مکان دیگر : حرم و کعبه است از امام صادق روایت شده که فرموده : «هیچکس بر آن کوهها نایستاده جز آنکه دعایش اجابت شد دعای مؤمنین برای آخرت آنها به اجابت می رسد و دعای کفار برای دنیاشان به اجابت می رسد .»
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
مکان دیگر : مساجد است زیرا مسجد خانه خداست و کسی که قصد رفتن به مسجد کند ، قصد رفتن به سوی خدا و زیارت او کرده است . و در حدیث قدسی آمده : «بدانید که خانه های من در زمین مساجدند و خوشا به حال بنده ای که در خانه اش تطهیر کند ، سپس مرا در خانه ام زیارت کند و خدای کریمتر از آن است که زائر و خواهان خود را دست خالی بازگرداند .» (حلی ، ۶۴)
سعید بن مسلم از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) روایت کرد : «پدرم وقتی نیازی داشت به هنگام زوال ظهر آن را از خداوند درخواست می کرد ، وقتی می خواست درخواست کند ابتدا صدقه ای می داد و بوی خوش استشمام می کرد و به مسجد می رفت و برای حاجت خود دعا می کرد » (کلینی ، ۴ ، ۲۲۷ ؛ حلی ،۶۴).
سید محمّد باقر حجتی پیرامون حرمت و قداست از زمان و مکان در کتاب حریم کعبه می نویسد :
«محرم احساس می کند فرصتهای خاص از زمان و قطعه های ویژه ای از مکان دارای نوعی قداست و حرمت و احترام است که باید آن را به تمام فرصت های زمان و همه مکانها تعمیم دهد و باید همه مردم در همه جا عواطف و محبّت انسانی را در تمام اوقات به کار گیرند تا جهانی آکنده از صلح و صفا و مسالمت را تحقق بخشند » (حجتی ، ۲۳).
بنابراین در پاره ای از مکانها زمینه اجابت آن فراهم تر است مانند آنکه در مکان های مقدس و مبارک چون مسجدالحرام و مسجدالنبی و در شهادتگاه های امامان معصوم (ع) و دیگر مکان های مقدس چون عرفات و مشعرالحرام و مسجدها زمینه اجابت بیشتری فراهم است .
۱۱-۲) احوال دعا :
رعایت و توجه به «احوال دعا» در فرهنگ و آداب دعا اهمیّت بسیاری دارد و سرآمدِ شرایط دعا و استجابت و به معنای آن است که دعاکننده به هنگام دعا باید حال و توجهی ویژه به خداوند در خود پدید آورد .
با تأمّل در سور مختلف قرآن ^[۳] پس از معرفت و محبّت پروردگار ، اساسی ترین اصل در احوال دعا «اخلاص» در دعا و عبادت است و حضور قلب و خشوع دل از نشانه های اخلاص است . روح دعا و عبادت (نماز) حضور قلب و توجه به مبدأ آفرینش است . (انصاری ، آداب دعا و ادعیه قرآنی ، ۵۹)
نیایشگران پاکدل و پارسا علاوه بر داشتن اخلاص ، با تضرّع« (#qãã÷Š$# öNä۳­/u‘ %Y敎|Øn@» (اعراف /۵۵) و تبتل (قطع امید کردن از هر چیز و هر کس و دل به خدا بستن) «Ìä.øŒ$#ur zNó™$# y7În/u‘ ö@­Gu;s?ur Ïmø‹s9Î) Wx‹ÏFö;s? » (المزمل /۸) ، «اضطراراً فقط امید به خدا داشتن و چاره جستن از او» ، «`¨Br& Ü=‹Ågä† §sÜôÒßJø۹$# #sŒÎ) çn%tæyŠ ß#ϱõ۳tƒur uäþq¡۹$# » (نمل /۶۲) ، «ابتهال (اصرار و پافشاری و اخلاص در دعا) ، «¢OèO ö@ÍktJö۶tR » (آل عمران /۶۲) ، (و روح و روانی سرشار از بیم و امید)، «çnqãã÷Š$#ur $]ùöqyz $·èyJsÛur 4 ¨bÎ) |MuH÷qu‘ «!$# Ò=ƒÌs% šÆÏiB tûüÏZÅ¡ósßJø۹$# » (اعراف /۵۶) ، (پنهانی و آرام) ، «(#qãã÷Š$# öNä۳­/u‘ %Y敎|Øn@ ºpuŠøÿäzur 4 » (اعراف /۵۵) ، (دعا می کنند و جز خشنودی پروردگار و رستگاری خویش چیزی نمی خواهند).<br />خواندن و یاد نمودن صفات خداوند و نامهای نیکویش ، در ایجاد تحول روحی و روانی نیایشگران و به اجابت رسیدن دعاها ، سفارش بر آن تأکید شده است همچنانکه در قرآن آمده :<br />«¬!ur âä!$oÿôœF{$# 4Óo_ó¡çtø:$# çnqãã÷Š$$sù $pkÍ۵ ( » (الاعراف /۱۸۰) ،(و برای خدا نامهای نیکو است ، پس او را به آن [نامهای نیکویش] بخوانید).<br />شایسته است دعاکنندگان «اسماء حسنایی» که مناسب خواسته ها و حاجت هایشان است بخوانند مانند اینکه اگر مغفرت الهی و آمرزش گناهان را درخواست می کند نامهای التواب ، الرحمن ، الرحیم ، الرؤف ، الغفور را بخوانند و اگر خواسته او دانش و شناخت و آگاهی است العلیم ، الفتاح، الهادی الرزاق بگوید و اگر در طلب رزق و روزی و پرداخت و ادای دین است بخواند : الواسع ، الباسط ، الجواد و اگر مطلوب او انتقام از دشمن ، دادخواهی دادرسی است بگوید العزیز ، الجبار ، …. . (حلّی ، ۲۰۹).<br />پس در خاتمه می توان بیان نمود که اعتراف به گناهان و توبه و ثنا و ستایش پروردگار در آغاز دعا و توسل به پیامبر و اهل بیت (ع) و خواندن و یاد نمودن نام های نیکوی خداوند از آداب و احوال دعا به شمار می آیند .<br /><strong>نتیجه مبحث</strong><strong>:</strong><br />از مجموع مباحثی که در این فصل بیان شد می توان چنین نتیجه گیری کرد که :<br />قرآن برای اجابت دعا آداب خاصی را بیان می کند که در اجابت یا سرعت اجابت آن تأثیر گذار است .<br />شخص بیش از اینکه این آداب را در دعا کردن برای استجابت آن بکار گیرد باید خود زمینه های استجابت و اجابت دعا و نیایش را فراهم آورد .<br />رعایت ادب یکی از آداب در محضر خداوند است که می توان گفت یکی از امتیازات و الطافی است که خداوند به بندگانش ارزانی داشته که در هر زمان و مکانی که دست داشتند حاجات خود را به درگاه او برند و از او طلب نمایند .<br />دعاکننده به هنگام دعا باید حال و توجهی ویژه به خداوند در خود پدید آورند .<br />خواندن و یاد نمودن نامهای نیکوی خداوند در ایجاد تحول روحی و روانی نیایشگران و به اجابت رسیدن دعاها تأکید شده است .<br />محدودیت زمانی و مکانی برای دعا وجود ندارد ولی در این بین بعضی اوقات و مکان مناسب تر هستند .<br />مکان هایی از جمله خانه خدا ، صحرای عرفات ، مشعر ، مساجد ، قبور مطهر شهدا و …. که به دلیل پاکیزگی بعلاوه اثرات جانبی و وضعی آن به اجابت خواهد رسید .<br />چون دعا و نیایش نوعی عبادت است لذا لازم است دعا و عبادت بنده به درگاه الهی از روی اخلاص و صدق نیت باشد .<br />دعا همراه با بیم و امید سفارش الهی بوده و از آداب مناسب دعا و نیایش می باشد .<br />اطاعت از حضرت حق به عنوان آداب دعا ، نجات دهنده انسان از هلاکت ها و امر بر اطاعت از فرمان الهی ، تشریفی است که خداوند متعال بر بلندای بنی آدم دوخته تا آنان را از زشتی جدا ساخته و به زیبایی ها و کرامت های خود بیاراید .<br />اقرار به گناهان قبل از درخواست از خدا لازم است چون مشتمل بر انقطاع و پناه بردن به خدا و پست کردن نفس است .<br />علل استجابت دعا مربوط به فعل ، و دعایی است که باید بعد از کاری آن دعا را خواند و اگر بدون آن کار دعا کند اجابت نمی گردد .<br />برای فراهم سازی عرضه برای طلب و دعا از درگاه الهی نخست باید مثل حواریون عیسی (ع) به فرامین و قوانین الهی اظهار ایمان و تسلیم پذیری کرد آنگاه با امید به اجابت دعا درخواست حاجت نمود .<br />فصل سوم<br />پیامبران الهی و آداب دعا<br /><strong>مقدمه</strong><strong>:</strong><br />یکی از شرایطی که مراعات آن برای شخص دعاکننده لازم است ادب است یعنی با کمال خضوع و رعایت تمام جوانب بندگی دست به دعا بردارد . و لذا بهترین ادب عبودیت ، ندیدن خود و اعتراف به کوتاهی ها و تقصیر در درگاه الهی است چنانچه روش انبیاء و امامان (ع) چنین بوده است که نمونه هایی از دعای پیامبران و نحوه ی رعایت ادب در پیشگاه خداوند متعال با بهره گرفتن از آیات کریمه قرآن بیان می شود.<br /><strong>۱-۳) دعای حضرت آدم و حوا:</strong><br />حضرت آدم و حوا پس از آنکه مبتلا به شجره ی منهیه (درخت ممنوعه) شدند خداوند به آنان فرمود: «óOs9r& $yJä۳pk÷Xr& `tã $yJä۳ù=Ï? Íotyf¤±۹$# » (اعراف/۲۲)،(مگر شما را از این درخت منع نکردم).
در این هنگام حضرت آدم با همسرش در مقام دعا برآمد [البته نحوه دعا را هم خداوند خود به آنان آموخت] که: «Ÿ $uZ­/u‘ !$oY÷Hs>sß $uZ|¡àÿRr& bÎ)ur óO©۹ öÏÿøós? $uZs9 $oYôJymös?ur ¨ûsðqä۳uZs9 z`ÏB z`ƒÎŽÅ£»y‚ø۹$# » (اعراف/۲۳) (پروردگارا، ما بر خویشتن ستم کردیم و اگر بر ما نبخشایی و به ما رحم نکنی مسلماً از زیانکاران خواهیم بود).
ادبی که حضرت آدم و حوا در کلام خود به کار بردند این است که آنها هرگونه ظلم و قصور و خسران را به خود نسبت داده و هر نوع رحمت و نجات را به خداوند متعال منسوب نمودند جالب اینکه به قدری در توبه و تقاضای عفو، ادب نشان می‌دهند که حتی نمی گویند خدایا ما را ببخش (اغفرلنا) بلکه می گویند اگر ما را نبخشی از زیانکاران خواهیم بود(مکارم شیرازی،۶/۱۲۷) .
این نیایش، راز و نیازی است که آن دو بزرگوار بعد از خوردن از درختی که خداوند آنها را از نزدیکی به آن نهی کرده بود با خدای خود کردند و به صفت ربوبیت وی متوسل شدند که دافع هر شرّّ و جاذب هر چیزی است (طباطبایی،۸/۲۳) .
چون ربوبیت،واسطه ارتباط بنده با خدا می باشد و فتح باب هر دعایی است ، به عبارت دیگر، چون به هنگام دعا، مقام بنده،مقام اظهار نیاز و درخواست و طلب حاجت است باید از اسمی بهره گرفت که مناسب مقام باشد (سید قطب،۳/۱۲۷۰)
بنابراین «ربّ» که به معنای مالک و تربیت کننده است برای دعا مناسب تر است و انسان با ذکر این نام خود را غرق در الطاف الهی و وابسته ی دائمی به عنایات او می بیند که آیه ۲۳ سوره اعراف مصداق گویایی از این مطلب می باشد که قرآن کریم از خلال بیان نیایش حضرت آدم و حوا آداب دعا و احکام آن را مطرح کرده است.
۲-۳) دعای حضرت نوح (ع)
نوح (ع) پیامبری که نه قرن و نیم ، ستم بدترین و سرکش ترین قوم و طاغی ترین امت را تحمل کرده و صبورانه به هدایت آنها اندیشیده است ، اکنون خود را در محضر الهی بدهکار می داند و از خدای سبحان طلب مغفرت می کند و اینگونه در اواخر زندگی خویش ، دست به دعا برمی دارد .
«Éb>§‘ öÏÿøî$# ’Í< £“t$Î!ºuqÏ۹ur `yJÏ۹ur Ÿ@yzyŠ š_ÉLøŠt/ $YZÏB÷sãB tûüÏZÏB÷sßJù=Ï۹ur ÏM»oYÏB÷sßJø۹$#ur Ÿwur ϊ̓s? tûüÏHÍ>»©à۹$# žwÎ) #I‘$t7s? » (نوح/۲۸)
(پروردگارا ، بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنی که در سرایم درآید ، و بر مردان و زنان باایمان ببخشای ، و جز به هلاکت ستمکاران میفزای).
در این دعا می بینیم که نوح (ع) در اول ، طلب بخشش برای خود سپس برای والدینش و بعد از آن برای کلیه مؤمنین می کند (مکارم شیرازی،۲۵/۹۱) ادب چنین اقتضا می کند که این عده را که به پروردگارش ایمان آورده و به دعوتش گرویده اند از نظر دور نداشته از خدا خیر دنیا و آخرت را برایشان درخواست کند، لذا ابتدا خود را دعا کرد سپس والدینش و بعد مؤمنین معاصرش و بعد از آن همه اهل توحید ، چه معاصرینش و چه آیندگان آنها .
در مورد این آیه در کتاب فی ضلال القرآن آمده است :
این نشان دهنده ادب عبد در برابر رب می باشد ، عبدی که فراموش نکرده که بشر است و خطا و قصور دارد ، هر چند که اطاعت و عبادت کند و داخل بهشت نمی شود، جز اینکه خدا با فضلش با او معامله کند.(سید قطب ، ۲۶۹،۱۳۳)