این کشورها همگام با افزایش وسایل نقلیه، زیرساختهای حمل ونقل مورد نیاز متناسب با آن بهبود نیافته است. علاوه بر آن استانداردهای ایمنی وسایل نقلیه و ایمن سازی شبکه معابر، روند رو به رشدی نداشته است. این عدم تطابق بین تمایل به ماشینی شدن زندگی شهری و زیرساخت های مورد نیاز آن، سبب شده تا امروزه شاهد سیر صعودی تصادفات و تلفات ناشی از آن در کشورهای در حال توسعه باشیم.
در مقایسه بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می توان این گونه عنوان کرد که کشورهای صنعتی با وجود نرخ بالای مالکیت وسایل نقلیه موتوری، در طول نیم قرن گذشته نحوه برخورد با پدیده افزایش تعداد خودرو و کاربران را تا حدودی آموخته اند و فرهنگ درست رانندگی نهادینه شده است. اما کشورهای در حال توسعه به دلایل مختلفی از این فرصت استفاده نکرده اند و در حال حاضر بسیاری از این کشورها با معضل جدی و روبه وخامت تصادفات جاده ای و تلفات ناشی از آن روبرو هستند و فرصتهای موجود به تهدیدهای جدی تبدیل گردیده است. همچنین با وجود گسترش سیستم های حمل ونقل در کشورهای در حال توسعه متأسفانه اقدامات اندکی در خصوص جلوگیری از سوانح جاده ای و یا کاهش شدت آنها صورت گرفته است. در این کشورها علیرغم بالا بودن نرخ تصادفات، منابع کافی برای حفظ جان مجروحان و کمک به کسانی که در اثر این سوانح دچار معلولیت های دائمی شده اند، وجود ندارد.(آیتی، ۱۳۸۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ایران به عنوان کشوری وسیع و پر جمعیت، ولی بدون یک شبکه کافی و مدرن راه آهن، باعث اعمال فشار سنگین ترابری بار و مسافر (بیش از ۹۰ درصد) برروی شبکه جاده ای غیرریلی گردیده است . شبکه راه های برون شهری و درون شهری ما از نظر کمیت و کیفیت و نگهداری از ضعف شدیدی در رنج بوده و این وضعیت در ترکیب با ناآگاهی و فقدان آموزش عمومی، ناوگان فرسوده، بی نظمی شدید در ترافیک و عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، ضعف خدمات اورژانس و عدم مشاهده ی یک عزم ملی در برخورد با این پدیده خطرناک، وضعیتی را بوجود آورده است که در حال حاضر هر کسی قدم در جاده ها و خیابان های کشورمان بگذارد، عملاً خود را درمعرض ریسک بالای کشته شدن یا رخدادی فاجعه بار قرار داده است.
در بررسی مطالعات صورت گرفته اکثراً عواملی که در بروز این حوادث دخیل هستند در چهار عنوان کلی : راه، محیط، وسیله نقلیه و عامل انسانی تقسیم می شوند و هر کدام از این عوامل هم به سهم خود زیر بخشهای متنوعی را در بر می گیرند. در میان ارکان اصلی تصادف، عامل انسانی قویترین عنصراثرگذار است. بنابراین منطقی است که سازمانهای ذیربط و در رأس آن جامعه تمام تلاشهای خود را برفاکتورهای انسانی متمرکز کند. از طرفی به صراحت می توان ادعا نمود که تصادف یک پدیده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که امروزه در بیشتر برنامه ریزی های مرتبط با این موضوع در کشور ما از آن غفلت شده است. بطوریکه پرفسور آگدن^[۲] در کتاب جاده های امن تر^[۳]دلیل اصلی مهار تصادفات و ضایعات ناشی از آنها را در کشورهای توسعه یافته رویکرد سیستماتیک کشورهای مزبور به این موضوع می داند. و به جای نسبت دادن تصادف به آخرین علت (آخرین حلقه زنجیر)، تصادف را به عنوان حلقه های مکمل زنجیره ی علل و معلول مؤثر ابراز می دارد.(آقامحمد ، ۱۳۸۴).
بنابراین به استناد توضیحات فوق مولفه های اصلی موثر بر تصادفات را می توان به چهار گروه شامل؛ عوامل انسانی ( خصوصیات فردی راننده ، مهارت ،توانایی و … ) جاده (ویژگی هندسی راه، ویژگی کیفی راه ،علایم و …) خودرو یا وسیله نقلیه (فرسودگی ، نقص فنی و…) و محیط (شرایط جوی و اقلیمی) تقسیم بندی کرد ، که همانند نمودار زیر این عوامل به صورت زنجیره وار به یکدیگر متصل هستند و فرایند به هم پیوسته و در عین حال پیچیده ای را تشکیل می دهند.
نمودار ۱-۱ زنجیره عوامل تصادف
همانگونه که در نمودار فوق ملاحظه می شود عوامل چهارگانه مذکور علاوه بر اینکه به تنهایی بر وقوع تصادفات تاثیر مستقیم دارند بطور سیستماتیک و با تاثیرگذاری و تاثیرپذیری از یکدیگر ، بصورت زنجیره وار و با هم افزایی مضاعف بروز تصادفات را تشدید می کنند و چرخه مهلک و ویرانگر تصادفات را تشکیل می دهند.
طبق آمارهای موجود، بالاترین میزان تصادفات و حوادث رانندگی استان اردبیل در طی سالهای گذشته مربوط به محور اردبیل- مغان می باشد . که بخش عمده ای از ترانزیت بار و مسافر استان بر عهده این حوزه بوده و از محورهای پرترافیک شبکه حمل و نقل استان محسوب می شود. از همین رو این پژوهش درصدد بررسی و مطالعه علل و عوامل موثری است که درقالب متغیرهای چهار گانه ذکرشده (انسان، جاده، محیط و خودرو) بر بروز یا شدت وقوع تصادفات جاده ای محور اردبیل-مغان تاثیر مستقیم دارد. همچنین مطالعه حاضر علاوه بر در نظر گرفتن مولفه های اصلی تاثیر گذار بر حوادث رانندگی ، شاخص های بومی و منطقه ای را هم در درون بررسی ها لحاظ می نماید. شاخص هایی که به نوبه خود می تواند سهم جدی و بالقوه ای در بروز حوادث و سوانح رانندگی محور مذکور داشته باشد.
۱-۲-ضرورت انجام تحقیق:
امروزه مسئله حوادث رانندگی و بروز تصادفات زیاد را تهدیدی جدی برای سلامت عمومی محسوب می کنند که اثرات شوم و زیان بار آن بر پیکره جوامع بسیار مشهود و بارز است . در حال حاضر تعداد تصادفات جاده ای در کشور ما رو به افزایش است . بدلیل وسعت پهناور کشور ، رشد جمعیت ، افزایش مالکیت وسایل نقلیه و در نتیجه افزایش تبادلات درون و برون منطقه ای ،حوادث ترافیکی به یکی از معضلات مهم بخش حمل و نقل کشور و متعاقباً استان تبدیل شده است.
متأسفانه ایران نیز یکی از کشورهایی است که بیشترین موارد مرگ و میر و جراحت ناشی ازتصادفات را دارد. مطالعات در کشور ما نشان می دهد که در حال حاضر، در ایران با دارا بودن بیش از ۱۶۱۷۱۴ کیلومتر جاده و ۵/۵ میلیون اتومبیل سالانه بیش از ۲۵۰۰۰ نفردر اثر تصادفات ناشی از وسایل نقلیه کشته و بیش از ۱۰۰۰۰۰ نفر در سال مجروح و مصدوم می شوند؛ از این گذشته خسارتهای مالی تصادفات جاده ای در ایران سالانه بالغ بر ۴ میلیارد دلار است، که این آمارها در مقایسه با بسیاری از کشورها، ایران را در موقعیت بسیار نگران کننده ای قرار داده است. باید توجه کرد که کشور ما در سالهای اخیر به صورت یکی از کانونهای بحران درآمده، مطالعات وبررسی های اخیر بانک جهانی رسماً وضعیت ایمنی ترافیک در ایران را بحرانی دانسته است. با وجود این وضعیت، به مطالعات مربوط به ابعاد ایمنی ترافیک در کشور توجه اندکی معطوف شده است.
صدمات و ضایعات سنگین ناشی از تصادفات جاده ای از ابعاد مختلف پدیده خطرناک ضد سلامت ، ویران کننده خانواده ها ، نابود کننده اعتبار اجتماعی و از بعد اقتصادی هدر رفت منابع اقتصادی بسیار کمیاب، و در اهم آنها منابع انسانی می باشد. اصولاً موضوع جلوگیری از ضایعات روزافزون حوادث جاده ای و مساله کاهش تعداد و شدت تصادفات، می باید در همان حد و اندازه ای که در حال حاضر به سایر مسائل مربوط به سلامت انسان ها پرداخته می شود و بودجه و امکانات به آنها تخصیص می یابد، مورد توجه قرارگیرد. به همین سبب یک نیاز بسیار فوری برای درک این وضعیت رو به وخامت و اقدام مناسب احساس می شود.
در سالهای اخیر رشد سریع تعداد کشته شدگان، و افزایش کمیت کاربران شبکه حمل و نقل و توسعه سفرها ضرورت پرداختن به علل و عوامل را دو چندان می کند. برای رفع این معضل بزرگ شناسایی عوامل موثر بر تصادفات و تعیین میزان تاثیر هر کدام از این عوامل بر حوادث باید از اولویت های اصلی نهادهای متولّی و دستگاه های ذیربط قرار گیرد ( آیتی، ۱۳۸۴).
نتایج مطالعات انجام گرفته در ایران نرخ بازگشت سرمایه گذاری در ایمنی ترافیک را در حدود ۳۶۰ درصد نشان می دهد. این نرخ آنقدر بالاست که شاید کمتر بتوان سرمایه گذاری دیگری با چنین نرخ بازگشت فوق العادهای جستجو نمود. بدین جهت غفلت از انجام چنین سرمایه گذاری و ادامه چنان خسارتهای سهمگین، به هیچ وجه قابل توجیه نیست. همچنین نتایج تحقیقات نشان داده است که حدود۷ درصد از تولید ناخالص ملی ایران در اثر تصادفات از بین می رود و این در حالی است که متوسط این هزینه ها در جهان بین۱ الی۲ درصد است و هیچ کشوری تاکنون چنین درصدی مربوط به تصادفات را به ثبت نرسانده است (گزارش آماری سازمان پزشکی قانونی کشور،۱۳۹۱).
آمارهای ذیل در سطح کشوری به روشنی گویایی وخامت وضعیت موجود است.
جدول ۱-۱ آمار مرگ های ناشی از حوادث رانندگی کل کشور در دهه۸۰ برحسب جنسیت(نفر)

نمودار ۱-۲ مرگهای ناشی از حوادث رانندگی کل کشور دردهه۸۰
جدول۱-۲ آمار مرگ های ناشی از حوادث رانندگی درسطح کشور دردهه۸۰