میبینیم علاوه بر دنیای شاد کودکانه که درشعر کودک حاکم است، گاهی نیز کودکان غصه های کوچکی دارند که به تصویر کشیدن آن غصهها، قصههایی زیبا میشود. پسندیده است که در شعر کودکان تمامی حالات، آن گونه که در دنیای پیرامون کودک وجود دارد، به تصویر کشیده شود؛ «اگر چه برخی بر این باورند، ادبیات کودک باید ادبیات شادی باشد و در شعر کودک مفاهیمی؛ همچون اندوه و حزن راه نیابد. (علی پور، ۱۳۸۳، ص ۱۰۷) امّا باید بدانیم که دنیای کودکان، دنیای واقعی است، آنها همانگونه که شادند، غمگین هم هستند اگر میخندند، گاه نیز میگریند.
پس این عاطفه است که شعر کودک را، پربار و استوار میکند و کودک با آن شعر راحتتر ارتباط برقرار میکند . اگر کاربرد حالات عاطفی در شعر از دنیای کودکان خارج نباشد، شعر کودک در ذهن خوانندگانش تأثیر گذارتر خواهد بود.
کودکان نیز همچون بزرگان دارای اندوه و شادی هستند. از عذاب دوستان خویش اندوهگین و از مرگ نزدیکان نیز آزرده خاطر میشوند. پس، چه بهتر که شاعران شعر کودک نیز، این واقعیت را در شعرشان بنمایانند، آن گونه که در دنیای واقعی کودکان موجود باشد.
۱۳-۲- صور خیال و نقش آن در شعر کودک
عدهای به دلیل برخورداری شعر کودک از زبان کودکانه، تصوّر میکنند عنصر خیال در آن کاربرد چندانی ندارد، اما باید بدانیم شعر کودک سرشار از تخیّل است.کودک با شب سخن میگوید، با عروسک هم بازی میشود و با آن درد دل میکند. کودک میتواند در ذهن خلاقش همه چیز را خلق کند. درتنهاییاش ممکن است با گل توی باغچهی حیاط هم سخن شود.پس خیال بن مایهی شعر کودک را تشکیل میدهد. و اگر این تصویر خیالی و دور از ذهن در شعر کودک نبود، شاید شعر کودک برای مخاطبانش که بیشتر کودکاند، جذابیت نداشت. راز زیبایی شعر کودک درتخیّل است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

امّا این خیال، صورتهای گوناگونی دارد و با بررسیهایی که در شعر شاعرانی که برای کودک شعر سرودهاند، تشبیه ، استعاره، حسآمیزی و تشخیص را بیشتر از دیگر صورتهای خیال یافتهایم. البته بسامد کاربرد تشخیص در شعر کودک بیگمان، بیشتراز هر یک از صور خیال است و دلیلش ارتباط ذهنی کودک با آن است.
ازآن جایی که این صورتهای خیال در شعر کودک بیشتر نمود دارد، با ارائه نمونههایی از شعرهای کودکانه، نظری به آنها میاندازیم تا مشخص سازیم که صورتهای خیال تا چه اندازه در ساختار شعر کودک تأثیر دارند.
تشبیه در شعر کودک
یکی از زیباترین گونه های صور خیال در شعر، تشبیه میباشد. و قطعاً در شعر کودک نیز کاربرد فراوانی دارد. در گذشته تشبیه را بهگونههای متفاوت دستهبندی میکردند؛ همچون تشبیه مشروط، تشبیه مضمر و… که این گونه های متفاوت، بیتردید حافظهی بسیارقوی و نیرومندی را میطلبید که آنها را
فرا بگیرد و به ذهن بسپارند. «امروزه، اکثر ناقدان شعر به خاطر دوری از هر گونه سردرگمی، تشبیه را به دو گونهی گسترده و فشرده تقسیم میکنند.» (ر.ک. پور نامداریان، ۱۳۷۴، ص ۱۸۲)
الف) تشبیه گسترده: تشبیه گسترده به تشبیهی گفته میشود که عموماً ارکان تشبیه(مثلاً مشبه به،
وجه شبه، ادات تشبیه) در آن یافت میشود و یا ممکن است ادات تشبیه یا وجه شبه حذف شود.

باد، مثل هزاران کبوتر
گرم بازی است با قایق شاد
می تپد سینه ی بادبان ها
زیر دست نوازشگرباد
(کیانوش، ۱۳۷۰، ص ۷۶)

در این شعر، شاعر باد را مثل کبوتر دانسته است. در واقع پرواز باد را به پرواز کبوتر مانند کرده است تا کودک، بهتر با شعر ارتباط برقرار کند. اگرچه در سراسر این شعر جاندار انگاری و تشخیص حاکم است. «باد گرم بازی است، قایق شاد، سینهی بادبان، دست باد» این گونه تصاویر، زیبایی شعر را زیاد کرده وبه شعر رونق فراوانی بخشیدهاند.
یا:

مثل گنجشکی، دل من
زیر سقف شیروانی است
گوشه ای کز کرده طفلک
هیچ کس پهلوی او نیست.
(کشاورز، ۱۳۷۱، ص ۱۱۷)

در این شعر ، شاعر دل خود را مثل گنجشکی فرض کرده است؛ همان گنجشکی که از تنهایی در گوشهای و یا زیر سقفی کز میکند. مانند کردن دل به گنجشک، یک تشبیه میباشد و ادات تشبیه«مثل » نیز موجب میشود این عنوان، تشبیه گسترده ذکر گردد.

شیرین چو عسل، چو یاس خوشبو
گویم که تو میوهای عجیبی
تعریف تو را چنان که گفتم
هر کس که شنید، گفت: سیبی!
(کیانوش، ۱۳۷۰، ص ۱۸)

کیانوشدر این شعر، از تشبیه گسترده سود جسته و سیب را مثل عسل شیرین و مثل یاس