با این حال ممکن است نتایج آن در عمل نیز دارای کاربردهای مشخصی باشند و از این منظر بتوان آن را پژوهشی کاربردی به حساب آورد . از منظر تحلیل آماری در این پژوهش از تکنیک رگرسیون ترکیبی چند متغیره و تجزیه و تحلیل ضرایب هم بستگی استفاده خواهد شد.
۳-۳- مسئله پژوهش
پژوهش علمی همواره با نوعی مسئله آغاز می‌شود و هدف آن پیدا کردن جواب مسائل با بهره گرفتن از روش‌های علمی است. مسئله به صورت یک جمله سوالی یا اظهاری است که بیان می‌کند چه رابطه ای بین متغیرها وجود دارد؛ بیان صریح سوال و موضوع تحقیق از مهمترین و شاید سخت ترین مراحل تحقیق علمی است. اگر کسی می خواهد مساله ای را حل کند باید توضیح دهد آن مسئله چیست، قصد انجام چه کارهایی را دارد و در پی یافتن پاسخ چه پرسش‌هایی است.
همانطور که در فصل اول تشریح شد، تحقیق حاضر در پی حصول به این نکته است که آیا رابطه معناداری بین رتبه‌بندی شرکت‌ها بر اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی با میزان افشای اختیاری آنها وجود دارد یا خیر؟ بنابراین می توان گفت مسئله اصلی در این پژوهش این است که:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
آیا رابطه و همبستگی بین رتبه شرکت‌ها براساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی با میزان افشای اختیاری آنها وجود دارد؟
۴-۳- فرضیه تحقیق
“پژوهشگر پس از انتخاب و تعیین مسئله، اقدام به بیان فرضیه پژوهشی می‌کند. فرضیه در حقیقت راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای پاسخگویی به مسئله است. به همین دلیل، تدوین یک فرضیه مناسب بستگی به چگونگی بیان یک مسئله دارد” (دلاور،۱۳۹۰).
با توجه به آنچه که در فصل اول بیان شد، به نظر می رسد کسب جایگاه برتر از نظر شاخص‌های مالی و غیر‌مالی، انگیزه‌ای در مدیر برای افشای بیشتر اطلاعات، فراهم نماید. از این رو در این پژوهش که رابطه بین رتبه‌بندی شرکت‌ها و میزان افشای اختیاری اطلاعات را بررسی می‌کند، فرضیات زیر مطرح می‌شوند:
فرضیه اول- هرچه رتبه شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی بالاتر باشد، میزان افشای اختیاری آن، بیشتر است.
فرضیه دوم- بین تغییر رتبه شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی با تغییر میزان افشای اختیاری رابطه وجود دارد.
۵-۳- جامعه و نمونه آماری تحقیق
یک جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحد ها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند(سرمد و دیگران،۱۳۹۱). نمونه مجموعه کوچکی از جامعه آماری و مشتمل بر برخی اعضای جامعه می باشد. به عبارت دیگر تعدادی از اعضای جامعه آماری و نه همه آنها نمونه تحقیق را تشکیل می دهند. برای نمونه گیری روش‌های گوناگونی وجود دارد. نمونه گیری تصادفی ساده، نمونه گیری منظم (سیستماتیک)، نمونه گیری تصادفی طبقه ای، نمونه گیری خوشه ای، نمونه گیری ناحیه ای، نمونه گیری مضاعف، نمونه گیری دردسترس، نمونه گیری هدفدار قضاوتی و نمونه گیری هدفدارسهمیه ای برخی از رویکردهای مورد استفاده برای انتخاب نمونه هستند.
جامعه آماری این تحقیق با توجه به ضرورت دستیابی به صورت‌های مالی تهیه شده بر اساس استانداردهای حسابداری واحد (ایران) مشتمل بر کلیه شرکت هایی می باشد که حداقل از ابتدای سال ۱۳۸۷ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده و تا پایان سال ۱۳۹۱ در آن حضور داشته اند . نمونه آماری این تحقیق مشتمل بر شرکت هایی است که از ویژگی های زیر هم زمان برخوردار بوده باشند:
۱- برای برخورداری از قابلیت مقایسه،دوره مالی آنها منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
۲- طی سال­های ۸۷ تا ۹۱ تغییر سال مالی نداده باشند.
۳- از گروه شرکت‌های واسطه گری مالی(بانک­ها،شرکت‌های سرمایه ­گذاری،بیمه و لیزینگ) نباشند.
۴- در این پژوهش یکی از شاخص‌های مالی موردنظر برای رتبه‌بندی شرکت‌ها، نسبت‌های سودآوری می‌باشد. به همین دلیل شرکت‌های نمونه می بایست طی دوره مورد پژوهش زیان‌ده نباشند.
۵- به دلیل اینکه یکی از معیارهای غیر‌مالی مورد استفاده در رتبه‌بندی، تعداد دفعات معاملات شرکت می‌باشد، لذا به منظور انتخاب نمونه‌ای همگن، تعداد دفعات معامله شرکت نباید کمتر از ۱۰۰مرتبه در سال باشد.
۶- اطلاعات مربوط به متغیرهای انتخاب شده در این تحقیق قابل دسترس باشد.
۷- نباید در طی دوره تحقیق، توقف عملیات یا تغییر فعالیت داشته باشد.
شایان ذکر است برای محاسبه برخی متغیرها یا برازش برخی مدل‌های تحقیق دسترسی به داده های سال های ۸۳ تا ۸۶ نیز ضروری بوده است . به عنوان نمونه برای محاسبه میانگین بازدهی سهام شرکت در طول سال مالی t-4 تا t دسترسی به داده های ۴ سال قبل لازم است.از این رو داده های سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۶به عنوان داده های ۴ سال قبل در صورت ضرورت مورد استفاده قرار گرفته است.
انتخاب نمونه براساس معیارهایی مانند معیارهای پیش گفته را روش حذفی می نامند (حسنی، ۱۳۸۸ ). بکارگیری این روش برای انتخاب نمونه در پژوهش های حسابداری مرسوم است. از نظر نوع روش نمونه گیری می توان این روش را منطبق بر روش نمونه گیری هدف دار قضاوتی دانست. این نوع نمونه گیری مستلزم انتخاب آزمودنی ها و مشاهداتی است که بهترین و منطقی ترین شرایط را برای ارائه اطلاعات مورد نیاز دارند. این طرح نمونه گیری زمانی بکارگرفته می شود که طبقه یا شمار محدودی از افراد جامعه اطلاعات یا ویژگی های مورد نظر را داشته باشند.
در پایان با در نظر گرفتن شرایط فوق نمونه انتخابی ۴۹ شرکت را در بر می گیرد. بنابراین می توان گفت در این پژوهش ۲۴۵ شرکت-سال به عنوان نمونه، مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
۶-۳- روش گردآوری اطلاعات
برای جمع آوری اطلاعات درباره ی داده های مربوط به منظور رتبه‌بندی شرکت‌ها و افشای اختیاری آنها به محل نگهداری صورت‌های مالی در بورس اوراق بهادار مراجعه شده و اطلاعات مورد نیاز با بررسی اسناد و مدارک و صورت‌های مالی ارائه شده و در برخی موارد با بهره گرفتن از لوح فشرده (که شامل اطلاعات صورت‌های مالی و گزارشات هیئت مدیره شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد)، سایت اینترنتی بورس اوراق بهادار و یا با بهره گرفتن از بانک های اطلاعاتی “ره آورد نوین” و “تدبیر پرداز” گردآوری خواهد شد.
۷-۳- مدل مورد استفاده برای آزمون فرضیه‌ها
با توجه به فرضیات مطرح شده در این پژوهش، مدل رگرسیونی زیر برای آزمون فرضیه اول به کار می رود:
Disclosure = + Ranking_i,t + CEO_HOLD_i,t + RET_i,t + NEG_RET_i,t+ STD_RET_i,t+ MTB_i,t+ ln_SIZE_i,t+e_i,t(1)
که DISCLOSURE سطح افشای اختیاری شرکت می‌باشد.
RANKING: رتبه شرکت از نظر شاخص‌های مالی و غیر‌مالی است.
CEO_HOLD: نسبتی از سهام در اختیار مدیران که میزان مالکیت بیش از پنج درصد کل سهام شرکت باشد. در صورتیکه حداقل یکی از مدیران مالک بیش از پنج درصد سهام باشد، متغیر کنترلی برابر یک و در غیر این صورت صفر می‌باشد.
RET: میانگین بازدهی سهام شرکت در طول سال مالیt-4 تا t است.
NEG_RET: متغیر کنترلی است که اگر RET منفی باشد برابر یک و در غیر‌این صورت برابر صفر است.
STD_RET: میانگین انحراف معیار بازدهی روزانه سهام در طول سال مالی t-4 تا t است.
MTB: نسبت ارزش بازار به دفتری است.
Ln SIZE: لگاریتم طبیعی ارزش بازار سهام شرکت^[۱۱۴] است.
i معرف شرکت و t معرف سال مورد بررسی است.
هم چنین به منظور آزمون فرضیه دوم مدل رگرسیونی زیر که برگرفته از مدل(۱) است، به کار گرفته می‌شود:
∆Disclosure = + ∆Ranking_i,t + ∆CEO_HOLD_i,t + ∆RET_i,t + ∆NEG_RET_i,t+ ∆STD_RET_i,t+∆MTB_i,t+ ∆ ln_SIZE_i,t+e_i,t(2)
۸-۳- اندازه‌گیری متغیر های پژوهش
اولین گام برای آزمون فرضیه تحقیق، ارائه تعریف دقیق و مناسبی از متغیرهایی است که امکان اندازه‌گیری خصوصیات مورد توجه در تحقیق را میسر سازد. “متغیر کمیتی است که می تواند از واحدی به واحد دیگر یا از یک شرایط مشاده به شرایط دیگر، مقادیر مختلفی را اختیار کند. به بیان دقیق تر، متغیر نمادی است که اعداد یا ارزش ها به آن منتسب می‌شود"(سرمد و دیگران،۱۳۸۹). “متغیرها را معمولا از نظر نقش آن ها در تحقیق می توان به ۵ دسته تقسیم کرد: ۱٫ متغیر مستقل ۲٫ متغیر وابسته ۳٫ متغیر تعدیل کننده ۴٫ منتغیر کنترل ۵٫ متغیر مداخله گر"(همان).
متغیرهای مورد مطالعه در این تحقیق، شامل متغیر وابسته، متغیر مستقل اصلی و متغیرهای مستقل کنترل به شرح زیر می باشند:
الف- متغیر مستقل:
“متغیر مستقل یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که بعد از انتخاب، دخالت یا دستکاری شدن توسط محقق، مقادیری را می پذیرد تا تاثیرش روی متغیر وابسته مشاهده شود"(همان).
متغیر مستقل در این تحقیق، رتبه شرکت از نظر شاخص‌های مالی و غیر‌مالی می‌باشد. به منظور رتبه‌بندی از روش امتیازدهی F-SCORE استفاده می‌شود. در این روش، اطلاعات هر دو سال متغیرهای مورد بررسی باهم مقایسه می‌شوند. در صورتی که قدرمطلق متغیر مورد نظر نسبت به سال قبل افزایش یافته باشد امتیاز یک و در صورت کاهش امتیاز صفر در نظر گرفته می‌شود. این عمل در کلیه نمونه‌های مورد بررسی برای تمامی متغیرها انجام می‌گیرد. بدین ترتیب نمونه‌های مورد بررسی از لحاظ متغیرهای مالی دارای امتیازی بین صفر تا نه (تعداد متغیرهای مالی) و از لحاظ متغیر غیر‌مالی دارای امتیازی بین صفر تا یک (تعداد متغیر غیر‌مالی) خواهند گردید. روش امتیازبندی یک روش متداول در تحقیقات است(پیتروسکی^[۱۱۵]،۲۰۰۰؛ ناین^[۱۱۶]،۲۰۰۳؛ موهنرام^[۱۱۷]،۲۰۰۴؛ مهرانی و همکاران،۱۳۸۳؛ مهرانی وتحریری،۱۳۹۰).
شاخص‌های مالی
ترکیب نه علامت بنیادی مالی که چهار بعد مهم شرکت یعنی سودآوری، کارایی عملیاتی، نقدینگی و تصمیمات تامین مالی را مورد اندازه‌گیری قرار می‌دهد، رتبه شرکت را بر‌اساس شاخص‌های مالی مشخص می‌کند. عدد ترکیبی مالی که F_SCORE مالی نامیده می‌شود، جمع نه علامت بنیادی مالی مورد محاسبه می‌باشد. علامت یا عدد ترکیبی مالی به گونه‌ای طراحی شده است که توانایی و استحکام کلی وضعیت مالی شرکت را اندازه‌گیری می‌کند.
نمره ترکیبی یا F_SCORE مالی برابر است با مجموع تمامی علائم بنیادی باینری:
مالیF_SCORE= F_∆ROA +F_∆ROE + F_∆TURN + F_∆INVT+ F_∆SLINV + F_∆LIQUID +F_∆LEVG + F_∆DIVEQ + F_∆MARGIN (3)
با‌توجه به تحقیقی که توسط نوروش و همکاران (۱۳۸۹) با عنوان رتبه‌بندی شاخص‌های سنجش شرکت‌های موفق صورت گرفت، آنان متذکرشدند که همه معیارها اعم از مالی و غیر‌مالی دارای اهمیت برابری نیستند؛ به عبارت دیگر، برخی از معیارها دارای اهمیت بیشتری نسبت به معیارهای دیگر هستند. بنابراین در اینجا، با بهره گرفتن از روش تحلیل عاملی ضریبی به هریک از متغیرها با توجه به اهمیت نسبی‌شان، اختصاص داده می‌شود و معادله (۳) به صورت زیر تعدیل می‌شود:
مالیF_SCORE=F_∆ROA +F_∆ROE + F_∆MARGIN + F_∆INVT+ F_∆TURN + F_∆SLINV + F_∆LIQUID +F_∆LEVG + F_∆DIVEQ (4)