نسبتًا بیشتر یا ضعیف

۳

نسبتابیشتر تا بیشتر

۴

بیشتر یا قوی

۵

بیشتر تا خیلی بیشتر

۶

خیلی بیشتر یا خیلی قوی

۷

خیلی بیشتر تا خیلی، خیلی بیشتر

۸

خیلی، خیلی بیشتر یا کاملاً مرجح

۹

قطر ماتریس این مقیاس به طور طبیعی عدد ١ است زیرا در مقایسه ماتریسی، مقایسه دوجایگزین مشابه یکسان خواهد بود . از سوی دیگر معکوس مقایسه دو جایگزین با یکدیگر در خصوص یک زیرمعیار به صورت کسری ثبت خواهد شد.
جدول ماتریس مقیاس مقایسه زوجی جایگزین ها و آخرین سطح زیرمعیارها: پس از تهیه جدول مقیاس مقایسه زوجی، وارد شدن به مرحل دوم مقایسه ها امکان پذیر می گردد. برای مقایسه گزینه ها وزیر معیارها با یکدیگر باید جداولی طراحی شود این جدول دارای چند ستون عمومی و چند سطر افقی است که در سطر و ستون اول تمامی جایگزین های موجود نوشته می‌شود . در بالای این جداول مکانی برای ثبت زیرمعیارها در نظر گرفته شده است . بنابراین هر زیرمعیار که در واقع آخرین سطح معیارها قبل از جایگزین ها می‌باشد، در بالای هر یک از جداول قرار می گیرد و جایگزین ها براساس تک تک زیرمعیارهای مرتبط با هدف، با یکدیگر مقایسه خواهند شد. در هر جدول برای هر مقایسه، یک خانه در نظر گرفته شده است که پرسش شونده با مطالعه پرسشنامه طراحی شده، در مقایسه دو جایگزین با یکدیگر در برابر یک زیرمعیار، ارزش عددی مشخصی را براساس جدول مقیاس مقایسه ای در خانه مذکور ثبت خواهد نمود جدول مقایسه به دو بخش راست و چپ ردیفی از اعداد یک واقع در قطر تقسیم خواهد شد. اعداد یک عددهایی هستند که پرسش کننده در مقایسه دو مورد مشابه در سلولهای مربوط به آن ثبت می نماید .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول ماتریس مقایسه زوجی معیارها و زیرمعیارها: در روش AHP وزن هر یک از معیارها و زیرمعیارها یکسان فرض نمی‌شود. به همین جهت پروفسور ساعتی روشی تحت عنوان “ماتریس کلان ١” ابداع کرده که قادر است تأثیر معیارها و زیرمعیارهای مرتبط با هر مجموعه یا هر خوشه را بر یکدیگر و بر کل عملیات تحقیق محاسبه و انداز هگیری نمایند تعیین وزن هر یک از معیارها و زیرمعیارها نسبت به یکدیگر توسط گروه قضاوت کارشناسی صورت خواهد گرفت. نحوه کار بدین شکل است که ابتدا معیارهای سطح اول در یک جدول که دارای دو ستون عمودی و افقی است ثبت خواهد شد و پرسش شونده براساس مقیاس مقایسه، وزن هر یک از معیارها نسبت به دیگری را معین خواهد نمود. سپس زیرمعیارهای هر یک از معیارهای سطح اول با یکدیگر مقایسه خواهد شد و در مجموع استفاده از روش ابداعی ساعتی وزن هر یک از معیارها و زیرمعیارها محاسبه می گردد تا در اندازه گیری نهایی عملیات تحقیق مورد بهره برداری واقع شود. در این مرحله عملیات گردآوری داده ها به پایان می رسد و آماده وارد شدن به مرحله سوم روش AHP می شویم.
عملیات محاسبه داده ها: محاسبه داده های پروژه، عملیاتی بسیار طولانی و نسبتا ً پیچیده است خصوصا اگر تعداد سطوح عمودی معیارها و همچنین تعداد جایگزین ها و معیارها در سطح در سطح افقی گسترده باشد بر پیچیدگی و مطول شدن عملیات محاسبه به شدت افزوده خواهد شد برای همین منظور یک شرکت تولید نرم افزار اروپایی یک بسته نرم افزاری تحت عنوان “Expert Choice"طراحی کرده است. این بسته نرم افزاری دارای دو نوع آزمایشی و اصلی است که نوع آزمایشی آن در درخت سلسله مراتبی دارای ٣ سطح است. این سطوح شامل هدف، معیار و جایگزینهاست و در سطح افقی حداکثر ٩ جایگزین یا معیار را می‌تواند در خود جای می دهد بنابراین ویرایش تجاری آن نیز محدودیت های زیادی دارد . یعنی اگر تعداد جایگزین ها یا معیارها در سطح افقی از ٩ مورد بیشتر یا تعداد سطوح از ۵ سطح بالاتر باشد بسته نر مافزاری مذکور نیز قادر به محاسبه عملیات نمی باشد به نظر می رسد این بسته نرم افزاری برای انجام پروژه هایی که سطوح افقی و عمودی درخت سلسله مراتبی آن‌ ها پیچیدگی و گستردگی بسیار دارند کاربرد چندانی نداشته باشد (صامتی و همکاران ،۶۲،۶۹،۱۳۸۲).
۳-۲۳-۵-مدل اسکالوگرام :
اسکالوگرام یک روش گرافیکی است که به طور موفقیت آمیزی در برخی کشورها (تایلند، سری لانکا، هندوستان و انونری ) به منظور تعیین سلسله مراتب سکونتگاهی و سنجش سطح برخورداری نقاط شهری و روستایی مورد بررسی قرار می گیرد (کلانتری ،۲۵۱:۱۳۸۷).
این روش که به عنوان ماتریس قطری نیز معروف است، را برای رتبه بندی خدمات در برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، فضای جغرافیایی مورد استفاده قرار می گیرد. روش کار بدین صورت است که ابتدا شاخص‌هایی از بخش‌هایی مختلف را انتخاب و در جدولی تنظیم می کنیم.
مرحله دوم در فرایند این روش ،تعیین طبقات همگن و طبقه بندی شاخص ها بر اساس طبقات است . لذا برای تعیین سه گروه همگن رابطه زیر مورد استفاده قرار می گیردS X که این طبقه ،طبقه خنثی نامیده می‌شود و طبقات کم درآمد تر از آن در گروه منفی و طبقات بیشتر از آن در گروه مثبت قرار می گیرند. بنابراین حدود طبقات مختلف تعیین می گردد.
مرحله سوم، نمایش جایگاه شاخص ها در جدول می‌باشد.
مرحله چهارم، تنظیم آن‌ ها در قطر جدول و شاخص ها می‌باشد. در این مرحله هر چه متغیرها در قطر جدول تمرکز یابند، دقت رتبه بندی بالا می رود.
مرحله آخر، محاسیه “ضریب اسکالوگرام “یا ضریب اطمینان است. ضریب اطمینان مدل را می توتن از طریق این فرمول محاسبه کرد.
(کل ستاره ها (*)/مجموع ستاره ها (*) خارج از قطر )-۱ KR=
“ایزارد ” می گوید:"هر چه این ضریب به یک نزدیک تر باشد ،یعنی فاکتورها مناسب بوده و مدل انتخابی به مدل ایده آل نزدیکتر است و برعکس. هر چه ضریب از یک بیشتر باشد، عکس آن صادق است. اگر جزاب کمتر از ۸/ باشد، ماترسی قطری بدست آمده اعتبار نخواهد داشت و باید متغیر های جدیدی جای گزین شود. پس عدد قابل پذیرش بیش تر از ۸/ می‌باشد ” .
از محاسن این روش این است که :
- ساده است به طور دستی قابل انجام است.
- واحد شاخصها میتواند مختلف در نظر گرفته شود.
- در فرایند عملیات شاخصهای غیر ضروری حذف می شوند.
- شاخصها را میتوان در حین انجام کار جابه جا و بالا و پایین کرد.
- تکنیک اسکالوگرام علاوه بر مباحث انسانی در مباحث طبیعی برنامه ریزی ناحیه ای نیز کاربرد دارد.
معایب این روش عبارت­اند از:
- دقت بسیار زیاد در تعیین متغیرها می طلبد.
- تنظیم نهایی جدول و رتبهبندی نیاز به جابه جایی های بیش تر و اعمال سلیقه دارد(بیرودیان ،۳۶:۱۳۷۱) (نظریان و مهرگان ،۴،۵:۱۳۸۹).
به طور کلی در طراحی مدل اسکالوگرام چهار مرحله ی مشخص وجود دارد که عبارتند از: تعیین عوامل مؤثر بر پدیده ی مورد بررسی، انجام محاسبات آماری، ارزش گذاری و رتبه بندی KarimiNazar et al,.2010)) در مدل اسکالوگرام جهت انتخاب عوامل مؤثر بر پدیده­ مورد بررسی، هیچگونه محدودیتی وجود ندارد و هر محققی بنا به نظر کارشناسی خویش و امکان دستیابی به اطلاعات می‌تواند تعداد عوامل را تغییر دهد. در این مدل عوامل مؤثر با توجه به نوع تاثیری که بر پدیده ی مورد بررسی دارند، به صورت مثبت یا منفی ارزش گذاری م یشوند. به طور معمول در محاسبات آماری مدل اسکالوگرام، ابتدا میانگین و انحراف از معیار هر یک از متغیرها محاسبه، آنگاه از معادله یK که در هیدرولوژی آماری کاربرد زیادی دارد استفـاده می‌شود. محققان مختلف بر اساس نظر کارشناسی و با توجه به تغییرپذیری عوامل مختلف هواشناسی نسبت به میانگین از یک ضریب ثابت k برای عوامل مختلف استفاده می نمایند.
در مرحله ی ارزشگذاری بر اساس محاسبات آماری مرحله­ قبل، داده ­ها در سه طیف ارزشی مثبت، خنثی و منفی ارزش گذاری می شوند که ملاک این تقسیم بندی، مقادیرK داده ها است(قبای سوق و مساعدی ،۲۶).
۳-۲۳-۶-مدل یاگر :
در این روش رتبه بندی ،هیچ معیار کمی وجود ندارد و همه معیارها به شکل کیفی در مدل حضور دارند . حتی اعداد نیز در این روش ابتدا به شکل کیفی با هم قیاس می شوند و سپس در مدل آورده می شوند. یاگر معتقد است که در دنیا در حال حاضر با عدم دقت بنا شده و مسائل کمی چندان دقیق نیست. اجرای این تکنیک فقط نیازمند ارائه اطلاعات ارجحیتی زبانی با مقیاس ترتیبی است . این مشخصه به اعضای تیم تصمیم گیرنده امکان می‌دهد تا دانش و اطلاعات خود را درباره ی میزان رضایتشان بر روی معیارها و با گزینه های تصمیم در شکل متغیر های زبانی مانند بی نهایت با اهمیت، بسیار با اهمیت، بااهمیت، نسبتاً با اهمیت، کم اهمیت، بسیار کم اهمیت، و بی اهمیت فراهم آورند . توانایی انجام عملیات بر روی ارجحیت های زبانی نا دقیق با آن‌ ها امکان می‌دهد تا از منابع با حداقل اطلاعات مرتبط با موضوع مورد بررسی استفاده نمایند. به عبارت دیگر هر فرد تصمیم گیرنده نظر و عقیده خود را درباره درجات اهمیت هر معیار و نیز تأمین معیارها توسط معیارها بیان می دارد (خورشید و ذبیحی، ۱۵:۱۳۸۹).
اگر در یک مساله تصمیم گیری چند معیاره n معیار و m گزینه وجود داشته باشد به منظور انتخاب بهترین گزینه ابتدا می بایست گزینه ها و شاخص‌های مورد بررسی شناسای و تعریف شوند: تشکیل ماتریس تصمیم فازی.
در نخستین مرحله از مدل، بایستی ماتریسی به منظور ارزیابی دو به دو شاخص ها با یکدیگر ترسیم می شوند. شیوه وزن دهی در ماتریس مذکور به روش کمیتی ساعتی در بازه عددی ۱تا ۹ می‌باشد. بنابراین قطر ماتریس یاد شده همگی برابر یک خواهد بود.