در قانون مدنی زرتشتیان در زمان ساسانیان ، بند چهارم از فصل نهم حکایت بر این دارد که در صورتی که مدعی صحت امضاء و مهر ذیل سند منعقده بین خود و مدعی علیه را تصدیق نماید ، چنانچه حروف و عبارات آن قرارداد ، دست نخورده باشد ، معتبر و لازم الاجرا بین طرفین خواهد بود و مدعی حق ندارد نسبت جعل به آن بدهد^[۲۴] .
در زمان حکومت انوشیروان به دستور وی معاملات نزد قضات انجام شده و در دفاتر مربوطه درج گردید^[۲۵] .
ب ) تاریخچه سند در حقوق ایران بعد از اسلام
در ایران بعد از اسلام ، به طوری که از کتب و آثار مربوط به این دوره استخراج می‌شود عمل قضا و دادرسی بوسیله نمایندگان دین و دولت صورت می‌گرفت و دولت در عزل و نصب آن ها آزادی عمل داشت ، تنظیم اسناد از نظر قانونی به عهده قاضی القضات و یا نماینده وی بود که دفاتری نیز در این خصوص تنظیم میشد . محررین و نویسندگان اسناد اولاً باید به احکام معاملات و فقه اسلامی‌احاطه کامل داشته و ثانیاً به زیور عدل آراسته باشند و از نظر قانونی ، اسناد تنظیمی‌مورد حمایت دولت بود و خرید و فروش و قرض و اجاره به موجب سند انجام می‌گرفت^[۲۶] .
در عهد غازان خان پادشاه مغول ، عده ای منفعت طلب با تنظیم اسناد بی اساس دعاوی و اختلافات دامنه داری برای مردم بی پناه ایجاد می‌کردند و غازان خان ظاهراً در سایه تعلیمات وزیر با تدبیرش رشیدالدین فضل ا… در مقام حل این مشکل برمی‌آید و دستور می‌دهد اسناد به وسیله افراد متبحر تنظیم شود و در صورت تنظیم سند جدید ، اسناد قبلی و کهنه را در طاس عدل بشویند تا اسناد معارض نزد مردم پیدا نشود و اسنادی که سی سال از عمر آن ها می‌گذرد ، مورد استفاده نبوده و به اصحاب دعوی پس ندهند^[۲۷] .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
در عهد صفویه مرجعی بنام صدر دیوانخانه تاسیس شد که یک نفر قاضی شرع در آنجا به کار معاملات و تنظیم اسناد و عقدنامه و طلاقنامه می‌پرداخت و اسناد معاملات را مهر و در دفتر مخصوصی ثبت می‌نمود .
در اواخر سلطنت فتحعلی شاه و اوایل سلطنت محمدشاه برای جلوگیری از بروز اختلافات تجاری بین ایران و روسیه ، دفاتری نزد کارگزاریها وجود داشت که اسناد و معاملات تجار را در آن می‌نوشتند .
نخستین قانون مربوط به اسناد ، در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی تحت عنوان قانون ثبت اسناد در زمان مشروطیت به تصویب رسید و مقرر شد اسناد رسمی‌در اداره ثبت ، تنظیم و معاملات رسمی‌در آن اداره ثبت شود که این رویه تا سال ۱۳۰۷ ادامه داشته و در آن سال قانون تشکیل دفاتر اسناد رسمی‌در ۲۰ ماده به تصویب رسید^[۲۸] .
سوم : تعریف سند
الف ) تعریف لغوی سند
سند از نظر لغوی عبارت است از آن چیزی که به آن اعتماد کنند یا نوشته ای که وام یا طلب کسی را معین سازد یا مطلبی را ثابت کند^[۲۹] .
و در لغت نامه دهخدا ، سند به این نحو تعریف شده است :
آنچه بدان اعتماد کنند ، نوشته ای که وام یا طلبی را معین نماید ، سند نوشته ای است که وسیله اثبات باشد ، مدارک مستند و نوشته ای که قابل استناد باشد^[۳۰] .
و نوشته عبارت است از یک مجموعه از کلمات و ارقام یا علامات دیگر مثل علامات رمز که با وسایلی از قبیل دست انسان ، ماشین تحریر ، مهر ، کامپیوتر یا وسیله چاپ و غیره روی اشیائی از قبیل کاغذ ، چرم ، پوست ، برگ درختان ، چوب ، سنگ ، فلزات ، پارچه ، نگاشته شده به نحویکه با نشان دادن الفاظ مقصود نگارنده را بیان نماید و شکل و فرم مخصوص نیز در آن شرط نمی‌باشد.
ب ) تعریف اصطلاحی سند
به طور کلی برای سند دو معنی متصور است :
۱- سند با معنی موسع
۲- سند با معنی مضیق
۱- معنی موسع سند عبارت است از هر شیئی که دلیل وجود حق یا یک رابطه حقوقی می‌باشد و یا وجود شرطی را که دارای اعتبار حقوقی است فراهم می‌کند و یا اینکه اسناد عبارتند از اشیائی که با دست انسان ساخته شده و قابل فهم هستند که مستقل از وجودشان اختصاص به اثبات اموری دارند که دارای اعتبار حقوقی است^[۳۱] .
بنابراین در معنای موسع سند هر شیئی که قابلیت دلالت و ارزش اثبات و اعتبار حقوقی و قضایی داشته باشد اعم از نوشته و غیرنوشته نظیر فیلم ، عکس و غیره را دربرمی‌گیرد .
۲- سند در معنای مضیق ، شامل اشیایی که فاقد وصف نوشته هستند نمی‌شوند هرچند به عنوان دلیل و مدرک در مراجع و محاکم قابلیت استناد داشته باشد .
بنابراین در معنای مضیق ، سند نوشتجات را شامل می‌شود اعم از اینکه خود نوشت و یا غیر آن باشد و به عبارتی سند نوشته ای است که بتواند به عنوان دلیل برای حق یا تعهد بکار رود و رابطه ای که بین سند و نوشته وجود دارد رابطه خصوص و عموم مطلق است . یعنی هر سندی نوشته است ولی هر نوشته ای سند نیست .
ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی در تعریف سند مقرر می‌دارد «عبارت است از نوشته ای که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد. »
بنابراین خصائص برشمرده شده توسط قانون مدنی بر مفهوم مضیق سند منطبق است . این خصوصیات عبارتند از :
۱- نوشته ( کتبی ) بودن ۲- قابلیت استناد
لذا تغییر حقیقت در اشیائی که فاقد هر یک از خصوصیات فوق باشد یعنی کتبی نباشد یا در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد نباشد از موضوع اسناد خارج خواهند شد. منظور از قابلیت استناد آن است که نوشته بتواند مثبت حق بوده و دارای ارزش و اعتبار قانونی ، قضایی یا آثار حقوقی باشد.
چهارم : انواع سند
به موجب مواد ۱۲۸۷ و ۱۲۸۹ ق.م سند به دو دسته تقسیم می‌شود :
۱- سند رسمی‌ ۲- سند غیر رسمی‌(عادی)
الف ) سند رسمی‌
۱- تعریف سند رسمی‌: عبارت است از سندی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی‌یا در نزد مامورین رسمی‌در حدود صلاحیت آن ها بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشد و غیر از اسناد مذکور سایر اسناد عادی است.
با توجه به این تعریف ، معلوم می‌شود که اسناد رسمی‌از جانب سه دسته اداره ثبت ، دفاتر اسناد رسمی‌و سایر ماموران رسمی‌تنظیم می‌گردد و هر کدام این سه دسته باید در حدود صلاحیت خود و بر طبق مقررات قانونی اقدام نمایند و بر این اساس اسناد رسمی‌از نظر محل تنظیم به سه دسته تقسیم می‌شوند .
اسناد رسمی‌که در اداره ثبت اسناد و املاک تنظیم می‌شود .
اسنادی که در دفترخانه اسناد رسمی‌تنظیم می‌گردد .
اسنادی که نزد سایر مامورین صلاحیت دار تنظیم می‌شود .
و مطلب دیگری که از این تعریف استنباط می‌شود این است که اسناد رسمی‌باید دارای شرایط زیر باشند :
الف ) بوسیله مامور رسمی‌تنظیم شده باشد .
ب ) مامور در تنظیم سند صلاحیت داشته باشد .
ج ) مقررات مربوط به تنظیم سند رعایت شده باشد .
۲- انواع اسناد رسمی‌: اسناد رسمی‌به چهار گروه تقسیم می‌شوند :
- اسناد قانونی مانند قوانین و فرامین
- اسناد اداری مانند دستورات و بخشنامه های صادره از ادارات کشوری
- اسناد قضایی مانند احکام و قرارهای دادگاه ها و صورت مجلس ها و …
- اسناد تنظیمی‌در دفاتر ثبت^[۳۲]
تقسیم بندی دیگری از سوی دکتر سلیمان پور برای اسناد رسمی‌در رساله دکتری ایشان تحت عنوان جعل اسناد در حقوق ایران ذکر شده است^[۳۳] .
قانونگذار اهمیت و اعتبار خاصی را برای اسناد رسمی‌قائل شده که از نتایج آن لازم الاجرا بودن این اسناد است و این بخاطر حفظ نظم و امنیت و آسایش جامعه و جلب اعتماد مردم به اسناد رسمی‌است .
ب : اسناد عادی
۱ ) تعریف سند عادی : قانون مدنی ایران از سند عادی تعریفی به عمل نیاورده است ولی باتوجه به تعریف اسناد رسمی‌در ماده ۱۲۸۷ ، در ماده ۱۲۸۹ ، می‌گوید غیر از اسناد مذکور در ماده ۱۲۸۷ سایر اسناد عادی است .

آیا میان ضرایب همبستگی مؤلفه‌‌‌ی توسعه قابلیت ­های انسانی با میزان استرس شغلی کتابداران کتابخانه‌‌‌‌های عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و نهاد کتابخانه­ های عمومی کشور تفاوت معنادار وجود دارد؟
آیا میان ضرایب همبستگی کیفیت زندگی کاری با میزان استرس شغلی کتابداران کتابخانه‌‌‌‌های عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و نهاد کتابخانه­ های عمومی کشور تفاوت معنادار وجود دارد؟

۱-۴٫ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

این پژوهش برای بررسی و تعیین تأثیر مؤلفه­ های کیفیت زندگی کاری کتابداران بر رضایت و استرس شغلی آن‌ها در کتابخانه­ های عمومی شهر تهران انجام شده است. در حال حاضر هیچ پژوهش یا نتایج تجربی در زمینه ارتباط کیفیت زندگی کاری با رضایت و استرس شغلی کتابداران در مقیاس مورد بررسی این پژوهش در دست نیست. از این رو، نتایج و ملاحظات حاصل از انجام این پژوهش می ­تواند بر روی استراتژی­ها و تصمیماتی که در دو سازمان مورد بررسی (سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و نهاد کتابخانه ­ها عمومی کشور) در رابطه با کتابخانه­ های عمومی اتخاذ می­ شود تأثیرگذار بوده و در نتیجه می ­تواند در بهبود وضعیت کاری کتابداران و در نهایت بهبود ارائه خدمات کتابخانه­ای کتابخانه­ های عمومی شهر تهران به کاربران مفید واقع شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۵٫ قلمرو پژوهش

قلمرو این پژوهش، از لحاظ جغرافیایی، مربوط به شهر تهران می­ شود. کتابخانه­ های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه­ های عمومی کشور و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در شهر تهران، در این پژوهش مورد بررسی قرار می­گیرند. از لحاظ زمانی، قلمرو این پژوهش محدود به نیمه اول سال ۱۳۹۱ شمسی است و داده ­های پژوهش در تابستان سال مذکور جمع­آوری خواهند شد؛ و در نهایت، این پژوهش محدود به کتابداران کتابخانه­ های عمومی (به عنوان یکی از انواع کتابخانه ­ها) می­باشد، بنابراین، با وجود آنکه نتایج بدست آمده مختص جامعه مورد بررسی است، اما امکان بسط آن به سایر کتابخانه­ های عمومی وجود دارد.

۱-۶٫ فرضیه‌های پژوهش

بین مؤلفه­ های کیفیت زندگی کاری با میزان رضایت شغلی کتابداران کتابخانه‌‌‌‌‌‌های عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و نهاد کتابخانه­ های عمومی کشور ارتباط مثبت وجود دارد.
بین مؤلفه­ های کیفیت زندگی کاری با میزان استرس شغلی کتابداران کتابخانه‌‌‌‌‌‌های عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و نهاد کتابخانه­ های عمومی کشور ارتباط منفی وجود دارد.

۱-۷٫ متغیرهای مستقل و وابسته

به طور کلی، همان­طور که در عنوان آمده است، در این پژوهش سه متغیر مورد مطالعه قرار می­گیرند. متغیر کیفیت زندگی کاری کتابداران کتابخانه­ های عمومی وابسته به سازمان­های مورد مطالعه، به عنوان متغیر مستقل، و رضایت شغلی و استرس شغلی به عنوان متغیرهای وابسته در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهند گرفت. هرچند، در برخی از تحقیقات متغیرهای رضایت و استرس شغلی به عنوان متغیر مستقل و متغیر کیفیت زندگی کاری به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده ­اند.

۱-۸٫ روش پژوهش

این پژوهش با رویکرد کمی و روش پژوهش توصیفی طراحی شده است و جهت گردآوری داده ­ها از ابزار پرسشنامه استفاده کرده است. ابزار گردآوری داده ­ها نیز به صورت برخط طراحی گردیده و تنها شامل سؤالات بسته می­شده است، بنابراین در این پژوهش سروکار محقق تنها با داده ­های کمی بوده ­است. برای تحلیل داده ­ها از تحلیل توصیفی (که به آن آمار توصیفی هم اطلاق می­ شود) و همچنین از آزمون­های همبستگی در آمار استنباطی برای بررسی رابطه­ های مورد نظر استفاده شده است.

۱-۹٫ تعاریف عملیاتی

جهت وضوح و روشن شدن مفاهیم و مقیاس کلیدواژه­های بکار رفته در این پژوهش، تعاریف عملیاتی اصطلاحات در زیر آمده است:
کتابدار: در این پژوهش، کتابدار به فردی اطلاق می‌‌‌‌‌‌‌شود که در نیمه اول سال ۱۳۹۱ در کتابخانه‌‌‌‌‌‌‌های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه‌‌‌‌‌‌‌های عمومی و کتابخانه‌‌‌‌‌‌‌های وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری در شهر تهران با پست کتابدار مشغول به کار است.
کیفیت زندگی کاری (Quality of Work Life: QWL): میزان بهره‌‌‌‌‌‌‌مندی یک کارمند از شرایط مطلوب شغل شامل امنیت شغلی، حقوق و مزایای منصفانه، شرایط کاری ایمن و مطمئن، زمینه پژوهش و وجود فرصت‌‌‌‌‌‌‌های مستمر یادگیری، قانون‌‌‌‌‌‌‌گرایی در محل کار، و کیفیت شغل که از طریق نمرات حاصل از پرسشنامه کیفیت زندگی کاری و میانگین کل پرسشنامه حاصل می‌‌‌‌‌‌‌آید.
استرس شغلی (Occupational Stress): در این پژوهش استرس شغلی عبارت است از نمره‌‌‌‌‌‌‌ای که کتابداران مورد پژوهش از پرسشنامه استرس شغلی اچ.اس.ای کسب می‌‌‌‌‌‌‌کنند.
رضایت شغلی (Job Satisfaction): در این پژوهش رضایت شغلی عبارت است از نمره‌‌‌‌‌‌‌ای که کتابداران مورد پژوهش از پرسشنامه رضایت شغلی میرکمالی کسب می‌‌‌‌‌‌‌کنند.

۱-۱۰٫ چارچوب پایان‌نامه

فصل اول پایان نامه به ارائه­ اطلاعاتی در رابطه با توجیه تحقیق می ­پردازد. اطلاعاتی شامل، زمینه و بافتی که تحقیق از آن برخاسته است، بیان مسئله، سؤالات پژوهشی، فرضیه ­ها، و متغیرهای مورد بررسی. سپس، اطلاعاتی کلی در مورد تحقیق و روند انجام آن نیز در این فصل ارائه شده است.
فصل دو با ارائه چارچوب نظری تحقیق، به بررسی مبانی نظری پژوهش و همچنین نگاهی به پژوهش­های داخلی و خارجی انجام­شده در رابطه با موضوعاتی مانند کیفیت زندگی کاری، رضایت شغلی، و استرس شغلی، در کتابداران و بعضاً سایر حوزه ها می ­پردازد. منابع مورد جستجو و روش­های جستجو در این منابع، و همچنین نتایج بدست آمده از این جستجوها از مطالب دیگر مورد بحث در این فصل هستند.
فصل سوم پژوهش، به بیان روش­شناسی مورد استفاده این تحقیق، با ارائه دلائلی برای انتخاب این روش­ها، جامعه مورد بررسی، شیوه ­های گردآوری اطلاعات، ابزارهای بکار رفته جهت گردآوری داده ­های پژوهش، توزیع پرسشنامه ­ها، مسائل اخلاقی لحاظ شده در گردآوری داده ­ها، و همچنین شیوه ­ها و روش­های تجزیه و تحلیل داده ­های گردآوری­ لشده می ­پردازد.
فصل چهارم از دو بخش تحلیل داده ­ها و بحث تشکیل شده است. خود این فصل به چند بخش کلی مانند تحلیل داده ­های جمعیت شناختی، بررسی کیفیت زندگی کاری، بررسی رضایت شغلی، بررسی استرس شغلی، بررسی ارتباط­های موجود، و نهایتاً مقایسه نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش­های مرتبطی که در فصل دو این پایان نامه آمده­اند، تقسیم می­ شود.
فصل پنجم پایان نامه، نتایجی را ارائه می­دهد که محقق از انجام این مطالعه کسب کرده و همچنین به بحث در رابطه با این نتایج می ­پردازد. پیشنهادات کاربردی و پیشنهادات نظری از دیگر اطلاعاتی هستند که در این فصل به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
در نهایت، این پایان نامه با ارائه فهرست منابع (کتاب­ها، مقالات، پایان نامه­ ها، و …) مورد استفاده در این پژوهش، پیوست­های لازم (پرسشنامه ­ها، نامه­نگاری­ها، لیست کتابخانه­ های مورد بررسی، و …) خاتمه می­یابد.

۱-۱۱٫ جمع‌بندی فصل

در این فصل اطلاعاتی زمینه­ای در مورد تحقیق و مطالبی پایه­ای در رابطه با آن ارائه شد. مسئله مورد بررسی تحقیق بیان شد و در ادامه اهداف و ضرورت آن روشن شد. روش­شناسی تحقیق نیز به صورتی بسیار موجز و خلاصه ذکر و تعاریف عملیاتی و همچنین دامنه و محدوده مورد بررسی تحقیق آورده شده. فرضیه ­ها، سؤالات پژوهشی، محدودیت­های انجام پژوهش، و چارچوب کلی تحقیق، از دیگر مواردی بودند که به طور خلاصه در این فصل مورد بحث قرار گرفتند. فصل دوم پژوهش به مبانی نظری و مرور پیشینه ­ها خواهد پرداخت.

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

۲-۱٫ چارچوب نظری

این پژوهش بر این فرض نظری استوار است که عواملی – چه عوامل محیطی (مرتبط با شغل) و چه عوامل فردی- وجود دارند که بر رفتارها و نگرش­های شغلی افراد تأثیرگذار هستند. مخصوصاً، چارچوب نظری پژوهش بر نظریه ­ها و مدل­هایی استوار است که وجود رابطه میان کیفیت زندگی کاری (نگرش­ها و رفتارهای مرتبط با کار)، رضایت شغلی (نگرش­های مرتبط با کار)، و استرس شغلی (عوامل محیط کاری فرد) تأیید می­ کنند. همچنین، دلایل منطقی برای انجام این پژوهش بر روی نظریه­ انگیزش و ارتباط آن با کیفیت زندگی کتابداران تمرکز دارد.
مطالعات گوناگون در رابطه با انگیزش دنباله­ای تکاملی به همراه داشته اند که منجر به بررسی متغیرهایی که تحت تأثیر کیفیت زندگی کاری قرار خواهند گرفت شده ­اند. تا کنون پژوهش­های قابل توجهی در این زمینه به انجام رسیده است که می­توان منشأ آن‌ها را در افکار و نوشته­ های مازلو جستجو کرد. مازلو به عنوان محقق پیشگام در زمینه نیازهای انسانی و انگیزش شناخته می­ شود. او این مفهوم را بنیان نهاد که انگیزش انسان تحت تأثیر سلسله‌ای از مراتب نیازهاست. از این رو، پنج نیاز پایه­ای مطالعات مازلو امروزه اساس بسیاری از پژوهش­ها در زمینه روانشناسی، رفتار، مدیریت، سازمان، و … قرار گرفته است.
عوامل تأثیرگذار بر رفتارها و نگرش‌های شغلی
در نوشته­ های موجود می­توان شواهد زیادی مبنی بر تأثیرگذاری عوامل فردی و محیطی بر رفتارها و نگرش­های کاری افراد یافت (جاج، هلر و مانت^[۱۰]، ۲۰۰۲؛ جاج و دیگران، ۲۰۰۵؛ جاج و ایلیس^[۱۱]، ۲۰۰۴؛ هلتون، بیتس، و رونا^[۱۲]، ۲۰۰۰). عوامل محیطی به عواملی اطلاق می­ شود که وابسته به شغل افراد هستند و مرتبط با خود شخص نیست. از جمله این عوامل می­توان به میزان استقلال در محیط کاری، حجم کار، هم­بستگی گروه ­های کاری، میزان پیچیدگی کار، تغییرات شغلی، میزان روزمرگی در محیط کار و … اشاره کرد. در مقابل ویژگی­های شخصیتی افراد، که بر نگرش­ها و رفتارهای شغلی آن‌ها تأثیرگذار هستند، تشکیل­دهنده عوامل فردی هستند و شامل مواردی از قبیل خصوصیات روانی، عزت نفس، عواطف منفی و مثبت، و … می­شوند. اما با وجود آنکه اکثر محققان بر سر این امر، که عوامل محیطی و فردی بر رفتارها و نگرش­های شغلی افراد تأثیرگذار هستند، توافق دارند، اختلاف­های زیادی میان اینکه کدام دسته از این عوامل غالب و مهم‌تر هستند بین آن‌ها وجود دارد (نَیر^[۱۳]، ۲۰۰۷).

۲-۲٫ کیفیت زندگی کاری

افرادی که شاغل هستند یا حداقل برای یک مدت معینی مشغول به انجام کاری بوده ­اند می­دانند که شغل و مسائل کاری آن‌ها نقش زیادی در زندگی روزمره­شان ایفا می­ کند، و ممکن است که فکر آن‌ها را تا حدود زیادی مشغول کرده باشد. مسائل کاری، تعیین کننده برنامه روزانه افراد خواهد بود، حتی شغل یک فرد می ­تواند جایگاه اجتماعی او را مشخص کند و البته یک فرد از روی شغلش می ­تواند تصمیم بگیرد که تشکیل خانواده دهد یا خیر. به طور خلاصه، برای بسیاری از افراد کار می ­تواند بیانگر ارتباطات- و کیفیت این ارتباطات- یک فرد با جهان خارجی یا بیرونی باشد. به منظور ارتقاء دانش­مان در رابطه با ارتباط میان یک فرد با کارش ناگزیر به آشنایی با مفهومی به نام کیفیت زندگی کاری هستیم.

۲-۲-۱٫ مروری تاریخی بر مفهوم کیفیت زندگی کاری

مطمئناً صاحبان صنایع و مدیران همیشه به دنبال راه ­هایی جهت افزایش کارآمدی و اثربخشی سازمان­ها بوده و هستند. نیروی کار و منابع انسانی به عنوان عاملی مهم در زمینه ارتقاء کارایی سازمان­ها مطرح بوده ­اند. از این رو تا حدود زیادی کارایی سازمان وابسته به کارایی نیروی انسانی شاغل در آن‌هاست. توجه به اهمیت نیروی انسانی در سازمان­ها مخصوصاً از بعد از دوره مدیریت علمی بسیار بیشتر شد. از این رو، می­توان گفت که اگرچه اصطلاح کیفیت زندگی کاری تا قبل از قرن نوزدهم استفاده نمی‌شده است، اما تلاش­ های مشخصی جهت بهبود وضعیت کارکنان صورت گرفته است، به عنوان مثال برخی از سازمان­ها و شرکت­ها سعی به تقسیم سود شرکت در بین کارکنان خود کرده ­اند. در واقع فعالیت­هایی این چنینی را می­توان سرآغازی برای بهبود کیفیت زندگی کاری دانست (گوود^[۱۴]، ۱۹۸۹).
همان­طور که ذکر شد، تاریخچه کیفیت زندگی کاری را می­توان در مطالعاتی جستجو کرد که از یک سو به مطالعه رفتارها و نگرش­های انسانی و از سوی دیگر به کارایی شرکت­ها و سازمان­ها پرداخته­اند. التون مایو^[۱۵]، از نخستین افرادی است که به این زمینه علاقه نشان داده است و مطالعاتی نیز در این مورد ثبت کرده است. هرچند، مطالعات و پژوهش­های مایو در این رابطه اکنون آثاری کلاسیک به شمار می­آیند. مطالعات او بیشتر روی شرایط محل کار و به طور کلی شرایط کاری متمرکز بوده ­است.
در اواخر دهه­ ۱۹۵۰ میلادی، پایه­ های مفهومی جدید در علم مدیریت و سازمان با عنوان کیفیت زندگی کاری کم کم در سازمان­ها و شرکت­ها در کشورهای صنعتی شروع به شکل­ گیری کرد. به علاوه، اقتصاد پس از جنگ باعث رشد چشمگیری در بخش خدمات شد، که در اواخر دهه­ ۱۹۶۰ میلادی، تقریباً ۶۰ درصد شغل­های ایالات متحده را تشکیل می­داد. علی­رغم چنین تغییرات عمده­ای در بازار کار، اکثر شرکت­ها و سازمان­ها بازهم از مدل تیلور در اداره شرکت­ها و سازمان­هایشان استفاده می­کردند، که در نتیجه، شغل­ها بیشتر ماشینی می­شد. در واقع، این بافتی بود که اکثر تحقیقات مربوط به سازمان­ها و منابع انسانی در آن شکل گرفتند. در سوئد، سیاست­های اجتماعی-دموکراتیک دولت تغییر قابل توجهی در شرایط کاری به وجود آورد که بر روی بهزیستی کارکنان بیشتر تأکید کرده بود. این تغییرات در اروپا، باعث شد که در آن سوی آتلانتیک- ایالات متحده- نیز توجه به مدل­های جدید در زمینه مدیریت بیشتر شود (مارتل و داپیویس^[۱۶]، ۲۰۰۶).
سرانجام، در اواخر دهه­ ۱۹۶۰ یکی از کارمندان شرکت جنرال موتورز با نام ایروین بلوستون^[۱۷] برای اولین بار از لفظ کیفیت زندگی کاری استفاده کرد. این برنامه اولین برنامه­ی کیفیت زندگی کاری در ایالات متحده به شمار می­رفت که به کارکنان اجازه می­داد تا یک نقش فعال در تصمیم ­گیری­های مرتبط با شرایط کاری­شان بازی کنند. هدف این برنامه عمدتاً ارزیابی میزان رضایت شغلی کارکنان به منظور ایجاد و توسعه برنامه­هایی بود که کارایی کارکنان را افزایش دهد (گوود، ۱۹۸۹).
در هر صورت، دوره قبل از دهه­ ۱۹۷۰، زمان مناسب و پرباری جهت پژوهش و تبیین مفهوم کیفیت زندگی کاری بود. بدون شک، نقطه­ی اوج این رونق و شکوفایی، کنفرانسی بود که در رابطه با کیفیت زندگی کاری از ۲۴ تا ۲۹ سپتامبر در سال ۱۹۷۲ در نیویورک برگزار شد. یکی از نتایج این کنفرانس احساس نیاز مبرم به همکاری پژوهشگران و سازمان­های مرتبط به منظور ایجاد پایه­ نظری محکمی در زمینه تحقیقات کیفیت زندگی کاری بود. از این رو، در آگوست ۱۹۷۳، شورای بین‌المللی کیفیت زندگی کاری، با هدف ارتقای تحقیقات و پژوهش­های مرتبط با کیفیت زندگی کاری و همچنین مبادله اطلاعات در زمینه سلامت روان در محیط کار، پایه­گذاری شد. اما علی­رغم پیشرفت­های مذکور در زمینه کیفیت کاری، لاولر^[۱۸] در سال ۱۹۷۵ اظهار می­دارد که تعریف روشن و جامعی از کیفیت زندگی کاری، که مورد پذیرش همگان باشد، هنوز ارائه نشده است. او این واقعیت را به طیف گسترده­ای از موضوعات مورد علاقه­ گروه ­های گوناگون در سازمان­ها نسبت می­دهد. برای مثال، برخی از آن‌ها در درجه اول به ایستگاه­های کاری ایمن می­پردازند در حالی که برخی دیگر بر روی انگیزش کارکنان با هدف افزایش کارایی تمرکز می­ کنند (مارتل و داپیویس، ۲۰۰۶).
با توجه به فقدان یک تعریف جامع که علایق همه گروه­ ها را در برگیرد، لاولر ارکان زیر را جهت دستیابی به یک تعریف ارائه می­دهد. طبق نظر وی، قبل از هر چیز در نظر گرفتن رضایت شغلی به عنوان بخشی مهم از کیفیت زندگی کاری ضروری است. لاولر ادعا می­ کند که تصور و تجسم کیفیت زندگی کاری بدون نیاز به خود شکوفایی و رضایت داشتن از لحاظ روانشناسی قابل پذیرش نیست. از طرف دیگر، او بر روی محدودیت­های پارادایم رضایت شغلی تأکید می­ کند و به این نتیجه می­رسد که این دو مفهوم یکسان نیستند. او ابتدا بیان می­ کند که درجه­ مشخصی از نارضایتی جهت انگیزش کارکنان برای رسیدن به اهدافشان و همچنین تحریک آن‌ها برای ادامه کار ضروری به نظر می­رسد. علاوه بر این، از نقطه­نظر سازمانی، اگر همه کارکنان رضایت کامل شغلی داشته باشند، احتمالاً کارایی سازمان بجای آنکه بهبود پیدا کند صدمه خواهد دید. در نهایت، او اظهار می­دارد که هر تعریفی از کیفیت زندگی کاری باید شامل اندازه ­گیری استرس و تنش محل کار شود، که معمولاً در تحقیقات مرتبط با رضایت شغلی نادیده گرفته شده است (مارتل و داپیویس، ۲۰۰۶).
اما به طور خلاصه، کامینگز و ورلی یک تقسیم ­بندی دو دوره­ای را برای توضیح تاریخچه کیفیت زندگی کاری تحت عنوان نهضت کیفیت زندگی کاری در نظر می­گیرند؛ دوره­ اول به دهه­ ۱۹۵۰ میلادی باز می‌گردد که با تحقیقات و مطالعات تریست در مؤسسه روابط انسانی تاویستاک شروع می­ شود. او در این پژوهش­ها سعی بر افزایش بهره­وری از طریق توجه همزمان به سیستم فنی و سیستم اجتماعی در محیط کار بود. این در حالی بود که تا آن زمان بیشتر بر سیستم فنی جهت افزایش بهره­وری تأکید می­شد. اما، دوره­ دوم به دهه­ ۱۹۶۰ میلادی باز می­گردد، زمانی که حقوق مدنی اهمیت بیشتری پیدا کرد و در این دوره بود که تأمین فرصت مساوی برای استخدام، حقوق مساوی برای کار مساوی از جمله مسئولیت­های دولت­ها و کارفرمایان تلقی می­شد. در هر صورت، کیفیت زندگی کاری در دوره اول، به صورت نتایج شخصی کار در رفع نیازهای اولیه فرد تلقی می­شد و در دوره دوم، روش یا نحوه انجام کار نیز در بهبود کیفیت زندگی کاری مورد توجه قرار گرفت و مباحثی چون غنی­سازی شغل، گروه ­های کاری خودگردان، کمیته­ های مشترک مدیریت و کارکنان و مشارکت کارکنان در تصمیم ­گیری­ها نیز مورد توجه قرار گرفت (پرداختچی، قهرمانی، و گلدوست جویباری، ۱۳۸۸، ۱۴۲).
در سال ۱۹۷۵، مطالعات سی­شور^[۱۹] باعث شد که او مفهوم جدیدی را برای تعریف کیفیت زندگی کاری ارائه دهد. او این مفهوم جدید را کارآمدی در نقش^[۲۰] می­نامد، که می­توان آن را به این صورت تعریف کرد، سه جنبه مجزای یک شغل باید در نظر گرفته شود: جوانب مرتبط با کارفرما، جوانب مرتبط با کارکنان، جوانب مرتبط با جامعه. از نقطه­نظر کارفرمایان، کیفیت زندگی کاری در عملکرد تجلی پیدا می­ کند. میزان بهره­وری، سازگاری، بیگانگی کارکنان با کار و شرکت، و رفتارهای مغایر با بهره­وری در این جنبه اهمیت دارد. برای کارکنان، قبل از هر چیز باید به مسائلی مانند درآمد، ایمنی، و رضایت روحی از شغل توجه شود. از این نقطه­نظر، کیفیت زندگی کاری مسائلی مانند رضایت شغلی، تنش و استرس شغلی، حالات عاطفی مختلف، و حالات جسمانی و روانی کارکنان را مد نظر قرار می­دهد. نهایتاً، سی­شور دیدگاه جامعه را به عنوان یکی از نتایج کارآمدی در نقش بیان می­ کند. در این دیدگاه نیز بر مسائلی همچون میزان تولید ناخالص ملی، رشد ارزش ذخیره منابع انسانی، میزان رضایت از زندگی در جامعه، رفتار و نگرش­های اقتصادی، و تأمین رفاه کارکنان تأکید می­ شود.

۲-۲-۲٫ تعریف و توصیف مفهوم کیفیت زندگی کاری

کیفیت زندگی کاری مفهومی گسترده است که برداشت­های گوناگونی از آن وجود دارد و به همین دلیل تعریف آن دشوار است. به علاوه، مفهوم کیفیت زندگی کاری، از ابتدای پیدایشش تا کنون مراحل متفاوت و متعددی- از زمانی که با رضایت شغلی مترادف و مشابه قلمداد می­شد تا زمان حال که مفهومی متفاوت از آن پنداشته می­ شود- را پشت سر گذاشته است. از این رو، تا کنون افراد و محققان بسیاری سعی بر تعریف و تشریح این مفهوم کرده ­اند، و به دلیل آنکه هر کدام از یک دیدگاه و شاید یک دوره به کیفیت زندگی کاری توجه کرده ­اند، میان آن‌ها اختلاف وجود دارد و نمی­ توان توافق نظر کلی در این زمینه مشاهده کرد. در پژوهش اخیر، ماتل و دوپیوس (۲۰۰۶) با مطالعه ادبیات و مبانی نظری مرتبط با کیفیت زندگی کاری سعی کرده ­اند که تعریف جامعی (در بر گیرنده تمام ابعاد کیفیت زندگی کاری) از این مفهوم ارائه دهند که مورد پذیرش همگان باشد، همچنین ارائه شیوه­ای مناسب جهت محاسبه­ی آن، یکی دیگر از اهداف آن‌ها در مطالعه خود بوده ­است.
جهت تصویر ابهام در تعریف کیفیت زندگی کاری، قبل از دهه­ ۱۹۸۰، ساشکین و بورک این‌گونه می­نویسند: مفهوم کیفیت زندگی کاری برای افراد مختلف در نقش­ها و شغل­های متفاوت یا برای افراد مشابه در نقش­های متفاوت، یا حتی برای افراد متفاوت در نقش­های مشابه ممکن است دارای معانی و تعاریف گوناگونی باشد. البته این به آن معنی نیست که نمی­ توان هیچ تعریف مشخصی از کیفیت زندگی کاری ارائه داد؛ بلکه، سه مؤلفه­ی مورد توافق در اکثر تعاریف مشاهده می­ شود: ۱) کیفیت زندگی کاری سازه­ای ذهنی است، ۲) تعامل جوانب و ابعاد اجتماعی، انسانی، و سازمانی باید در تعاریف مربوطه گنجانده شود، و ۳) ارتباطی اجتناب­ناپذیر میان کیفیت زندگی^[۲۱] و کیفیت زندگی کاری وجود دارد (مارتل و داپیویس، ۲۰۰۶). به هر حال، تعاریف گوناگونی که از کیفیت زندگی کاری شده است را می­توان به شش دسته تقسیم ­بندی کرد (نادلر و لاولر^[۲۲]، ۱۹۸۳)؛ در هر دوره برداشت متفاوتی از کیفیت زندگی کاری وجود داشته است و تعاریف مختلف بر مبنای این برداشت­ها ارائه می­شده ­اند. این تقسیم ­بندی را نمایش می­دهد.
جدول ۲- ۱٫ تعاریف کیفیت زندگی کاری

ترکیب به معنی بازترکیب اطلاعات ژنتیکی بین کروموزوم­ها می­باشد و در واقع عملگر ترکیب یک روش برای اشتراک اطلاعات مابین کروموزوم­ها می­باشد. این عملگر خصیصه­ های والدین را برای ساختن فرزندان ترکیب می­ کند تا این که کروموزوم­های بهتری تولید شوند. به طور معمول عملگر ترکیب روی یک جفت از کروموزوم­ها عمل می­ کند و دو فرزند برای هر جفت تولید می­ شود. عملگر ترکیب می ­تواند روی چندین والد نیز عمل کند که در این صورت خصیصه­ های بیش از دو والد برای تولید فرزندان به کار خواهند رفت. وظیفه­ی اصلی این عملگر بهبود برازندگی جمعیت می­باشد. عملگر ترکیب برای حفظ تنوع و گوناگونی جمعیت اجازه نمی­دهد که فرزندان فقط ژنهای خوب را به ارث برند. پیاده­سازی این عملگر به روش کدگذاری کروموزوم­ها وابسته می­باشد. برحسب اینکه ژن­های والد چگونه ژن­های فرزندان را تولید می­ کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ترکیب تک نقطه­ای
این روش متداول­ترین روش ترکیب می­باشد. در این روش یک نقطه به طور تصادفی در کروموزوم­های واد انتخاب می­ شود و دو کروموزوم والد نسبت به آن نقطه با هم ترکیب شده و فرزندی را پدید می­آورند. مثالی از ترکیب تک نقطه­ای در شکل زیر نمایش داده شده است.

ترکیب تک­نقطه­ای
عملگر جهش
بعد از اعمال عملگر ترکیب، به منظور اجتناب از همگرایی به بهینه­ محلی و ایجاد تنوع و گوناگونی در جمعیت، با بهره گرفتن از عمل­گر جهش یک تعداد از کروموزوم­های به­دست آمده تغییر داده می­شوند. با این عمل کروموزوم­های جدیدی که احتمالا در کل جمعیت وجود نداشته­اند به وجود می­آیند.
فرایند انتخاب
پس از اعمال عملگرهای ژنتیک، مجموعه ­ای از رشته­ها برای دور محاسباتی بعد با تعدادی رابر جمعیت اولیه تعیین می­ شود. این مجموعه تشکیل شده از کلیه­ رشته­ های فرزند (حاصل از عملگرهای ترکیب و جهش) و تعدادی از رشته­ های مرحله قبل می­باشد. انتخاب این رشته­ های اولیه به طور تصادفی از بین رشته­ های با ارزش برازندگی بالاتر انجام می­ شود. این مرحله را تکثیر می­گویند. در زیر برخی از روش­های انتخاب آمده اند.

1. 1. روش چرخ رولت

1. 1. روش دوره­ای

1. 1. روش رتبه ­بندی

روش چرخ رولت
روش چرخ رولت یکی از متداول­ترین روش­های انتخاب می­باشد. انتخاب یک فرد می ­تواند با تعیین احتمال انتخاب برای هر فرد انجام گیرد که احتمال با نسبت برازندگی آن فرد نسبت به مجموع برازندگی تمامی افراد در جمعیت برابر است. توزیع احتمال انتخاب می ­تواند با بهره گرفتن از معادله زیر تولید شود.
در رابطه­ بالا عبارت است از احتمال انتخاب کروموزوم ام و عبارت است از میزان برازندگی کروموزوم ام و عبارت است از مجموع میزان برازندگی تمام کروموزوم­ها و عبارت است از تعداد کروموزوم­های جمعیت.
عمل انتخاب طبق مراحل زیر انجام می­گیرد:

1. 1. برازندگی تمام اعضای جمعیت حساب و فرض می­ شود که آن ­ باشد.

1. 1. یک عدد تصادفی بین ۰ تا تولید می­ شود.

1. 1. مقادیر برازندگی تمامی کروموزوم­ها یک به یک تا زمانی که حاصل بزرگ­تر یا مساوی عدد تصادفی تولیدشده باشد جمع می­ شود.

1. 1. آخرین کروموزوم انتخاب می­ شود.

این فرایند تا زمانی که تعداد کافی کروموزوم انتخاب شود، تکرار می­ شود.
در پیاده­سازی چرخ رولت، با این روش افراد روی چرخ رولت قرار داده می­شوند و بر طبق مقادیر برازندگی بخشی از چرخ رولت را اشغال می­ کند. سپس چرخ رولت چرخانده می­ شود و بعد از توقف کروموزوم نشان داده شده به وسیله­ شاخص، انتخاب می­ شود. فرایند انتخاب چرخ را به تعداد لازم می­چرخاند و در هر بار کروموزومی را که شاخص رولت پس از توقف چرخ به آن اشاره می­ کند، انتخاب می­ کند.

مراجع

1. 1. محرک های کسب و کار را با کمک مدیران کلیدی ذینفع در سازمان تعریف نمایید.

1. 1. مجموعه ای از سناریوهای عملیاتی را با کمک همه گروه های ذینفع سازمان تعریف نمایید.

1. 1. مجموعه ای از سناریو های تغییر را با کمک همه گروه های ذینفع سازمان تعریف نمایید.

1. 1. سناریو های عملیاتی و سناریو های تغییر را اولویت بندی نمایید.

1. 1. معماری کسب و کار را با کمک مهندسین و معماران اصلی اطلاعات سازمان تعریف کنید.

1. 1. معماری فناوری اطلاعات را با کمک مهندسین و معماران فنی اصلی سازمان تعریف کنید.

1. 1. 1. 1. سناریو های عملیاتی برای معماری کسب و کار سازمان تعریف گردد.

      (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

1. 1. سناریو های تغییر برای معماری فناوری اطلاعات تدوین گردد.

1. 1. عدم همسویی مورد ارزیابی و تشخیص قرار گیرد.

1. 1. استراتژی های همسویی مجدد کسب و کار پیشنهاد شود.

1. 1. استراتژی های همسویی مجدد معماری پیشنهاد شود.

1. 1. استراتژی های کسب و کار و معماری جدید سازمان مورد ارزیابی قرار گیرد.

۲-۴-۶ - مدل سنجش بلوغ همسویی استراتژیک
لوفتمن با بررسی تحقیقات انجام شده در زمینه همسویی استراتژیک و با بهره گیری از مطالعات و کارهای مهم انجام شده توسط هامفری(۱۹۸۸)از موسسه نرم افزار ، مدل مراحل رشد نولان (۱۹۷۹) و گیبسون(۱۹۷۹)و مخصوصا مدل همسویی استراتژیک (ونکاترامن ، هندرسون ،۱۹۹۳)، مدلی جامع برای سنجش همسویی استراتژیک در سال۲۰۰۰ ارائه کرد. مدل سنجش بلوغ همسویی استراتژیک لوفتمن دارای پنج سطح بوده که هر سطح شامل شش معیار است(شکل۲-۹). پنج سطح این مدل عبارتند از(لوفتمن ،۲۰۰۰،۱۰۰):
این سطوح به ترتیب شامل: مرحله ابتدای / تک نگری^[۲۸]، تعهد^[۲۹]، تمرکز کامل، بهبود یافته / مدیریت شده ، بهینه می باشد و معیار های هر سطح نیز عبارتند از: بلوغ ارتباطات ، بلوغ سطح شایستگی / ارزش^[۳۰] ، بلوغ اعمال اختیار، بلوغ مشارکت، بلوغ حیطه عمل و معماری^[۳۱] ، بلوغ مهارت ها.
مرحله ابتدایی

• • ارتباطات

• • میزان شایستگی/ارزش

• • سطح اعمال اختیار

• • مشارکت

• • حیطه عمل و معماری

• • مهارت ها

مرحه تعهد

• • ارتباطات

• • میزان شایستگی/ارزش

• • سطح اعمال اختیار

• • مشارکت

• • حیطه عمل و معماری

• • مهارت ها

مرحله تمرکز کامل

• • ارتباطات

• • میزان شایستگی/ارزش

• • سطح اعمال اختیار

• • مشارکت

• • حیطه عمل و معماری

• • مهارت ها

مرحله بهبودیافته

• • ارتباطات

• • میزان شایستگی/ارزش

• • سطح اعمال اختیار

• مشارکت

نمودار ۴-۳۵- ارتباط بین آزمون YO-YO با نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ۷-۱۲ سال
۴-۳-۶- فرضیه ششم
بین آزمون YO-YO با درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.
نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین آزمون YO-YO با درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، معکوس و معنی­دار (۲۱/۰- r=، ۰۴/۰p=) وجود دارد. بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نمودار ۴-۳۶- ارتباط بین آزمون YO-YO با درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال
۴-۳-۷ فرضیه هفتم
بین آزمون YO-YO با سن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.
نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین آزمون YO-YO با سن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه متوسط، مستقیم و معنی­دار (۵/۰r=، ۰۰/۰p=) وجود دارد. بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.
نمودار ۴-۳۷- ارتباط بین آزمون YO-YO با سن در دختران ۷-۱۲ سال
۴-۳-۸- فرضیه هشتم
بین آزمون YO-YO با BMI در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.
نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین آزمون YO-YO با BMI در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد (۵/۰r=، ۰۰/۰p=). بنابراین، فرضیه صفر تایید می­ شود.
نمودار ۴-۳۸- ارتباط بین آزمون YO-YO و BMI دختران ۷-۱۲ سال
۴-۳-۹- فرضیه نهم
بین آزمون YO-YO با وزن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.
نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین آزمون YO-YO با وزن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، مستقیم و معنی­دار (۲۹/۰r=، ۰۵/۰ p=) وجود دارد. بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.
نمودار ۴-۳۹- ارتباط بین آزمون YO-YO با وزن در دختران ۷-۱۲ سال
فصل پنجم
خلاصه، بحث و نتیجه ­گیری
۵-۱- مقدمه
در فصل حاضر ابتدا به خلاصه پژوهش پرداخته سپس با بهره گرفتن از ادبیات پژوهش و مطالعات انجام شده به بحث و بررسی نتایج پژوهش پرداخته می­ شود و در نهایت پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده ارائه می­گردد.
۵-۲- خلاصه پژوهش
در سال­های اخیر، چاقی کودکان به یک موضوع گسترده­ی جهانی تبدیل شده است. از آنجایی که انجام فعالیت بدنی مناسب یکی از ساده­ترین راه­های دستیابی به حفظ سلامتی و داشتن وزن مطلوب است. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان شیوع چاقی و ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود بود. ۳۳۵ دختر ۷-۱۲ سال از بین ۲۳۱۶ دانش ­آموز دختر مقطع ابتدایی شهرستان جوانرود به طور تصادفی انتخاب شدند. قد، وزن، سن، نسبت دور کمر به دور لگن، ضخامت چربی زیر پوستی دو نقطه­ای سه سر و ساق در دانش ­آموزان دختر اندازه ­گیری شد. برای تعیین سطح فعالیت بدنی آزمودنی­ها از پرسش­نامه استاندارد فعالیت بدنی بک استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ­ها از ضریب همبستگی پیرسون و اسیپیرمن در سطح معنی­داری ۰۵/۰p≤ استفاده شد. یافته­های پژوهش نشان داد که شیوع چاقی و اضافه وزن در دختر ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود به ترتیب ۷۷/۴ و ۷۶/۷ درصد بود. همچنین بین شیوع اضافه وزن و سطح فعالیت بدنی رابطه منفی، متوسط و معنی­دار (۴۴/۰ r= -، ۰۴/۰p)، بین چاقی و سطح فعالیت بدنی رابطه منفی، بالا و معنی­دار (۷۳/۰r= -، ۰۰۵/۰p) و بین سن (۲۲/۰- r=، ۰٫۰۰p)، نسبت دور کمر به دور لگن (۳۵/۰- r=، ۰٫۰۰p) و درصد چربی بدن و سطح فعالیت بدنی (۳۲/۰- r=، ۰٫۰۰p) رابطه منفی، پایین و معنی­دار مشاهده شد.

۵-۳- بحث
۵-۳-۱- بررسی شیوع چاقی در دختران ۷- ۱۲ سال
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که میزان شیوع چاقی و اضافه وزن در دختران ۷-۱۲ سال ۷۷/ ۴ و ۷۶ /۷ درصد می­باشد، همچنین میزان شیوع لاغر و وزن نرمال به ترتیب ۷۱/۷۶ و ۷۴/۱۰ درصد است. شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران ۸ سال به ترتیب با ۵۴/۱۴ و ۰۹/۹ درصد بیشترین میزان اضافه وزن و چاقی در ختران ۷-۱۲ بود. پژوهشی که در سال ۸۹-۱۳۸۸ بر روی دانش ­آموزان ابتدایی کرمانشاه انجام شد، نشان داد میزان شیوع چاقی و اضافه وزن در دختران ابتدایی به ترتیب ۱/۸ و ۳/۱۴ درصد بود که نسبت به شهرستان جوانرود این مقدار بسیار بالا است (۸۹) و تقریبا دو برابر است. همچنین نسبت شهرها همانند سمنان با ۸/۲۱ درصد اضافه وزن و ۴/۱۰ چاقی (۶۲)، تهران با ۳/۱۳ درصد اضافه وزن و ۷/۷ درصد چاقی (۹۰)، چهار محال و بختیاری با ۹/۹ درصد چاقی (۴۸) و کشورهایی همانند آمریکا با ۱/۳۹ درصد اضافه وزن و ۲۲ درصد چاقی (۹۱)، اردن با ۴/۱۹ درصد اضافه وزن و ۶/۵ درصد چاقی (۹۲) و برزیل با ۹/۲۲ درصد چاقی (۱۲) پایین است؛ اما، نسبت به شهرهای همانند یزد با ۴/۳ درصد چاقی (۹۳) و نیشابور با ۱/۳ درصد چاقی (۹۴)، شیوع چاقی در شهرستان جوانرود بالاتر است. کودکان آسیا بیشترین میزان اضافه وزن را به خود اختصاص می­ دهند و ۶۰ درصد (۶/۱۰ میلیون نفر) کودکان کشورهای در حال توسعه این قاره دارای اضافه وزن هستند (۱۵). در حال حاضر حدود ۱۶ درصد از کودکان در اروپا اضافه وزن دارند و ۸ درصد چاق هستند (۱۴). مقدسی و همکاران (۱۳۸۹) نشان دادند که شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان تهرانی به ترتیب ۱/۲۱ و ۸/۷ درصد است (۱۵). محمد نبوی و همکاران (۱۳۸۸) با تحقیق درباره میزان چاقی و عوامل مرتبط با آن در دانش ­آموزان ۷-۱۲ سال به این نتیجه رسیدند که چاقی کودکان با چاقی والدین در ارتباط است و به ازای هر واحد افزایش BMI پدر و مادر، شانس چاقی در کودک به ترتیب ۱۵/۱ و ۱۸/۱ برابر می­ شود (۶۲).
همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد در دختران ۷-۱۲ سال متغیر قد، وزن و BMI با بالا رفتن سن افزایش می­یابد. میانگین قد، وزن و BMI در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان به ترتیب ۹۳/۱۳۳ سانتی­متر، ۳۰ کیلوگرم و ۴۲/۱۶ است. میانگین قد و وزن در دختران ابتدایی شهرستان جوانرود نسبت به دختران ابتدایی شهر زاهدان که میانگین و انحراف استاندار قد و وزن به ترتیب ۱۰±۷/۱۲۶ و ۲/۶ ±۲۴ بود (۹۵) بهتر است؛ اما، انحراف استاندارد قد و وزن در شهرستان جوانرود بسیار زیاد است که نشان می­دهد دامنه تغییرات زیاد است و امکان دارد تعدادی از کودکان در معرض سو تغدیه و پیامدهای ناشی از آن مانند لاغری، کم وزنی و کوتاهی قد باشند؛ و در مقابل تعداد دیگری دارای اضافه وزن مفرط باشند و یا قد بلندتری نسبت به سن­شان داشته باشند که هیچ کدام از این­ها مناسب نیست. همچنین باور بسیاری پزشکان بر این است که کودکان آسیایی، کوتاه­تر و کم وزن­تر از دیگر همسن و سال­های سفید پوست خود هستند که این اختلاف تقریبا به اندازه یک خط از خطوط صدک منحنی رشد می­باشد، به عنوان مثال از صدک ۲۵ تا ۵۰ در منحنی رشد (۷۸) است. همچنین چند مطالعه انجام شده دیگر در کشورمان نیز بر کم­تر بودن شاخص رشد در کودکان ایرانی تاکید دارند (۹۶،۹۷). مریم رزاقی آذر نیز (۱۳۸۴) با تعیین قد و وزن و BMI در دختران ۶-۱۷ سال به این نتیجه رسید که دختران ایرانی قد و وزن کمتری نسبت به مقادیر NCHS دارند که در مورد قد این اختلاف چشمگیرتر بود (۷۸).
۵-۳-۲- ارتباط بین سطح فعالیت بدنی و رده­های وزنی (لاغر، وزن نرمال، دارای اضافه وزن و چاق)
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بین سطح فعالیت بدنی و رده­های وزنی (لاغر، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی) در دختران ۸، ۹ و ۱۱ سال رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد و سطح فعالیت بدنی یکی از عوامل ایجاد کننده چاقی در دختران ۸، ۹ و ۱۱ سال است؛ اما، در دختران ۷، ۱۰ و ۱۲ سال بین سطح فعالیت بدنی و رده­های وزنی معنی­دار وجود نداشت و احتمالا عوامل دیگری نظیر وضعیت اقتصادی و تغذیه با شیوع چاقی و اضافه وزن مرتبط باشند. نتایج کلی­تر پژوهش حاضر نشان داد که بین سطح فعالیت بدنی و رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) در دختران ۷- ۱۲ سال ارتباط معنی­دار (۲۸/۰r= یا ۰۰/۰ p=) وجود دارد و با افزایش سطح فعالیت بدنی میزان شیوع چاقی و اضافه وزن کاهش یافت. همچنین کودکان چاق و دارای اضافه وزن، میزان تحرک کم­تری را در یک سال گذشته و سال­های قبل از آن داشته اند؛ اما، از آنجایی­که همبستگی پایین بود فعالیت بدنی می ­تواند یکی از عوامل ایجاد کننده چاقی باشد و احتمالا عوامل دیگری با شیوع اضافه وزن و چاقی مرتبط باشد. آذربایجانی نشان داد که عواملی مانند خوردن غذا در جلوی تلویزیون، نوشابه، چیپس، غذای آماده (فست فود) و میزان خواب با چاقی دختران مرتبط است (۵۳). اکبری، رحمانی نیا، لازریو، هولم و آنه^[۲۵] نشان دادند که در کودکان بین شیوع چاقی و اضافه وزن با سطح فعالیت بدنی رابطه معنی­دار وجود دارد (۶،۷۱،۸۶،۹۸،۹۹). گیولینو، یوسایی و رحمانی­نیا نیز به این نتیجه رسیدند که بین اضافه وزن و چاقی به طور مستقیم با ساعت نشستن روزانه ارتباط وجود دارد (۸۰،۹۹،۱۲). اندرسون^[۲۶]، رابینسون^[۲۷] و کرباسی نیز نشان دادند بین شیوع چاقی و اضافه وزن با سطح فعالیت بدنی و زمان تماشای تلویزیون در روز ارتباط وجود دارد (۲۲،۲۱،۶۱)؛ اما، در مقابل ولف^[۲۸] و اشمیت^[۲۹] نشان دادند که رابطه­ای وجود ندارد (۲۳،۲۴). در یک مطالعه نشان داده شده که نزدیک به ۶۰% کودکان و نوجوانان جامعه ما بیش از ۴ ساعت در شبانه روز را صرف تماشای تلویزیون می­ کنند (۵۴) و دخترانی که بیش از ۴ ساعت تلویزیون و DVD تماشا می­ کنند؛ اغلب، سه برابر بیشتر احتمال دارد چاق شوند (۸۶). مطالعات دیگری نشان دادند، تماشای تلویزیون سبب کاهش شرکت فرد در فعالیت روزمره زندگی و فعالیت­های تفریحی می­ شود (۸۰،۸۲). چاقی به شیوه زندگی و نوع رفتار بستگی نیز دارد و با تغییرات فرهنگی همراه با توسعه اجتماعی مانند فقدان نیاز به فعالیت بدنی و فراوانی در دسترس بودن بیشتر مواد غذایی شیوع آن افزایش می­یابد و چاقی به تلاش­ها پیشگیرانه نیازمند است (۱۰۰)
سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ شهرستان جوانرود به عوامل زیادی از قبیل دسترسی یا عدم دسترسی به سالن­های ورزشی، شرایط اقتصادی والدین برای فرستادن کودکان خود به سالن­های ورزشی، تعداد فرزند، سطح سواد و آگاهی والدین از تاثیرات فعالیت بدنی بر چاقی کودکان و همچنین آگاهی از تاثیرات مخرب چاقی بر سلامت کودکان بستگی دارد. در پژوهش حاضر کودکانی مشاهده شد با وجود اینکه دارای اضافه وزن و چاقی بودند فعالیت بدنی بالاتری نسبت به کودکان دارای وزن نرمال و لاغر داشتند. تمایز ساختن فعالیت بدنی از رفتار بی­تحرک مستلزم ارزیابی دقیق چاقی است. ممکن است یک فرد هم سطح بالایی از فعالیت­های بدنی و هم رفتار بی­تحرک داشته باشد که باعث می­ شود این رفتارها یک اقدام پیچیده باشد. برای مثال، یک فرد ممکن است هر روز ۶۰ دقیقه ورزش کند و بقیه روز را صرف یک شغل کم تحرک کند. برای تعیین بهتر روابط سطح فعالیت بدنی و چاقی، بهتر است نه تنها نوع و شدت فعالیت بدنی انجام شده را بدانیم؛ بلکه، تاثیر آن بر کل انرژی مصرفی روزانه که یکی از عناصر کلیدی در معادله تعادل انرژی است نیز در نظر بگیریم (۱۰۱).
۵-۳-۳- ارتباط بین ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی
۵-۳-۳- ۱- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی
نتایج پژوهش نشان داد که در دختران ۷، ۸، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ سال بین BMI و سطح فعالیت بدنی رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد و با افزایش BMI سطح فعالیت بدنی کاهش می­یابد و کاهش سطح فعالیت بدنی یکی از عواملی است که موجب افزایش BMI در دختران ۷، ۸، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ می­ شود. همچنین نشان داده شد که در دختران ۹ سال با افزایش BMI سطح فعالیت بدنی کاهش می­یابد؛ اما، کاهش معنی­دار نبود. نتایج کلی­تر پژوهش حاضر نشان می­دهد بین سطح فعالیت بدنی و BMI در دختران ۷-۱۲ سال رابطه معکوس و معنی­دار (۴۴/۰r= یا ۰۰/۰ p=) وجود دارد یعنی احتمالا با افزایش سطح فعالیت بدنی میزان BMI کاهش می­یابد؛ اما، از آنجایی که همبستگی متوسطی وجود داشت، احتمالا عوامل دیگری نیز با میزان BMI در دختران ۷-۱۲ سال مرتبط باشد. کلیشادی نیز تاثیر روش­های مختلف آموزش فعالیت بدنی بر کودکان و نوجوانان مبتلا به اضافه وزن را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید آموزش فعالیت بدنی از طریق CD، آموزش چهر به چهر و یا شرکت در کلاس­های آموزش فعالیت بدنی موجب کاهش BMI در کودکان می­ شود (۵۴). حاجی نیا و کیت نشان دادند که بین BMI و سطح فعالیت بدنی رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد (۷۶،۱۰۲) ؛ اما، آذربایجانی و همکاران (۱۳۸۸) نشان دادند که در بین BMI و سطح فعالیت بدنی رابطه معنی­دار وجود ندارد (۵۳). گیولینو، یوسایی و رحمانی­نیا نیز به این نتیجه رسیدند که بین BMI و زمان نشستن روزانه ارتباط مستقیم وجود دارد و با افزایش زمان نشستن میزان BMI افزایش می­یابد(۸۰،۸۱،۱۲). اگرچه اطلاعات ضد و نقیضی در مورد ارتباط بین BMI و سطح فعالیت بدنی وجود دارد؛ اما، می­توان بیان کرد میزان BMI به سطح فعالیت بدنی وابسته است و از طریق افزایش سطح فعالیت بدنی می­توان میزان BMI در دختران ۷-۱۲ سال را کاهش داد.
۵-۳-۳-۲- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی
نتایج پژوهش حاضرنشان می­دهد که در دختران ۷، ۸، ۹ و ۱۰ سال با افزایش درصد چربی بدن سطح فعالیت بدنی کاهش یافت؛ اما، این کاهش معنی­دار نبود. بر همین اساس احتمال دارد عواملی نظیر تغذیه، شرایط اقتصادی و… موجب افزایش درصد چربی بدن در دختران ۷، ۸، ۹ و ۱۰ سال شده است و درصد چربی این کودکان با سطح فعالیت بدنی در ارتباط نباشد. در حالی­که در دختران ۱۱ و ۱۲ سال بین درصد چربی بدن و سطح فعالیت بدنی رابطه معکوس و معنی­دار مشاهده شدکه نشان می­دهد کاهش سطح فعالیت بدنی یکی از عوامل افزایش درصد چریی بدن در دختران ۱۱ و ۱۲ سال است. همچنین نتایج کلی­تر پژوهش نشان می­دهد که بین سطح فعالیت بدنی و درصد چربی در دختران ۷-۱۲ سال رابطه معکوس و معنی­دار (۳۲/۰r= یا ۰۰/۰ p=) وجود دارد؛ یعنی با افزایش درصد چربی بدن سطح فعالیت بدنی کاهش یافته است و کودکانی با درصد چربی بدن بالاتر تحرک کم­تری را در یک سال گذشته و سال­های قبل از آن داشته اند؛ اما، ازآنجایی که همبستگی پایین بوده است، احتمالا عوامل دیگری همانند تغذیه، ژنتیک و… موجب افزایش درصد چربی در کودکان شده است. مشابه با پژوهش حاضر کیت و همکاران نشان دادند در دختران بین زمان تماشای تلویزیون و توده چربی بدن رابطه معنی­دار وجود دارد و همچنین از آنجایی­که همبستگی نسبتا کمی را مشاهد کردند، بیان کردند فعالیت بدنی بر چاقی تاثیر کمی دارد و احتمالا عوامل دیگری نیز بر چاقی موثر باشند (۱۰۲). همچنین لازریو و همکاران (۲۰۰۹) نشان دادند که در دختران ابتدایی بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی رابطه معنی­دار وجود دارد (۸۶). تجمع چربی زیر پوستی پیشگوی خوبی برای چربی کل بدن است و یکی از دلایل اضافه وزن و چاقی کاهش مصرف انرژی به دلیل کاهش سطح فعالیت بدنی است که موجب افزایش توده چربی بدن می­ شود (۱۰۳). ورزش با افزایش میزان سوخت و ساز بدن و نیز افزایش مصرف انرژی در زمان استراحت بعد از پایان ورزش موجب مصرف انرژی بالاتری در بدن می­ شود (۹۴). برای مثال فعالیت بدنی با شدت متوسط به مدت ۱۰ دقیقه، می ­تواند مصرف انرژی بدن را در حالت استراحت ۵ تا ۱۵ درصد به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت افزایش دهد و موجب کاهش درصد چربی بدن شود. بنابراین یکی از مهم­ترین فواید ورزش و فعالیت جسمانی بالا رفتن میزان مصرف انرژی فرد فعال در زمان استراحت است (۸۶). گیولینو و همکاران (۲۰۰۴) نشان دادند که در کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی، چربی بدن به طور مستقیم با زمان نشستن روزانه در ارتباط است (۱۲). یوسایی (۱۳۹۱) و رحمانی نیا (۱۳۸۹) نیز به این نتیجه رسیدند که بین میزان ساعت تماشای تلویزیون و شاخص توده چربی بدن رابطه معنی­دار وجود دارد (۸۱،۸۰). تحقیقات نشان داد دخترانی که بیش از ۴ ساعت در روز را تلویزیون و DVD تماشا می­ کنند ۵/۳ برابر بیشتر متحمل داشتن چربی بیشتر از ۳۰ درصد هستند (۸۰). دلیل اصلی این که چرا فعالیت بدنی یک جزء کلیدی برای پیشگیری و درمان چاقی دوران کودکی است، تاثیر عمده فعالیت بدنی بر ترکیب بدن و سوخت و ساز بدن است. فعالیت بدنی با مصرف انرژی منجر به از دست دادن وزن می­ شود. علاوه بر این توده بدون چربی بدن را افزایش می­دهد و موجب حفظ آن می­ شود که ظرفیت حمل و نقل و سوزاندن چربی بدن زمانی­که عضلات در حال انجام فعالیت و زمانی­که در حال استراحت است را افزایش دهد (۱۰۴). از آنجایی که با انجام فعالیت بدنی می­توان درصد چربی بدن و شاخص توده بدن را کاهش داد، فعالیت بدنی برای نوجوانان دارای اضافه وزن و چاق را تاکید می­ شود (۱۱). پس می­توان نتیجه گرفت کاهش سطح فعالیت بدنی یکی از عواملی است که موجب افزایش درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال می­ شود و می­توان از طریق ورزش و فعالیت­های تفریحی میزان درصد چربی بدن را کاهش داد. همچنین از نشستن مدت طولانی کودکان برای تماشای تلویزیون و انجام بازی­های کامپیوتری جلوگیری شود و کودکان را به انجام فعالیت بدنی تشویق کنیم. ترکیب بدن شامل درصد چربی بدن و BMI می­ شود و ترکیب بدن به سطح فعالیت بدنی وابسته است، همچنین پژوهش حاضر نشان داد افزایش سطح فعالیت بدنی با ترکیب بدنی در ارتباط است. مطالعات بسیار کمی ارتباط بین سطح فعالیت بدنی با ترکیب بدن در دختران ۷-۱۲ سال را مورد بررسی قرار دادند که کیت و همکاران نشان دادند ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی مرتبط است، همچنین بیان کردند ارتباط بین زمان تماشای تلویزیون و بازی کامپیوتری با ترکیب بدن در دختران به درستی آشکار نیست (۱۰۲). بر همین اساس به مطالعات بیشتری نیاز است که ارتباط بین سطح فعالیت بدنی و ترکیب بدن مشخص شود و با تاکید بیشتر در مورد این قضیه صحبت شود. لذا به محققان آتی پیشنهاد می­ شود ارتباط بین ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی در کودکان به ویژه در دختران را مورد بررسی قرار دهند.
۵-۳-۴- ارتباط بین سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن
نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد که در دختران ۸ و ۹ سال با افزایش سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن کاهش می­یابد؛ اما، کاهش معنی­دار نبود. همچنین در دختران ۷، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ سال بین سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن رابطه معنی­دار مشاهده شد که نشان می­دهد کاهش سطح فعالیت بدنی در این دختران یکی از چندین عامل افزایش نسبت دور کمر به دور لگن است. همچنین نتایج کلی­تر پژوهش حاضر نشان می­دهد که در دختران ۷-۱۲ سال بین سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن رابطه معکوس، پایین و معنی­دار (۳۵/۰r= یا ۰۰/۰ p=) وجود دارد؛ یعنی با افزایش نسبت دور کمر به دور لگن سطح فعالیت بدنی به طور معنی­داری کاهش یافت و دختران با نسبت دور کمر به دور لگن بالاتر میزان تحرک کم­تری را در یک سال گذشته و سال­های قبل از آن داشته اند؛ اما، از آنجایی­که همبستگی پایین است احتمالا کاهش سطح فعالیت بدنی یکی عوامل از افزایش نسبت دور کمر به دور لگن باشد. مطالعات بسیار کمی ارتباط بین سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ابتدایی را مورد بررسی قرار دادند. رحیمی بین آمادگی جسمانی و سطح فعالیت بدنی با نسبت دور کمر به دور لگن رابطه معنی­دار وجود دارد (۱۰۵)؛ اما، رویا کلیشادی به این نتیجه رسید که بین نسبت دورکمر با فعالیت بدنی ارتباط معنی­دار وجود ندارد (۵۴). از آنجایی که دور کمر و نسبت دور کمر به دور لگن از شاخص­ های آنتروپومتریک پیش بینی کننده چاقی مرکزی در دوران کودکی است و چاقی مرکزی با خطر ابتلا به بیماری­های قلبی عروقی و بیماری­های متابولیک در کودکان مرتبط است (۳۶)، همچنین افزایش نسبت دور کمر به دور لگن پیشگوی مستقل قوی برای تشخیص اختلال در عملکرد دیواره عروق است و افزایش سرطان سینه در بزرگسالی است (۱۰۳)، همچنین نسبت دور کمر به دور لگن نسبت به BMI می ­تواند بروز بیماری­های قلبی را بهتر پیش ­بینی کند (۱۰۶) کهموجب شده گزینش شاخص­ های برای بررسی چاقی شکمی و کاربرد آن به یک موضوع داغ در اجرای استراتژی پیشگیری از بیماری­ها تبدیل شود. همچنین نشان داده شده که دور کمر و نسبت دور کمر به دور لگن زمانی که با BMI جمع شود، پیش بینی­های به طور محکم­تری بیان می­ شود (۱۰۷). نسبت دور کمر به دور لگن به عنوان شاخصی برای تعیین مقدار رسوب بافت چربی بدن در ناحیه دور کمر استفاده می­ شود که با ساختار لگن نیز در ارتباط است. افزایش نسبت دور کمر به دور لگن می ­تواند از افزایش دور کمر و یا کاهش دور باسن خبر دهد. این دو بخش می ­تواند توسط عوامل مشخصی در طی مراحل رشد ایجاد شوند. در میان زنان نشان داده شده که فقر دوران کودکی موجب افزایش دور کمر، دور لگن و نسبت دور کمر به دور لگن در بزرگسالی شود (۱۰۶). هر چند دور کمر و نسبت دور کمر به دور لگن به عنوان شاخص­ هایی از چاقی شکمی به طور گسترده­ای در مطالعات بکار می­رود؛ اما، بر اساس یافته­های پژوهشی دور کمر نسبت به نسبت دور کمر به دور لگن انعکاس بهتری از تجمع چربی درون شکمی (اعما و احشاء) را نمایان می­سازد (۱۰۷). هر چند نسبت دور کمر به دور لگن نیز در بسیاری از مطالعات سنجش قویی از خطرات مرتبط با چاقی را منعکس می­ کند؛ ولی، افزایش این نسبت ممکن است هم ناشی از فراوانی نسبی چربی شکمی (افزایش محیط کمر) و هم فقدان عضله سرینی (کاهش دور لگن) باشد. به دلیل نقش بدیهی ذخایر چربی در خطرات سلامتی مرتبط با چاقی در حال حاضر از دور کمر به عنوان اندازه ­گیری ترجیحی در زمینه مطالعات مطالعات جمعیتی استفاده می­ شود (۱۰۸). لازریو و همکاران (۲۰۰۹) نشان دادند بین سطح فعالیت بدنی و دور کمر رابطه معنی­داری وجود دارد (۸۶). دور کمر شاخص پیش بینی کننده مستقل برای خطر وقایع قلبی عروقی و دیابت است (۱۰۷). دور کمر یک شاخص بهتری نسبت به BMI برای بررسی ابتلا به چاقی در کودکان است. استفاده از اندازه ­گیری دور کمر برای جلوگیری از اضافه وزن در دوران کودکی مطمئن­تر از استفاده از اندازه ­گیری BMI است، زیرا اقدام به کاهش BMI پنهان کردن خطر رشد وزن محبوس شده است. اندازه ­گیری دور کمر ساده است و می­توان به طور منظم توسط والدین انجام شود و اندازه ­گیری دور کمر با شیوه ­های بالینی می ­تواند یک شاخص بهتری برای هشدار خطرات بیماری باشد. از آنجای­که فعالیت بدنی را در مدارس ابتدایی گسترش یافته است و درصد چربی بدن بدون تغییر BMI کاهش می­یابد، اندازه ­گیری دور کمر ممکن است شاخص بهتری برای ارزیابی مداخله در مورد منافع بهداشتی برای کودکان باشد (۱۰۷). بررسی مداخله فعالیت بدنی مستلزم انجام برخی از مطالعات بر روی دانش ­آموزان است (۷۶). اندازه ­گیری دور کمر هنوز در کودکان عمل رایجی نیست. بسیاری از مطالعات صدک دور کمر را گزارش کردند و شاخص­ های مرتبط با آن در کودکان مدرسه­ای در کشورهای توسعه یافته از جمله ایالات متحده آمریکا، استرالیا و اروپا معین شد. در آسیا، صدک دور کمر برای خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی کودکان گزارش شده است. کودکان جنوب آسیا درصد چربی بدن بیشتری در ناحیه تنه دارند با این حال داده ­ها بر اساس دور کمر و شاخص­ های مرتبط در این منطقه کمیاب است. به تعدادی منابع جامع از سراسر جهان برای دور کمر و شاخص­ های مرتبط برای ایجاد یک سطح بین المللی سن، جنس و تعریف قومیت خاص از چاقی شکمی در کودکان مورد نیاز است (۳۶). بر همین اساس پیشنهاد می­ شود که مجققان آتی میزان دور کمر را در کودکان را مورد بررسی قرار دهند و ارتباط آن را با سطح فعالیت بدنی تعیین نمایند تا بتوانیم ارتباط بین فعالیت بدنی و دور کمر را با تامل بیشتر دریابیم و در مورد این موضوع نظر دهیم که شاید بتوانیم از طریق فعالیت بدنی و ورزش میزان دور کمر را که معیار مناسب­تری برای تعیین شیوع چاقی در کودکان است کاهش دهیم و جامعه­سالم­تر و با نشاط­تری داشته باشیم.
۵-۳-۵- ارتباط سن و سطح فعالیت بدنی
پژوهش حاضر نشان می­دهد در دختران ۷-۱۲ سال بین سن و سطح فعالیت بدنی رابطه متوسط، معکوس و معنی­دار وجود دارد؛ یعنی با افزایش سن سطح فعالیت بدنی کاهش یافته است و دختران مسن­تر نسبت به دختران کم سن و سال­تر فعالیت بدنی کم­تری داشتند و بی­تحرک­تر بودند. کاهش میزان فعالیت در دختران بالغ احتمالا به دلایل متعددی از جمله در دسترس نبودن، فضاهای ورزشی مناسب و کافی، فرهنگ بومی محلی، کمبود نیروی انسانی مانند مربیان و معلمین ورزشی و در دسترس بودن امکانات سرگرم کننده مانند بازی­های رایانه­ای و … باشد. این امکان نیز وجود دارد که میزان کم­تحرکی بیشتر و بیشتر شود و میزان شیوع چاقی نیز بیشتر شود؛ پس، برای پیشگیری از افزایش شیوع چاقی و درمان چاقی می­توان به کودکان مشاوره داد همچنین آموزش به آنها که فعالیت بدنی بر سلامت­شان موثر است و می­توانند در آیند زندگی بهتری را داشته و از سلامت کافی برخودار باشند و در نهایت آن­ها به سمت باشگاه و سالن­های ورزشی سوق یابند. در این زمینه، پژوهش مشابه­ی یافت نشد. دانشگاه پزشکی آمریکا پیشنهاد داد که کودکان و نوجونان ۲۰-۳۰ دقیقه در روز ورزش شدید انجام دهند (۱۰۹). آنه و همکاران (۱۹۹۳) نشان دادند که در دختران ۵-۱۲ سال با افزایش سن سطح فعالیت بدنی کاهش می­یابد (۹۹). نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان می­دهد با افزایش سن در دختران ۷-۱۲ سال سطح فعالیت بدنی کاهش می­یابدو با افزایش سن میزان تحرک دختران کاهش می­یابد و موجب افزایش وزن در آن­ها می­ شود. همچنین امکان دارد افزایش وزن نیز خود دلیلی بر کاهش تحرک دختران باشد و با افزایش وزن تمایلی بر شرکت در فعالیت­های ورزشی نداشته باشند و بیشتر ترجیح دهند بی­تحرک باشند.
۵-۳-۶- ارتباط نسبت دور کمر به دور لگن با آزمون YO-YO
نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد در دختران ۷-۱۲ سال بین نسبت دورکمر به دور لگن با آزمون YO-YO رابطه پایین، مستقیم و معنی­دار وجود دارد؛ یعنی با افزایش نسبت دورکمر به دور لگن آمادگی هوازی در دختران ۷-۱۲ سال افزایش یافت. آزمون YO-YO میزان آمادگی هوازی در کودکان را نشان می­دهد. آزمون YO-YO به میزان آمادگی جسمانی (سرعت، دقت، چابکی)، هوش، آمادگی قلبی عروقی کودکان بستگی دارد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد با افزایش سن نسبت دور کمر به دور لگن افزایش می­یابد، همچنین با افزایش سن مسافت اجرای آزمون YO-YO یا به عبارت دیگر آمادگی هوازی افزایش یافت و موجب شد که بین آمادگی هوازی و نسبت دور کمر به دور لگن رابطه مستقیم وجود داشته باشد؛ اما، از آنجایی که همبستگی پایین بود نمی­ توان با تاکید بیان کرد که میزان آمادگی هوازی به نسبت دور کمر به دور لگن وابسته است و احتمالا عواملی دیگری با آمادگی هوازی کودکان در ارتباط باشد. مطالعات بسیار کمی در این رابطه وجود داشت. آقا علی نژاد و همکاران (۱۳۹۲) نشان دادند که در دختران بین نسبت دور کمر به دور لگن با آمادگی هوازی و آمادگی جسمانی رابطه معنی­داری وجود ندارد (۱۱۰). اهلیر^[۳۰]و همکاران بیان کردند که آزمون YO-YO ابزار مفید برای شناسایی گروه ­های کودکان با نیازهای ویژه برای انجام تمرینات بدنی و در جهت بهبود ظرفیت ورزش و آمادگی هوازی است. همچنین این آزمون برای تعیین ظرفیت ورزش و برآورد آمادگی هوازی در کودکان ۷-۱۲ سال قابل تکرار و معتبر است و معلمان و افراد دیگری که تمایل دارند آمادگی هوازی در کلاس­های آموزشگاه­ها و مدارس را ارزیابی کنند و یا مایل هستند کودکان با ریسک بالا برای ابتلا به بیمارهای قلبی عروقی، دیابت یا سندروم متابولیک در مراحل بعدی زندگی را مشخص کنند ابزار آسان، ارزان و قابل استفاده است (۱۱۱). نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد بین نسبت دور کمر به دور لگن ارتباط وجود دارد و افزایش نسبت دور کمر به دور لگن یکی از عوامل کاهش آمادگی هوازی در کودکان است. همچنین به محققان آتی پیشنهاد می­ شود از آزمون YO-YO برای بررسی میزان آمادگی هوازی کودکان استفاده کنند.
۵-۳-۷- ارتباط بین درصد چربی بدن با آزمون YO-YO
پژوهش حاضر نشان می­دهد در دختران ۷-۱۲ سال بین درصد چربی بدن با آزمون YO-YO رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد؛ یعنی با افزایش درصد چربی بدن آمادگی هوازی در کودکان کاهش یافت و دختران با درصد چربی بدن بالاتر مسافت کمتری را دویدند. مقدسی و همکاران (۱۳۸۹) مشابه با پژوهش حاضر نشان دادند که بین درصد چربی بدن و آمادگی هوازی رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد، به عبارت دیگر، هرچه درصد چربی بدن بیشتر باشد سطح آمادگی هوازی سطح آمادگی جسمانی کاهش می­یابد (۱۵). محبی، بورهام^[۳۱]، سالیز^[۳۲] و رونالد^[۳۳] نشان دادند که بین درصد چربی بدن و آمادگی هوازی رابطه معنی­دار وجود دارد (۱۱۲،۱۱۳،۱۱۴،۱۱۵). افزایش فعالیت بدنی و آمادگی هوازی در بزرگسالان، ممکن است در کاهش مشکلات حاد قلبی عروقی موثر باشد؛ اما، سازوکارهای حمایتی فعالیت بدنی و آمادگی