• تکنولوژی های در حال ظهور بدون کاربرد خاص در حال حاضر

• تکنولوژی های در حال ظهور که در حال حاضر کاربردهایی در بازار دارند (Lu Huang,2009).

سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه از سوی دیگر انواع تکنولوژی را بر مبنای شدت تحقیق و توسعه در صنایع مختلف (و نه بر مبنای نوع محصولات آن‌ ها) طبقه بندی می نماید. شدت تحقیق و توسعه و به تبع آن نوع تکنولوژی به صورت حاصل تقسیم هزینه‌های تحقیق و توسعۀ داخلی بر گردش مالی دورۀ زمانی مورد نظر به دست می‌آید. اگر این نسبت کمتر از ۱% باشد، شدت تحقیق و توسعه کم (Low-Tech)، اگر بین ۱ تا ۴% باشد شدت تحقیق و توسعه متوسط(Medium-Tech) و در صورتیکه این نسبت از ۴% بیشتر باشد، شدت تحقیق و توسعه بالا (High-Tech) خواهد بود (دلاور،۱۳۹۰).
۲-۲-۲ فناوری های پیشرفته: تعریف و اهمیت
اولین تعریف نظام مند برای فناوری پیشرفته در سال ۱۹۸۲ و توسط دِیویس صورت گرفت. وی صنایع تولیدی با فناوری برتر را آن دسته از صنایع قلمداد کرد که محصولاتی با بیشترین مخارج تحقیق و توسعه نسبت به ارزش فروش تولید کنند. به طور کلی چنانچه سه ویژگی ذیل در مورد یک تکنولوژی مصداق داشته باشد، در حوزۀ هایتک قرار خواهد گرفت:

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تکنولوژی از یک بنیان قوی علمی – تکنیکی برخوردار باشد.
چرخۀ عمر تکنولوژی بسیار کوتاه باشد.
به کارگیری تکنولوژی جدید یا منجر به خلق بازارهای جدید شود و یا اینکه در بازارهای موجود تحولات اساسی ایجاد نماید (نیک پیام و نیک پیام، ۱۳۹۱).
۳-۲-۲ صنایع فناوری پیشرفته
طبقه بندی استاندارد تجارت جهانی نه گروه صادرات هایتک را از هم متمایز می‌سازد؛ این گروه‌ها عبارت‌اند از:
۱٫صنایع هوا- فضا

• ماشین‌های کامپیوتری و اداری

• صنایع الکترونیکی و مخابراتی

• داروسازی

• صنایع ابزار دقیق یا صنایع ابزارآلات علمی

• ماشین آلات الکترونیک

• صنایع شیمیایی

• صنایع ماشین آلات غیرالکترونیک

• جنگ افزارها (مبارک، ۱۳۸۹).

۴-۲-۲ صادرات صنایع هایتک^[۲]
افزایش سهم کالاهای مبتنی بر فناوری پیشرفته در صادرات صنعتی کشورها یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی محسوب می‌شود. بین سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۷ ارزش صادرات «هایتک» در سطح جهانی ۵ درصد افزایش داشته که عمدۀ این افزایش به واسطۀ افزایش سهم صادرات هایتک چین در تجارت جهانی بوده است. در سال ۲۰۰۵ اتحادیۀ اروپا در رتبۀ نخست صادرات هایتک قرار داشته و از سال ۲۰۰۶ به بعد چین جایگزین اتحادیۀ اروپا شده، امریکا به رتبۀ دوم آمده و ۲۷ کشور اتحادیۀ اروپا در رتبۀ سوم قرار گرفته‌اند. براساس آمارهای بانک جهانی در سال ۲۰۰۸ میلادی بیش از ۱,۸۴۰میلیارد دلار از صادرات صنعتی دنیا را کالاهای High-Tech یا به عبارتی فناوری پیشرفته تشکیل داده است که با احتساب صادرات اقلام هایتک قلمروهای جغرافیایی نظیر تایوان که عضو سازمان ملل نیستند این رقم به حدود ۲۰۰۰ میلیارد دلار بالغ می‌شود. صادرات محصولات هایتک به دلایل متعددی حائز اهمیت است، از جمله آنکه ظرفیت‌های یک کشور در پیشبرد فرایند تحقیق و توسعه را نشان داده و امکان توسعۀ دانش جدید در آن کشور و قابلیت تبدیل این دانش به کالا و فروش آن در بازارهای جهانی را منعکس می‌سازد (مبارک، ۱۳۸۹).
همچنین نگاهی به ترکیب صادراتی تعدادی از کشورهای دنیا به ویژه کشورهای صنعتی و نوصنعتی نشان می‌دهد که بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد اقلام صادراتی آن‌ ها را فرآورده‌هایی تشکیل می‌دهد که حاصل تجاری شدن یافته‌های پژوهشی هستند؛ در میان این اقلام می‌توان به انواع رایانه، تجهیزات و دستگاه های نوین مخابراتی، دستگاه های پردازش و ذخیرۀ اطلاعات، انواع ماهواره، رادار، محصولات صنایع هوا- فضا و مواد جدیدی همانند کابل فیبر نوری که از توسعه یا ترکیب مواد تولید می شوند، سلاح های پیشرفته، فرآورده های فن آورانۀ هسته ای مانند رآکتورها، دستگاه های جداسازی ایزوتوپ ها و ادوات پزشکی اشاره کرد (کیارسی، ۱۳۹۰).
۵-۲-۲ صادرات محصولات هایتک در ایران
آمار صادرات و واردات کالاها شاخص خوبی برای شناخت از بازار یک کالا و یا محصول است، ضمن اینکه سطح تعامل میان ایران و کشورهای هدف برای صادرات را مشخص می کند (وب سایت کریدور، ۱۳۹۱). بر اساس آمارهای ارائه شده توسط بانک جهانی در سال ۲۰۱۰، ایران بالغ بر ۵۸۴ میلیون دلار کالای «هایتک» صادر کرده است که این رقم بر اساس محاسبات بانک مزبور ۴ درصد ارزش صادرات صنعتی ایران را تشکیل داده است. سهم صادرات هایتک از کل صادرات طی برنامۀ دوم تا چهارم از ۲۹/۰ درصد به ۰۲/۱ درصد رسیده و یا به عبارت دیگر ۲۵۱ درصد رشد کرده است (مبارک،۱۳۸۲). همچنین از جمله موضوعاتی که در سیاست‌های کلی برنامۀ پنجم مورد توجه قرار گرفته افزایش سهم صادرات با فن آوری بالاست و لذا با توجه به قانون برنامۀ پنجم در تولید و صادرات کالاهای دانش بنیان، شاهد رشد صادرات این قبیل محصولات طی سالهای اخیر هستیم. بنابر گزارش معاومت علمی فناوری ریاست جمهوری میزان صادرات در زمینۀ محصولات دانش بنیان در سال ۸۹ (۲۰۱۰) رقم ۶۵۰ میلیون دلار و مشابه با رقم منتشر شده توسط بانک جهانی است که پیشتر عنوان گردید؛ همچنین در سال ۹۰ کل میزان صادرات کشور برابر با ۴۷ میلیارد تومان بوده که از این میان ۸۴۰ میلیون دلار را صادرات خدمات و کالاهای دانش بنیان تشکیل داده‌است و پیش بینی می‌شود که این میزان صادرات تا پایان سال ۹۲ به ۱٫۲ میلیون دلار برسد. در این راستا ذکر این نکته نیز ضروری است که ورود به بازارهای خارجی با توجه به نوع بازار و گروه محصولات از الزامات خاصی برخوردار است؛ برای مثال بازار کشورهای عراق و افغانستان با بازار کشورهای اروپایی متفاوت است و به همین دلیل نوع محصولی که باید به این بازارها ارائه شود مطالعه و بررسی دقیقی می طلبد و لذا شرکت ها به کسب تجربه برای توسعۀ محصولات خود برای ورود به بازارهای خارجی نیازمندند (مجلۀ فناوری نانو، شماره ۱۹۰).
۶-۲-۲ مقایسه ای میان دو فناوری انقلابی قرن بیست و یکم: نانوفناوری و فناوری اطلاعات
نانوتکنولوژی از برخی لحاظ مشابه فناوری اطلاعات بوده و یک تکنولوژی انقلابی است، لکن از دیگر لحاظ موانع ورود به این صنعت بسیار بالاتر از کسب و کارهای مرتبط با اینترنت است، با این حال بسیاری کشورها در سرتاسر جهان به میزان قابل توجهی بر روی توسعۀ نانوفناوری در داخل مرزهایشان سرمایه گذاری نموده‌اند، چرا که دانسته‌اند این تکنولوژی دارای این پتانسیل است که تمامی صنایع داخل هر کشور دنیا را تغییر دهد و لذا نمی‌خواهند عقب بیفتند. آنها به دنبال تشویق نوآوری و تجاری سازی هستند تا به رشد اقتصادهایشان کمک کرده باشند.
۷-۲-۲ چالش های تجاری سازی تکنولوژی در کشورهای در حال توسعه
پیش از هر چیز باید توجه داشت تجاری سازی و سهولت آن در کشورهای مختلف متفاوت است؛ به عنوان مثال می توان کشور کره را نام برد که در آن در بین حوزه های فناورانه حوزۀ تجهیزات نانو بر دیگر حوزه ها برتری دارد و این گفته بدان معناست که ابزارهایی همچون ابزارهای تشخیصی و تجهیزات نانولیتوگرافی به سادگی قابل تجاری سازی هستند(Lee, Jhon & Shin, 2013).
رشد پایدار اقتصادی هر کشور- که مستلزم توانایی بنگاه‌های اقتصادی فعال آن در توسعۀ محصولات و خدمات جدید و تجاری سازی آنهاست- برای کشورهای در حال توسعه اهمیت بیشتری می‌یابد (نیک پیام و نیک پیام، ۱۳۹۱)؛ به عبارت دیگر می توان گفت که مبحث چالش‌های تجاری سازی فناوری‌های پیشرفته در همه جای دنیا مطرح است، لکن آنچه آن را در کشورهای در حال توسعه بغرنج تر می‌سازد، فراهم نبودن زیرساخت‌ها و محیط نامناسب کسب و کار (شریعتی نیاسر، ۱۳۹۱) و نیز شرایط متغیر محیطی، خلأ قانونی و عدم توانایی در مدیریت منابع است که بنگاه‌ها را با مسائل و مشکلات متعددی در توسعه و تجاری سازی محصولات و خدماتشان مواجه می سازد (نیک پیام، ۱۳۹۱). بیش از ۹۵% از شرکت ها پیش از پنج سالگی از بین می روند؛ لذا بدیهی است در کشورهای در حال توسعه که محیط مساعد را نیز ندارند، وضعیت شرکت ها به مراتب پیچیده تر است. مشکلات محیطی چالش های متعددی برای شرکت ایجاد کرده و توان شرکت را بیش از پیش محدود می سازد و لذا شرکت نمی تواند فرایندهای ضروری همچون تحقیق و توسعه، نوآوری و تجاری سازی را به صورت پایدار دنبال نماید (بحرینی، ۱۳۹۱).
۱-۷-۲-۲ چالش های تجاری سازی تکنولوژی در ایران
تاسیس و توسعۀ کسب و کارهای فناور در ایران به تازگی مورد توجه قرار گرفته و مسبوق به سابقه نیست. از این رو دانش بومی شکل گرفته و تجربه شده ای پیرامون آن به ویژه در موضوعاتی مانند تجاری سازی فناوری، بازارسازی محصولات جدید و یا معرفی محصولات نوین چندان در دسترس نیست (بحرینی و همکاران، ۱۳۹۱).
مشکلات و چالش های تجاری سازی در کشور ما از قاعدۀ سایر کشورهای در حال توسعه مستثنی نبوده و به طور کلی می توان گفت عوامل مؤثر در تجاری کردن و یا به کارگیری نتایج تحقیقات در کشور ما همچون سایر کشورهای در حال توسعه طیف گسترده ای دارند که برخی از این عوامل ناشی از محیط اقتصادی، اجتماعی کشور هستند، برخی به ماهیت تحقیقات مربوط می شوند و بعضی نیز از فقدان یا ضعف مکانیزم های اجرایی ناشی می شوند (راهپیما، ۱۳۸۳). همچنین در مقالۀ دیگری که توسط نیک پیام و نیک پیام به نگارش درآمده مشخص گردید که چالش‌های ناشی از محیط کار -شامل چالش‌های مربوط به قوانین مرتبط با فناوری‌های پیشرفته، حجم بازار و حمایت‌های دولتی- برای بنگاه‌های مشارکت کننده در پژوهش ها عمومیت داشته‌اند (نیک پیام و نیک پیام، ۱۳۹۱).راهپیما همچنین در پایان نامۀ خود مهمترین عوامل بازدارندۀ محیطی (اقتصادی، اجتماعی) تأثیرگذار بر تجاری سازی دستاوردهای تحقیق و توسعه در کشورمان را به ترتیب ذیل برشمرده است:
]فقدان[ سرمایه گذاری کافی در تحقیق و توسعه
اقتصاد مبتنی بر نفت
وابستگی تکنولوژیک صنایع
دولتی بودن تحقیقات و عدم مشارکت بخش خصوصی
فقدان سیاست گذاری و تعیین اولویت ها
ضعف تسهیلات پشتیبانی
ضعف ارتباط دانشگاه با صنعت
فقدان سیستم کنترل و ارزیابی
فرهنگ و باور عمومی
بدین ترتیب می بینیم که کشورهای در حال توسعه با طیفی از چالش های مختلف در جهت تجاری سازی محصولات خود روبرو هستند.
۸-۲-۲راهکارهای تجاری سازی ابداعات
تعریفی از ابداعات که بیان می دارد اختراعات دائماً از کشفیات علمی جدید به سمت محصولات، فرایندها و خدمات پیش می روند حائز توانمندی های توصیفی و پیش بینی گر لازم نیست؛ بدین معنا که اختراعات می توانند اشکال بسیار مختلفی به خود بگیرند- از بهبودهای تدریجاً افزایشی تا محصولات موجود، اِعمال تکنولوژی های موجود به بازارهای جدید و استفاده از تکنولوژی جدید برای خدمت به بازار موجود. ابدعات و تجاری سازی نیازمند بازخورد قابل توجه میان علم، مهندسی، توسعۀ محصول، تولید و بازاریابی هستند(US congress,1995).
یک تجاری سازی موفق تنها مسئلۀ توسعۀ اولیۀ تکنولوژی و یا رساندن اولیۀ محصول به بازار نیست. با اینکه اولین بودن می تواند مزایایی را برای یک شرکت مبتکر در پی داشته باشد، شرکت ها می بایست بتوانند مزیت رقابتی خود در محیط بازار را با تحت نظرداشتن و حفاظت از جایگاه مالکانۀ خود به واسطۀ حق امتیاز، رازهای تجاری، موانع بازار و یا از طریق مصون داشتن دارایی ها و مهارت های مکمل مورد نیاز جهت حصول اطمینان از تولید، بازاریابی و پشتیبانی مناسب حفظ نمایند؛ تجاری سازی موفق نیازمند محرک های محیطی اختراعات و زیرساخت های صنعتی لازمه است. ترتیبات سازمانی جهت تثبیت استانداردها، مقررات و حیطه های قانون گذاری از قبیل مالکیت معنوی و ضد انحصار نیز مورد نیاز می باشند (US congress,1995). همچنین در رابطه با تجاری سازی موفق محصولات نانو، اوریاخی معتقد است که همانند دیگر کسب و کارهای هایتک هیچ فرمول واحدی وجود ندارد که بتواند موفقیت در این امر را بیمه نماید؛ گرچه چندین فاکتور کلیدی موفقیت هستند که شانس انتقال اختراعات در زمینۀ نانوتکنولوژی به بازار را ارتقا خواهند بخشید؛ از جملۀ این عوامل می توان به موارد ذیل اشاره داشت:
توانمندی در گردآوری یک تیم مدیریتی و فنی قوی و مجرب در کنار هم
شناسایی و تمرکز بر روی بخش هایی از بازار به جای تمام آن
دارا بودن مالکیت معنوی پایدار