(همان:۲۳۳)
ج- دیگر صنایع زیبایی‌آفرین معنوی
۱- حسن طلب
حسن‌ طلب از آرایه‌های معنوی کلام است و آن عبارت از این است که «چیزی را از شخصّی به گونه‌ای لطیف و ظریف بخواهند که ناروایی درخواستن محسوس نباشد و در نتیجه طرف مقابل، آزرده خاطر و رنجیده نگردد»(رنجبر،۷۰:۱۳۸۵). زیبا طلب کردن ترفندی خاص نیست، بلکه برای بیان آن علاوه بر اقتضای حال، باید از شگردهای ادبی دیگر بهره برد(وحیدیان کامیار،۱۷۲:۱۳۷۹).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

آرایه حسن طلب در شعر فیاض لاهیجی ۹۰ بار استفاده شده است که ۸۹/۱۷ درصد از مجموع سایر روش‌های زیبایی‌آفرین را شامل می‌شود.
لطف کن از چشمه‌ســار تیغ چــون آب میـان قطـــره آبی که کام حسرت ما تر شـود
(فیاض لاهیجی،۱۶۲:۱۳۷۳)
فیاض لاهیجی در این بیت، درخواست و نیاز خود را به گونه‌ای لطیف و با کلامی دلنشین، با بهره گرفتن از ترفندهای بدیعی حسن طلب و حسن تعلیل بیان نموده است.
گیاه ما نم از سر چشمــه امیـــدها دیدســت به برق نا امیدی‌ها مسوزان حاصل ما را
(همان:۶۸)
شاعر در اینجا نیاز خود را به معشوق، به زیباترین وجه به وسیله صنعت تشبیه بیان کرده است و می‌گوید که امیدواری مرا از میان نبر.
درین کشور کسی ما را به چیزی بر نمی‌گیرد به یک مشت غباری از در جانان بخر ما را
(همان:۷۶)
فیاض لاهیجی با اینکه شاعری مدیحه سرا نیست، در این بیت از بی‌توجّهی شاه صفی (پادشاه معاصر وی)، شکایت می‌کند و با رعایت ادب، توجّه او را به صورت کنایی درخواست می‌کند.
در انتـــظار شــــور قیامــت نشستــــه‌ایم باری به امتحان گذری کن به خاک ما
(همان:۸۹)
گوینده حاجت خود را به شیوه زیبا و هنری مطرح می‌سازد و از معشوق درخواست دیدار را می‌کند.
به حرمان دل نهادن شوخی حسن طلب دارد خرابی‌ها بس است ای آرزو آباد کن ما را^۲۸
(همان:۹۷)
فیاض لاهیجی از شگرد ادبی تشخیص برای حسن طلب استفاده می‌کند و از آرزو، سر سبزی و آبادانی را خواستار است. به منظور توجه بیشتر خواننده، ترکیب “حسن طلب” را نیز در شعر آورده است.
۲- حسّامیزی
برای مفاهیم و ادای معانی با بهره‌گیری از عنصر خیال، شیوه‌های گوناگونی وجود دارد که شاعران در خلق سخن تازه از آنها استفاده کرده‌اند. یکی از این شیوه‌ها، حسّامیزی است که عبارت است از القای معنی با ترکیبات و تعابیری که حاصل آن از آمیخته شدن دو حسّ به یکدیگر یا جانشینی آنها خبر دهد(شفیعی‌کدکنی،۴۱:۱۳۸۴). در ادبیات عرب از این شیوه با تعابیر “الحس المتوازن” یا “تبادل الحواس” یاد شده است(وهبه،۵۵۶:۱۹۷۷). از نظر بلاغی، برخی حسّامیزی را از انواع مجاز دانسته‌اند(داد،۱۱۳:۱۳۸۰و نیز ر.ک: وهبه،۵۵۷:۱۹۷۷) و گروهی آن را زیر مجموعه استعاره در نظر گرفته‌اند(شفیعی کدکنی،۲۷۴:۱۳۷۸و نیز ر.ک: حق‌شناس،۷۸:۱۳۷۰). در بررسی حسّامیزی های اشعار فیاض لاهیجی، نمونه‌هایی به دست آمد که نشان می‌دهد کنایه، تشبیه و پارادوکس هم می‌توانند در ساخت حسّامیزی به کار روند و معمولاً از طریق شگفتی و غرابت، ایجاد زیبایی می‌کند.
حسّامیزی‌ در شعر فیاض لاهیجی، غالباً همراه با کنایه، پارادوکس، استعاره و تشبیه است و به میزان ۱۵۸مورد و ۴۱/۳۱ درصد آمده است.
۱-۱حسّامیزی به شکل ترکیبی
این‌گونه حسّامیزی به دو صورت ترکیب وصفی و اضافی به کار می‌رود. نمونه‌های این نوع ترکیبات در اشعار فیاض لاهیجی، بیشتر از نوع اضافی (اضافه تشبیهی و اضافه استعاری) است.
به شکل ترکیب وصفی:
به عنوان نمونه، در بیت زیر ترکیب ابداعی عقل رنگین، موصوف و صفت است. فیاض با بهره گرفتن از آرایه حسّامیزی می‌گوید: علم و دانش فراوان سبب رنگینی عقل او شده است و ذوق و خرد او سرشار، متنوع و گوناگون است:
اینهمه رنگینی عقلـش ز علم وافرست هم ازین پرگاردان این طرح هـر جا ریخته
(فیاض لاهیجی،۴۷۳:۱۳۷۳)
همچنین در بیتی دیگر ترکیب رنگ بی معنی، برای صفت آورده شده است:
دﻟـﯽ ﻧﺒﻨـﺪد ﻋﺎﻗـﻞ ﺑﻪ رﻧـﮓ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﺳــﺮی ﻧـﺪارد ﺗـــﺎب ﺻــﻮرت ﺑـﯽ ﺟـﺎن
(ﻫﻤﺎن:۴۰۸)
به شکل ترکیب اضافی:
فیاض حسّامیزی را به صورت ترکیب اضافی، به دو شکل اضافه تشبیهی و اضافه استعاری آورده است. در بیت زیر شاعر با بهره گرفتن از آرایه‌هایی نظیر حسّامیزی، تشخیص و اضافه استعاری، گلستان را به انسانی تشبیه می‌کند که زیبایی‌‌هایی چون مخلوق دریا و معدن را رنگ می‌کند:
ز رنگ‌آمیـزی حسن گلستـان طبیـعت دان کـه رنگـی بر عـذار زاده دریا و کـان بینـی
(همان:۴۱۳)
در بیت زیر نغمه قانون، اضافه استعاری است. چکاچاک تیغ ممدوح در جنگ به گوش دوستانش، خوش آهنگ‌تر و به تعبیر فیاض، زنگ زداتر از نغمه قانون است:
ﺑـﻪ ﮔـﻮش دوﺳﺖ ﭼﮑﺎﭼﺎک ﺗﯿـﻎ ﺗﻮ در ﺣﺮب ز ﺳﯿـﻨـﻪ زﻧـﮓ زداﺗــــﺮ ز ﻧـﻐﻤــﮥ ﻗﺎﻧــﻮن
(ﻫﻤﺎن:۳۹)
شاعر به صورت خلّاقانه، اندیشه و تفکّر را به رنگ مانند کرده است و بدین وسیله، اندیشه را که امری انتزاعی است، عینی و ملموس می‌سازد:
رنـگ صد اندیشـه ریزیـم و فرو ریزیـم بـاز در دیـار آرزو هم بت شکـن و هم بت گریم
(همان:۲۷۱)
۲-۱ حسّامیزی به شکل غیر ترکیبی
این‌گونه حسّامیزی‌ها در دیوان فیاض لاهیجی، بسامد اندکی دارد. در بیت زیر فیاض حسّ‌هایی چون بویایی، بینایی و شنوایی را در هم آمیخته و تصویری بدیع و زیبا ارائه کرده است:
تا از گـل تو بوی رنگ حقیقـت شنیـده‌ام کــــارم مدام تربیــت این مجــاز بـــود