• نتایج روش پرومته در محیط فازی سودمندتر از روش­های معمول ارزیابی اثرات در یک مطالعه موردی صنعت پتروشیمی است.

همانطور که در فصل چهار مطرح شد حدودا در ۵۰% از موارد نتایج به دست آمده از هر دو روش یکسان بوده و در ۵۰% از گزینه­ ها ، نیز نتایج به دست آمده از دو روش مورد مطالعه نزدیک به یکدیگر می­باشد. این در حالی است که همانطور که ذکر آن رفت روش­های ارزیابی توسعه کنونی در ایران همگی تنها داده ­های کمی را شامل شده و برای داده ­های کیفی مناسب نیستند و یا بسیار پیچیده بوده و دارای روش اجرای بسیار پیچیده و نیز فهم دشوار است. از این رو روش ارائه شده در مطالعه حاضر، روش مورد بررسی به دلیل در بر گرفتن هر دوی داده ­های کمی و کیفی و نیز فهم و فرمول­های ساده و روش اجرای نسبتا آسان سودمند می­باشد.
پیشنهادات:

• با توجه به اینکه در مطالعه اخیر رو سایر مطالعات انجام شده در رابطه با روش­های چندمعیاره و روش پرومته توانایی این روش در مطالعات محیط­زیستی ثابت شده است پیشنهاد می­ شود که در سایر مطالعات محیط زیستی نسز از این روش استفاده شود.

• پیشنهاد می­ شود برای ارزیابی اثرات محیط­زیستی از سایر روش­های چندمعیاره نیز استفاده شده و قابلیت­ها و مزیت­های روش­های مذکور با یکدیگر مقایسه گردد.

• همانطور که ذکر آن رفت علی رغم مشکل در زمینه به دست آوردن اطلاعات پایه در مورد منطقه مجتمع پتروشیمی اراک انجام پروژه با روش پرومته میسر شد. به همین دلیل پیشنهاد می­ شود که در پروژه­ های عظیمی که با کمبود اطلاعات مواجه هستند نیز از این روش استفاده گردد.

پیوست ۱: طرح­های مشمول ارزیابی اثرات محیط­زیستی

ملاحظات
منطقه ۹