نیکلسون:
شارح فقط در این بیت بیان کرده است که: اِهدِ الصِراطً به جای “اهدنا الصراط” آمده است.
( نیکلسون، ۱۳۸۴: ۳۲۸)
فروزانفر:
لفظ اهدنا را، پیامبران و امامان و مؤمنان بر زبان آوردهاند و هم در نماز میخوانند از این رو مفسّران بضرورت، هدایت را در این آیه به معنی توفیق و زیادت ایمان و ثبات بر دین حق گرفتهاند … تشخیص حدّ میانین دشوار است، آدمیگاه فریفتهی شوق و نشاط در عمل میشود و راه افراط میپیماید بگمان اینکه بر خدمت و طاعت افزوده است و وقتی هست که از میل به تن آسائی بسوی تفریط میرود به خیال اینکه حکم حق دربارهی او چنین است و درین هر دو حالت خویش را بر صواب میپندارد…. پس ترس مؤمن از آن جهت است که حدّ وسط، راهی است دقیق و باریک و هر چشمیآن را باز نمیشناسد لیکن اتصال به ولی کامل، او را از هر خطر رهایی میبخشد، مراد مولانا همین توجیه است بدلیل: امر حق را باز جو از واصلی.» ( فروزانفر، ۱۳۸۲: ۹۱۱-۹۱۰)
زمانی:
به عقیدهی زمانی معنی بیت چنین است:« از ترس ادا نکردن، یعنی انفاق نکردن مال در جای مناسبش، مؤمن در نماز همیشه میگوید: ما را به راه راست راهنمایی فرما.»(زمانی،۱۳۷۸: ۶۷۶)
استعلامی:
به عقیدهی استعلامی به ضرورت وزنی ضمیر مفعولی اهدنا حذف شده است.«معنی بیت این است که وقتی به پروردگار میگوییم که ما را به راه راست هدایت کن، راه راست همان است که دادهی حق را در راه حق مصرف کنیم، چه مال و چه نیروی جسمی و فکری.»( استعلامی، ۱۳۷۹: ۴۴۲)
گولپینارلی:
معنی آیه را بیان کرده است.( گولپینارلی، ۱۳۸۴: ۳۲۶)
نظر اجمالی:
شرحی که فروزانفر بیان کرده است کاملاً درست به نظر میرسد چنان که مولانا در ابیاتی دیگر از زبان پیغمبر بیان کرده است که برای چارهی این خوف هایی که نداند حد وسط و درست کدام است خداوند بر خواندن این آیه تأکید دارد:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
گفت پیغمبر به یک صاحب ریا از برای چارهی این خوفها |
صَلّ اِنَّکَ لَم تُصَلِّ یا فَتی آمد اندر هر نمازی اِهدِنا (بیت ۳۴۰۵-۳۴۰۴/ ۱) |
۷۵)گفت پیغمبر که: زن بر عاقلان | غالب آید سخت، و بر صاحب دلان (بیت۲۴۴۴) |
انقروی:
« پیغمبر (ع) فرمود که زن بر مردان عاقل و بر صاحبدلان، سخت چیره و مسلّط است زیرا که آنان که عاقل و صاحبدلاند ، رقیق القلب میباشند، به همین دلیل از عونت و خشونت پرهیز دارند.» ( انقروی، ۱۳۸۰: ۹۳۸)
نیکلسون:
شارح فقط به معنای صاحب دلان پرداخته است:« آنان که دارای ادراک روحانی هستند.» (نیکلسون، ۱۳۸۴: ۳۴۹)
فروزانفر:
بعد از بیان اینکهاین سخن:« زنان بر آزاده مردان غالب میآیند ولی فرومایگان بر آن ها چیره میشوند.»از معاویه بن ابی سفیان بوده و ذکر داستان آن بیت را این گونه معنی میکند: «خردمندان با زنان با مدارا و نرم خوبی رفتار میکنند و خویش را برای تمام عمر آسوده و فارغ بال میسازند.» (فروزانفر،۱۳۸۲: ۱۰۳۳)
زمانی:
« پیامبر(ص) فرمود: زن بر مردانِ خردمند و بر صاحبدلان، سخت چیره و غالب است.»(زمانی،۱۳۷۸: ۷۲۵)
استعلامی:
استعلامیهمچون فروزانفر این سخن را در مآخذ نقل از معاویه دانسته است و میگوید:« مولانا در عبارت آن تصرفی کرده و آن را به پیامبر نسبت داده است.»(استعلامی،۱۳۸۷: ۴۵۴)
گولپینارلی:
«پیغمبر گفت که زن بر خردمندان و صاحب دلان سخت چیره میشود.»(گولپینارلی،۱۳۸۴: ۳۶۱)
نظر اجمالی:
بیت به گونهای است که خواننده ممکن است ناگهان دچار اشتباه شود و بگوید: زن بر عاقلان و خردمندان سخت مشکل میتواند غالب شود ولی همهی شارحان معنای یکدست و قابل فهمیبیان کردهاند و خود مولانا این تسلیم شدن خردمند و عاقل را در برابر زن در چند بیت قبل خود بیان میکند: