فهرست جداول
جدول۴-۱: تفاوت تحلیل به وسیله روش سناریو با روش های سنتی آماری…………………………………………………………..۳۸
جدول ۵-۱: حالت های رشد اقتصادی مبتنی بر سیکلهای اقتصادی…………………………………………………………………….۵۱
جدول۵-۲: سناریوهای رشد کانتینری میتنی بر سیکلهای اقتصادی……………………………………………………………………..۵۱
جدول۵-۳: مقایسه میانگین رشد اقتصادی و کانتینری جهان……………………………………………………………………………….۵۲
جدول۵-۴: حجم تجارت کانتینری جهان در سالهای ۱۹۹۱-۲۰۱۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۵۳
جدول۵-۵: ترافیک کانتینری جهان در ۲۰۲۵ …………………………………………………………………………………………………….۵۴
جدول۵-۶: مقایسه آیتم های اقتصادی و کانتینری ایران و جهان در سال های ۲۰۱۰-۱۹۹۲٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۵۴
جدول ۵-۷: برآورد حجم ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۵۸
جدول۵-۸: تعداد و نوع تسهیلات بندر شهید رجائی ……………………………………………………………………………………….۶۲
جدول ۵-۹: برآورد تعداد تجهیزات و تسهیلات ترمینال کانتینری شهید رجائی در سال ۱۴۰۴٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۶۷
جدول ۵-۱۰: پیش بینی شاخص های مهم اقتصادی بر مبنای سند استراتژی توسعه صنعتی……………………….۷۰
جدول ۵-۱۱: تخمین هزینه های احداث تجهیزات وتسهیلات بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴ ………………..۷۳
جدول ۶-۱: برآورد تعداد و هزینه تجهیزات و تسهیلات کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۷۷
جدول پ ۱-۱ برآورد حجم ترافیک کانتینری جهان بر اساس مدل سناریو……………………………………………………۸۶
جدول پ ۱-۲ برآورد حجم ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی بر اساس مدل سناریو……………………………….۸۷
جدول پ ۱-۳ پیش بینی اسکله های کانتینری مورد نیاز بندر شهید رجایی بر اساس مدل سناریو…………..۸۸
جدول پ ۱-۴ پیش بینی تعداد گنتری کرین های مورد نیاز بندر شهید رجایی بر اساس مدل سناریو……..۸۹
جدول پ ۱-۵ برآورد تعداد ترانستینر مورد نیاز بندر شهید رجایی بر اساس مدل سناریو………………………….۹۰
فصل اول : کلیات
۱-۱مقدمه
حمل و نقل همواره از مهمترین بخشهای مرتبط باهرگونه فعالیتهای تولیدی و خدماتی به شمار رفته و یکی از عوامل مؤثر در رشد و توسعه اقتصادی هر کشور محسوب می گردد. از بین بخشهای متفاوت حمل و نقل (زمینی، هوایی و دریایی)، بخش حمل و نقل دریایی بنا به دلایل اقتصادی از جمله، هزینه پایینترحمل و نقل در مقایسه با سایر بخشها و همچنین، حجم بسیار بالا و ظرفیت فوقالعاده، مهمترین بخش محسوب می گردد. با توجه به سهم بسیار بالای بخش حمل و نقل دریایی در صرفه جویی هزینه ها، این بخش غالباً نقش فعالی در القای اصلاحات و خواسته های خود به سایر بخشها دارد. شبکه حمل و نقل به ویژه در بخش دریایی، به دلیل گستردگی ارتباطات جهانی و مبادلات بین المللی، همواره در معرض تغییرات محیطی قرار داشته و دارد. این تغییرات را میتوان بصورتهای تکنولوژیکی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در نظر گرفت که هر یک به نوعی می تواند بر نحوه عملکرد سایر بخشها و همچنین بر شبکه حمل و نقل تأثیر گذار باشد (غروی، ۱۳۸۱).
یکی از مهمترین تغییرات تکنولوژیکی، پیدایش کانتینر و گسترش کاربرد آن در سطح وسیع در شبکه حمل و نقل بین المللی است. کانتینر به دلیل امتیازات خاص خود، به سرعت در شبکه حمل و نقل رسوخ پیدا کرده و کلیه کشورهای جهان را ملزم به اصلاح سیستم حمل و نقل خود نموده است.کانتینری کردن به معنای جابجایی محموله ها در کانتینرها، سیستمی است که در دریا و خشکی پیشرفت کرده است، کانتینری شدن حمل و نقل بین المللی از اواخر دهه ۶۰ میلادی با ورود کانتینر آغاز شده و در دهه ۷۰ میلادی توسعه یافته است (غروی، ۱۳۸۱).
با توجه به گرایش روز افزون ناوگان حمل و نقل دریایی جهان در جهت کانتینری نمودن محمولات، جهت پاسخگویی به نیازهای واردات و صادرات هر کشور، بدون شک کانتینریزاسیون به عنوان اصلی ترین مشخصه توسعه اقتصادی کشورها محسوب شده و بخش قابل توجهی از اقتصاد هر کشور را تشکیل می دهد. اهمیت این موضوع وقتی قابل ذکر است که امروزه بیش از ۹۰ درصد کالاهای تجاری توسط حمل و نقل دریایی جابه جا می گردد و در این روش نیز سهم حمل و نقل کانتینری در حال افزایش میباشد، اگر چه تعیین ارزش مالی محمولات در حمل و نقل کانتینری، تقریباً غیر ممکن است اما صندوق توسعه و تجارت سازمان ملل ارزش آن را تا حدود ۵ درصد مجموع تجارت جهانی برآورد کرده است( صفارزاده و همکاران، ۱۳۸۵).
در ابتدای این فصل توضیح مختصری در خصوص اهمیت مسئله آینده نگاری ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی ارائه شده و سپس اهداف تحقیق به طور خلاصه شرح داده می شود و در ادامه روش های دست یابی به این اهداف نیز مشخص خواهد شد .
۲-۱بیان مسئله
کشور ایران با حدود ۳۰۰۰ کیلومتر مرز دریایی، موقعیت ویژه ای در منطقه و نیز به لحاظ ارتباط با آبهای جهان از اهمیت فوقالعاده ای در بخش حمل و نقل دریایی برخوردار است و از سویی دیگر با قرار گرفتن در مسیر تجارت جهانی موقعیت بسیار ممتازی دارد که می تواند منشأ درآمدهای اقتصادی فراوانی باشد، همچنین ایران به دلایل مختلفی از جمله جغرافیای دریایی، داشتن موقعیت مناسب در بین کشورهای اروپایی و آسیای میانه، دسترسی به خلیج فارس و دریای عمان در جنوب و دریایی خزر درشمال و قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال- جنوب و نیز شرق- غرب به عنوان چهار راه تجارت جهانی مطرح است (طرح جامع بنادر ایران، ۱۳۸۳).
از این رو کشور ایران به منظور دستیابی به سهم بیشتر در این صنعت (ازنظر تناژ و درآمد)، چارهای جز تقویت ظرفیتهای باالقوه و اجرای طرحهای توسعهای شبکه حمل و نقل، ایجاد زیرساختهای مرتبط، سرمایه گذاری، مدیریت و توسعه تجهیزات و منابع انسانی در بنادر را نخواهد داشت و از آنجایی که بر اساس نتایج مطالعات طرح جامع بنادر کشور ظرفیت عملیاتی بنادر کشور درسال ۱۳۹۴ به ۱۶۰ میلیون تن خواهد رسید که نیمی از آن (۷ میلیون تی ای یو) به صورت کانتینری میباشد، بنابراین شناخت فاکتورها و عوامل مؤثر بر ترافیک کانتینری در بنادر کشور و در نظر گرفتن طیف وسیعی از حالتهای ممکن در عملیات کانتینری در سالهای آتی به منظور استفاده از ظرفیت و پتانسیلهای کشور در این صنعت و برنامه ریزی جهت ایجاد زیرساختهای لازم برای تحقق اهداف خویش بسیار حائز اهمیت است. بی تردید در این چارچوب مطالعه و تحقیق در خصوص وضعیتهای ممکن در آینده ممکن ترافیک کانتینری بنادر کشور به عنوان یک برنامه استراتژیک در بخش حمل و نقل دریایی و به ویژه حمل و نقل کانتینری مطرح بوده و می تواند در بر گیرنده تمامی جوانب اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و عمرانی ملی با نگرش به سند چشم انداز توسعه بیست ساله کشور[۱]موجب گردد تا کلیه سرمایه گذاریها در توسعه این بخش با هماهنگی بیشتر دستگاه ها و در چارچوب اهداف مشخص و اولویت بندی شده به نتیجه مطلوبتری دست یابد و منجر به ساخت، توسعه و تجهیز بنادر در ابعاد لازم، استفاده از تجهیزات پیشرفته و نهایتاً استفاده از تکنولوژی مدرن اطلاعاتی و نهادینه سازی جهت پذیرش مناسب محمولات، افزایش میزان ترانزیت، ترانشیپ، واردات و صادرات و به ویژه صادرات غیر نفتی به منظور دست یابی به امری حیاتی در افزایش رشد اقتصاد ملی و توسعه پایدار گردد. از آنجا که در معادلات سیاسی و اقتصادی و لجستیکی کشور در قرن بیست و یکم، نقش بنادر بسیار حساس و سرنوشت ساز است، بنابراین برای ایجاد و حفظ کریدورهای جابجایی کالای منطقه در کشورمی بایست بنادر خود را با ظرفیتی مناسب، تجهیزات مدرن و پیشرفته، ایمن و سریع مجهز نماییم و این اهداف بدون برنامه ریزی و داشتن اطلاعات کافی از حالت های ممکن درامر جابه جایی محمولات محقق نخواهد شد(طرح جامع بنادر ایران، ۱۳۸۳).
( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
بنابراین در این تحقیق به دنبال آن هستیم تا حجم تقاضاهای بالقوه ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی در حالتهای مختلف را تعیین نماییم. در این تحقیق هدف از آینده نگاری، پیش بینی بر مبنای مدل های اقتصادسنجی آینده و گذشته نیست، بلکه این تحقیق تلاش مینماید تا با ایجاد تغییر در فاکتورهای موثر در صنعت حمل و نقل کانتینری، آینده های این صنعت در سال ۱۴۰۴ را پیش بینی نماید تا از این طریق حالتهای مختلف توسعه و یا ایجاد زیرساختهای جدید به منظور افزایش حجم عملکرد بنادر کشور در دستور کار برنامه ریزان بندری قرار گیرد. با توجه به اینکه پیش نیاز چنین هدفی داشتن برنامه ریزی صحیح و جامع بوده و هیچ برنامه ریزی نیز بدون مطالعه و پژوهش محقق نخواهد شد و نظر به اینکه سال ۱۴۰۴ سال پایان سند چشم انداز کشور می باشد، بنابراین آینده- نگاری ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی از سال ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۴ با توجه به اصلیترین متغیرهای اثر گذار با رویکردی متفاوت می تواند پیش نیاز و مأخذی برای برنامه ریزی در پانزده سال آتی حمل و نقل دریایی در آن بندر باشد .
۱-۳ اهمیت،ضرورت و کاربرد نتایج
نظر به اینکه برنامه ریزی مبنای توسعه اقتصادی هر کشور محسوب شده و به منظور ایجاد هر برنامهای نیز تصویری هرچند خام و مختصر مورد نیاز است و از آنجا که آینده نگاری موضوعی است که به طور خاص با جهان در حال تغییر کنونی عجین شده و بنابراین محققین را وادار میسازد کند تا به منظور مواجه منطقی با فرصتها و تهدیدهای احتمالی ، آیندهای هرچند مبهم، اما منسجم را بر اساس روندها و رویدادهای گذشته و موجود پیش بینی نمایند. در بخش حمل و نقل دریایی داشتن تصویری از وضعیت آتی به منظور ارائه برنامه های جامع ضرورتی اجتناب- ناپذیر است. حمل و نقل کانتینری روند رو به رشدی را در سال های اخیر تجربه نموده و این تحقیق تلاش مینماید تا با نگاهی علمی اهمیت و لزوم توجه به این موضوع را در بندر شهید رجایی بیان نماید.
یکی از مهمترین دلایل انتخاب موضوع این تحقیق را میتوان احتمال از بین رفتن موقعیت بندر شهید رجایی در زنجیره حمل و نقل بین المللی دریایی در سال های آتی بر شمرد. این تحقیق با شناسایی متغیرهای اثرگذار بر حمل و نقل کانتینری می تواند حساسیت این بخش بر هر یک از متغیرها را نشان دهد. در نتیجه بیشترین کاربرد این تحقیق در جامعه برنامه ریزی حمل و نقل کشور و خصوصا” در بخش حمل و نقل دریایی متصور میباشد. هر نوع تغییری که در متغیرها ایجاد شود می تواند سرمنشا تغییرات بعدی در حجم ترافیک کانتینری و متعاقبا تعداد تجهیزات اصلی مورد نیاز گردد. برخی دیگر از کاربردهای این تحقیق عبارتند از:
استفاده از آن در تدوین برنامه جامع بندر شهید رجایی در سال های آتی
استفاده از آن به عنوان پیش نیازی در تهیه برنامه های استراتژیک درایجاد بازارهای جدید در بندر شهید رجایی.
استفاده از آن به منظور مقایسه برخی از شاخص های عملیاتی بندر شهید رجایی با بنادر مهم منطقه و جهان.
فراهم آوردن پیش نیازی برای اصلاح ساختار نظام عملیات کانتینری موجود در بندر شهید رجایی و برنامه ریزی در جهت افزایش کارایی در آن بندر.
استفاده از آن به منظور ارزیابی اقتصادی سرمایه گذاری های در نظر گرفته شده آتی در بندر شهید رجایی و پیشگیری از هدر رفتن منابع مالی موجود و اولویت بندی در سرمایه گذاری ها.
برنامه ریزی در جهت جلب خطوط اصلی کشتیرانی پس از رفع موانع ظرفیتی و تجهیزاتی در بندر شهید رجایی در جهت افزایش ظرفیت عملیاتی در آن بندر.
۱-۴ اهداف تحقیق
هدف اصلی این پژوهش بررسی و تعیین حجم تقاضای های بالقوه ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴ و ارزیابی آن با میزان عرضه خدمات کانتینری قابل ارائه در آن بندر می باشد.
اهداف فرعی این تحقیق عبارتند از :
تعیین تعداد تجهیزات عملیات کانتینری شامل گنتری کرین ها، ترانستینر ها وکشنده های مورد نیاز جهت پاسخگویی به تقاضای ترافیک کانتینری در سال ۱۴۰۴ .
تعیین میزان اراضی پشتیبانی مورد نیاز جهت پاسخگویی به تقاضای ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴
تعیین تعداد اسکله های کانتینری مورد نیاز جهت پاسخگویی به تقاضای ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴
۱-۵ فرضیات تحقیق
این مطالعه برای پاسخگوئی به فرضیاتی طراحی شده که در اینجا بعنوان فرضیات اصلی تحقیق شناسایی شده و هسته اصلی تحقیق نیز به منظور پاسخگوئی به این فرضیه ها طراحی طراحی شده اند. فرضیه اصلی این تحقیق مستقیما به تعیین کمی حالتهای مختلف تقاضای ترافیک کانتینری بندر شهید رجایی در سال ۱۴۰۴ خواهد پرداخت. مهمترین فرضیاتی که در این تحقیق پرداخته خواهد شد عبارتند از:
فرضیه اصلی:
خدمات کانتینری قابل ارائه موجود در بندر شهید رجایی پاسخگوی حجم تقاضای ترافیک کانتینری آن بندر در سال ۱۴۰۴ نمی باشد.
فرضیات فرعی:
