“
این مسائل ما را برآن داشت تا در زمینه ضرورت رعایت حقوق متهم و جامعه در قانون آیین دادرسی کیفری جدید به تحقیق بپردازیم. از آنجایی که آیین دادرسی کیفری جدید درصدد است تا بتواند بواسطه تدوین قانون، «خلاها، نقص‌ها و ابهام‌های موجود در قوانین را برطرف نماید« این پژوهش می‌تواند در راستای این هدف مثمر ثمر واقع شود.
اهداف تحقیق
یکی از اهداف این تحقیق بیان راهی برای تفسیر و به کارگیری بهتر قوانین در زمینه چگونگی برخورد با متهم و جایگاه آن در جامعه است که در دادسراها و دادگاه های عمومی و همچنین قابل استفاده برای وکلا، اساتید حقوق، سازمان زندان ها و… است از دیگر اهداف این پژوهش تلاش برای رفع نواقص موجود در برخورد با متهم می‌باشد. بدین صورت که با حمایت از حقوق و آزادی های متهم و در نهایت تضمین حقوق بزه دیده، می‌توان در جهت اصلاح هرچه بیشتر قانون گام برداشت. تا جایی که متهم و بزه دیده هر دو متحمل کمترین خسارت از طرف قانون شوند.
سوالات تحقیق
۱- آیا قانون آیین دادرسی کیفری جدید توانسته است حقوق متهم را در فرایند دادرسی با توجه به معیارهای حقوق شهروندی تامین کند ؟
۲- آیا تضمینات لازم برای تحقق حقوق متهم در قانون جدید وجود دارد ؟
فرضیه تحقیق
-
- به نظر می‌رسد قانون آیا قانون آیین دادرسی کیفری جدید توانسته است حقوق متهم را در فرایند دادرسی با توجه به معیارهای حقوق شهروندی تأمین کند و نسبت به قوانین سابق جایگاه بهتری بر خوردار است و ابتکارات و نوآوری‌های نبستاً زیادی در زمینه حق دفاع متهم در مراحل مختلف رسیدگی به جرم از همان مراحل ابتدایی و تا آخر مد نظر قرار داده است.
- با مشاهد بررسی و تفسیر مواد متعدد قانون آیین دادرسی کیفری جدید به نظر می‌رسد قانون‌گذار ضمانت اجرایی برای نقض حقوق متهم از جانب افرادی که در فرایند دادرسی کیفری قرار دارند بیان داسته است.
پیشینه تحقیق
-
- غفاری،هدی؛ عباسی کلیمانی،عاطفه(۱۳۸۵)، « مروری بر حقوق متهم در نظام حقوقی ایران با رویکرد بر اسناد فرا ملی».
-
- عالی پور،حسن(۱۳۸۸)، «امنیت ملی و حقوق متهم؛ مطالعه تطبیقی آئین دادرسی در قبال اقدامات تروریستی»
-
- پرویز محمدنژاد عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جنوب(۱۳۸۵)در مقاله با عنوان«حقوق متهم در مرحله تعقیب و تحقیقات مقدماتی در نظام کیفری ایران»
-
- جناب آقای گلدوست جویباری،وآقای افشین عبداللهی(۱۳۸۸) مشترکاً در مقاله تحت عنوان«اخذ آخرین دفاع از متهم در حقوق کیفری ایران»
-
- صالحی،جواد(۱۳۸۸)، «سکوت، جلوه ای از حقوق دفاعی متهم در دادرسی عادلانه»
- رضوی،محمد؛خزایی،سید علی(۱۳۸۶)«حقوق شهروندی در فرایند کشف جرم»
هرکدام از پژوهش های اشاره شده به نوعی به حقوق متهم توجه دارند، در پژوهش نخست به حقوق متهم در نظام حقوقی ایران با رویکردی به اسناد فراملی اشاره دارد در پژوهش دوم به ارتباط بین نظم و امنیت ملی و بین‌المللی و حقوق متهم اشاره دارد و بیان می‌دارد که باید بین حفظ نظم و امنیت ملی و بین‌المللی و حقوق متهم بخصوص در ارتباط با جرائم سازمان یافته (تروریستی) تعادل برقرار باشد، در پژوهش سوم فقط به حقوق متهم در مرحله ی تحقیقات مقدماتی در قانون سابق (آیین دادرسی کیفری۷۸) پرداخته است و همه ی مراحل دادرسی را پوشش نمی دهد، در پژوهش چهارم به یکی از حقوق متهم در طی فرایند دادرسی (اخذ آخرین دفاع از متهم) در حقوق کیفری ایران اشاره شده، در پژوهش پنجم هم به یکی دیگر از حقوق متهم در فرایند دادرسی(حق سکوت) اشاره شده است؛ در پژوهش ششم هم به حقوق شهروندی متهم در فرایند کشف جرم اشاره شده و همه ی مراحل دادرسی را در بر نمی گیرد.
لازم به ذکر است هر کدام از پژوهش های اشاره شده به نوعی به متهم و حقوق او در فرایند دادرسی اشاره ای گذرا دارند و حقوق متهم را به صورت کامل در همه ی مراحل دادرسی را پوشش نمی دهند.
اما پژوهش اینجانب به حقوق متهم در تمام مراحل دادرسی کشف و تحقیقات مقدماتی، دادرسی و محاکمه، تجدید نظرخواهی در قانون آیین دادرسی کیفری۹۲ که برخی از این حقوق برگرفته از قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب ۱۵/۰۲/۱۳۸۳ اشاره دارد و به نوآوری های ایجاد شده توسط قانون گذار در ارتباط با حقوق متهم در طی فرایند دادرسی پرداخته است.
امیدوارم که پژوهش اینجانب در این راستا مفید و مثمر ثمر واقع شود.
چارچوب نظری پژوهش
پژوهش حاضر از نظر روش تحقیق توصیفی بشمار می‌آید، و برای جمع‌‌آوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش از شیوه کتابخانه‌ای استفاده شده، ابزار‌های جمع آوری اطلاعات نیز کتب، مجلات، سایت‌های اینترنتی و مقالات بوده. همان طور که تا بدینجا به کرّات اشاره شده هدف این پژوهش بررسی جایگاه حقوق متهم در قانون آیین دادرسی کیفری جدید می‌باشد با این رویکرد پژوهش حاضر در دو بخش اصلی که هر بخش شامل دو فصل است تدوین و گردآوری شده است . در بخش اول به بررسی تعاریف، مفاهیم و فلسفه موضوع پرداخته‌ایم که در فصل اول این بخش، به شناخت آیین دادرسی کیفری و اصول حاکم برآن و همچنین انواع سیستم‌های دادرسی کیفری پرداخته است است. در فصل دوم این بخش نیز به تفصیل به تعاریف متهم، وجوه افتراق آن با مجرم، مظنون ، حقوق متهم و سیر تاریخی آن پرداخته شده است. سعی شده در این بخش از منابع مورد وثوق و قابل تأیید توسط اساتید استفاده شود.
در بخش دوم به بررسی موضوع تحقیق پرداخته شده که در فصل اول به حقوق متهم در مرحله کشف جرم و همچنین در مرحله تحقیقات مقدماتی اشاره شده است و در فصل دوم حقوق متهم درمراحل دادرسی، محاکمه و تجدید نظرخواهی پرداخته شده است. لازم به ذکر است در بخش دوم سعی شده تمام تفاسیر با رویکرد قانون جدید آیین دادرسی کیفری باشد.
در زمینه منابع مورد استفاده در بخش دوم باید اذعان داشت با توجه به موضوع پژوهش که قانون جدید آیین دادرسی می‌باشد سعی شده از جدیدترین آثار و کتب و مقالاتی که در سال ۱۳۹۲ بعد از تصویب قانون و نیز در سال ۱۳۹۳ به نگارش درآمده است استفاده شود.
بخش اوّل
شناخت تعاریف و مبانی نظری
فصل اول: مفهوم شناسی آیین دادرسی و اصول حاکم برآن
در این فصل در قالب دو مبحث به کلیات مطالب آیین دادرسی کیفری می‌پردازیم. بدین توضیح که در مبحث اول به کلیات آیین دادرسی که شامل تعریف آیین دادرسی کیفری، موضوع آیین دادرسی کیفری، اهداف قانون گذار در تدوین آیین دادرسی کیفری، ارتباط آیین دادرسی کیفری با سایر رشته‌ها، وجه افتراق میان قوانین شکلی و ماهوی کیفری، منابع آیین دادرسی کیفری و در مبحث دوم نظام‌های سیستم آیین دادرسی کیفری که شامل سیستم دادرسی اتهامی، سیستم دادرسی تفتیشی، سیستم دادرسی مختلط، سیستم دادرسی اسلامی و مقایسه آن با دیگر نظام‌های دادرسی کیفری، اصول حاکم بر دادرسی کیفری را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
مبحث اول: کلیات آیین دادرسی
گفتاراول: تعریف آیین دادرسی کیفری
“
