مادر با ایجاد محیط گرم و جذاب در خانواده می تواند آرامش، احساس ایمنی و امنیت را به روح و روان کودک منتقل سازد و او را قوی تر، مقاوم تر و دارای اعتماد به نفس بالاتری سازد تا از آسیب های روانی و اجتماعی به دور باشد.
۱-۳-۵-۴- تعلیم مهارت های زندگی
مهارت های اساسی^[۶۷۹] لازمه زندگی بوده و اکتسابی و آموختنی است و فرزند از طریق شیوه رفتاری مادر می تواند مهارت هایی مانند اعتماد به نفس، انگیزه، تلاش، مسئولیت پذیری،^[۶۸۰] خلاقیت، پشتکار، کارگروهی، حل مشکلات ، تمرکز، و نقش مقدس مادر یا پدر بودن را بیاموزد و در نهایت در زندگی فردی و اجتماعی خویش موفق گردد.
بدین روی است که روسو می گوید:« طفل به دلخواه مادر، تربیت می شود. اگر می خواهید معنی شرف و فضیلت را بفهمید باید مادر او را تربیت کنید».^[۶۸۱] ابراهام لینکلن نیز می گوید: «هر موقعیتی را که در زندگی داشته ام، مدیون مادر فرشته خوی خود هستم».^[۶۸۲]
۱-۳-۵-۵ - برقراری انضباط در تعلیم و تربیت فرزند
انضباط نه به معنای تحت فشار قرار دادن شخصیت کودک و ظلم به او، بلکه بر اساس عدالت و اعتماد عمیق به او و توجه دقیق به حد توانایی های او نقش اساسی در تربیت کودک دارد.^[۶۸۳] مادر با برنامه ریزی صحیح و حتی به همراه بازی می تواند عادت نظم و رعایت مقررات را در کودک ایجاد نماید. البته به شرط آن که نسبت به اجرای خواسته های معقول و عملی خویش، پیگیر و جدی بوده و هدفش شکل بخشیدن به شخصیت کودک باشد.
۱-۳-۵-۶-الگو بودن
شخصیت کودک با الگو قرار دادن مادر شکل می گیرد و جامعه محصول بافته های مادران است^[۶۸۴]و خانواده پرورشگاه شخصیت فرزندان و نخستین واحد اجتماعی که انسان به تمرین و کسب تجربه ها و ارزش ها می پردازد و زن به عنوان سازنده جامعه فردا، آینده انسانیت را رقم می زند و بزرگترین مسئولیت اجتماع که تربیت نسل آینده است، را بر عهده دارد. فرزند نخستین درس های زندگی را در کانون خانواده و از طریق مادر کسب می کند؛ درس عشق، محبت، راستی، درستی، امانتداری، فداکاری، رعایت آداب و رسوم اجتماعی، فراگیری و انجام مراسم دینی، توجه به امور فرهنگی، مسئولیت پذیری، کسب مهارت ها و توانمندی ها و . . بدین روی روحیات و منش مادر، الگو کاملی برای فرزندان می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۳-۵-۷-کسب علوم مورد نیاز در تربیت فرزند
زن در نقش مادری با توجه به تماس بیشتر خویش با کودک و توانایی برطرف کردن نیازهای عاطفی فرزند، روح و جسم انسانی دیگر را تحت پرورش خود قرار می دهد و به عنوان هسته مرکزی کانون خانواده و مربی اصلی فرزندان ظریفترین و حساسترین وظیفه را به مرحله ظهور می رساند. بنابراین وی باید در جهت کسب، حفظ و انتقال ارزش های انسانی و دینی(که ارزش های دینی بر پایه فطرت می باشد)و نیز رشد هویت جنسی فرزندش بکوشد و با تحصیل علوم مورد نیاز راه های صحیح انتقال ارزش های جنسی و انسانی را فراگیرد و با کمترین خطا بزرگترین وظیفه خود را به جامعه ایفاء نماید تا به کمک او زندگی، عقاید، اخلاق و عاطفه نسل آینده ساخته شود و سامان پذیرد و موجب سعادت فرد و جامعه گردد.
بدین روی اسلام، مهمترین و اصولی ترین نقش را تربیت نسل آینده و از جمله وظایف مادران می داند و از مرد می خواهد تمام امکانات لازم را برای همسر فراهم نماید تا او بتواند با آرامش خاطر و دقت وافر به ایفای نقش خود بپردازد و مادران را تشویق به تربیت صحیح جامعه ای ایده آل و به دور از کذب و دورویی، پستی و رذالت . . . می کند تا همراه با معیارها و اصول تربیتی صحیح و در نظر گرفتن تفاوت های فطری، غریزی، عاطفی و روانی و توانایی های فرزند به پرورش آن ها بپردازد.
۱-۴ -نحوه عملکرد( یا جایگاه رفتاری ) زن در مقابل جامعه
در توصیف هر اجتماعی اعم از این که آن اجتماع نوپا یا کهن سال باشد، دو عنصر یا دو عامل که در ارتباط نزدیکی با یکدیگر هستند از اهمیت به خصوصی برخوردارند. این دو عبارتند از: ۱- سیستم اقتصادی ۲- سیستم خانواده.
مهمترین نقش و عملکرد زن نسبت به جامعه و تأثیر وی در این دو سیستم عبارتند از:
۱-۴ -۱-تربیت صحیح سازندگان فردای جامعه از نظر جسمی، روحی و اخلاقی . . .
مادر در سیستم خانواده تربیت افرادی را بر عهده دارد که آینده جامعه را می سازند. همو با ایجاد استحکام در پایه خانواده، ستون اجتماع را پی ریزی نموده و با تربیت نسل آینده، فردای جامعه را تبیین می نماید. بدین جهت منافع حیاتی جامعه با کمک او ایجاد می گردد.
۱-۴-۲-تأثیر در عملکرد اقتصادی جامعه
زن به دو گونه می تواند به طور مستقیم در سیستم اقتصادی جامعه تأثیر گذارد:
۱-۴-۲-۱- به حرکت درآوردن چرخه اقتصاد در کارخانه ها و شرکت ها بدون حضور فیزیکی در جامعه از طریق انباشته نکردن ثروت (مهریه و ارث و زیورآلات )خود در گوشه ای از منزل.
۱-۴-۲-۲- انجام کار و فعالیت اقتصادی به صورت حضور فیزیکی^[۶۸۵] در جامعه با لحاظ نمودن هویت جنسی خویش.
گفتنی است در بخش ششم به مشارکت اقتصادی بانوان، مشکلات اشتغال و پیشنهادهای رفع این مشکلات پرداخته می شود. در ضمن جهت تأیید اسلام بر حضور اجتماعی زنان با شرایط و آداب لازم به انواع مشاغل زمان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که بانوان بر عهده داشته اند، اشاره شده است.
بنابر آن چه گذشت بانوان چهار جایگاه رفتاری در مقابل خود، همسر، فرزند و جامعه دارند. آن ها می باید درخودشناسی و بدنیال آن، خودسازی بکوشند و با افزایش سطح معلومات به پرورش عقل و اخلاق در خود بپردازند و از طریق عبادت، روح خود را مبسوط سازند. همو در صحنه نقش آفرینی در مقابل همسر نیز لازم است با کسب عناصر و علوم مربوط به همسرداری سکون و آرامش را در منزل حاکم سازد و با مدیریت امور منزل، حسن معاشرت، اکرام و احترام به همسر، ایجاد همبستگی و قدردانی از همسر موجب جلب اعتماد وی شود و حمایت او را از خود ایجاد نماید.
زن در مقابل فرزند نیز وظایفی دارد؛ در زمان انتقال صفات از طریق بارداری و شیر باید بکوشد، خود را به صفات نیک مزین سازد و خلق و خوی منفی را از خود دور سازد و پس از تولد با کسب علوم مورد نیاز در تربیت فرزند خود بکوشد و با تعلیم مهارت های زندگی به پرورش قدرت تفکر، باور و اندیشه و تقویت بعد شناختی او مدد رساند و حضوری با کیفیت در کنار فرزند خود داشته باشد و ضمن توجه کامل به نیازهای عاطفی و اجتماعی به تقویت بعد عاطفی او و ایجاد و پرورش احساس امنیت مبادرت ورزد. البته بانوان فقط مسئول در مقابل خود و خانواده شان نمی باشند بلکه می بایست ضمن تربیت صحیح سازندگان فردای جامعه از نظر جسمی، روحی و اخلاقی با حضور در جامعه در عملکرد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آن تأثیرگذار باشند.
۲-جایگاه مختص حقوقی و اخلاقی نسبت به زن
نقش زن و عملکرد ویژه او در خانواده و جامعه، نظام حقوقی خاصی را برای وی ایجاد می نماید که سایر افراد در قبال انجام آن مسئول و موظف می باشند. نظام حقوقی که باید بر پایه اخلاق بوده و بر روش و منش جامعه تأثیر صحیح بگذارد تا جامعه را به کمال و عدالت نزدیک گرداند.
از جمله جایگاه های حقوقی زن در قبال نقش او در خانواده، به عنوان همسر و فرزند است. مرد به عنوان یکی از اعضاء خانواده، قوام دهنده و برپا دارنده آن می باشد «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ . . »^[۶۸۶] و در این زمینه نسبت به همسر و فرزندان خود وظایفی بر عهده دارد که انجام صحیح آن، رعایت حقوق آن ها و خدمتی بزرگ به جامعه است. این امور به دو بخش تقسیم می شود رفتار و عملکرد مرد نسبت به همسر و نیز نقش او در مقابل فرزند دختر که در این قسمت به آن ها پرداخته می شود:
۲-۱-عملکرد مرد در مقابل همسر (حقوق زن در مقابل همسرداری)
این قسمت به عملکرد مرد در برابر همسرش می پردازد تا به برخی از حقوق زن در قبال نقش همسرداری وی اشاره گردد.
۲-۱-۱-ابراز علاقه و توجه به همسر
جنس مؤنث به توجه احتیاج دارد و در این زمینه آسیب پذیر است.^[۶۸۷]پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم در تأیید و تأکید بر نیاز فطری زنان، ابراز علاقه به همسر را از اخلاق انبیاء «من اخلاق الانبیاء حب النساء»^[۶۸۸] و نشانه ایمان«کسی که اخلاقش بهتر است، ایمانش کامل است و نیکوکارترین شما کسی است که نسبت به همسر و اهلش نیکوکارتر و مهربان تر باشد»^[۶۸۹] و دین باوری می داند که خود به آن پایبند می باشد «احسن الناس ایمانا . . . الطفهم باهله و انا الطفکم باهلی»^[۶۹۰] سپس بهترین مسلمانان را کسی می دانند که با همسرانشان بهتر رفتار کنند« خیارکم خیارکم لنسائهم »^[۶۹۱] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله این سخنان را حالی بیان می نمایند که خود الگوی عملی فرمایش های خود بودند« کان رسول الله صل الله علیه و آله و سلم لا یکاد یخرج من البیت حتّی یذکر خدیجه فیحسن الثّناء علیها . . »^[۶۹۲]
۲-۱-۲-احسان به همسر
حضرت علی علیه السلام در روز عید قربان پس از سفارش در باره یاری نمودن به ضعیفان و گذشت از مظلوم و ابراز قدرت در مقابل ظالم و بیان سخن صادقانه، به احسان به زنان امر فرمود.«الله الله . . وَ أَعِینُوا الضَّعِیفَ وَ انْصُرُوا الْمَظْلُومَ- وَ خُذُوا فَوْقَ یَدِ الظَّالِمِ أَوِ الْمُرِیبِ- وَ أَحْسِنُوا إِلَى نِسَائِکُمْ وَ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ- وَ اصْدُقُوا الْحَدِیثَ وَ أَدُّوا الْأَمَانَهَ. . »^[۶۹۳]
۲-۱-۳-درک احساسات همسر
درک کردن به معنای توجه به افکار و احساسات دیگران است. نیاز به درک شدن برای زن ها اهمیت بسزایی دارد و عدم توجه به این نیاز موجب سردرگمی زن می شود. مرد با درک احساسات و نیازهای همسر خود آگاهانه از او حمایت نموده و نتیجه این حمایت به خود او بر می گردد و از احساس محبت، قدردانی و قدرشناسی همسر خود بهره مند می گردد.
۲-۱-۴-هنر رسیدن به روابط صمیمانه همراه با خوش خلقی
اسلام به جایگاه والای زن در محیط خانواده تأکید نموده و مردان را به معاشرت نیکو با آن ها سفارش می نماید «‌. . . وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف . . »^[۶۹۴]و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم در تأیید بر این موضوع بهترین افراد را کسانی می داند که برای خانواده خود بهترین باشند و سپس به عنوان الگوی عملی جهانیان می فرماید من برای خانواده ام بهترینم. « خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ وَ أَنَا خَیْرُکُمْ لِأَهْلِی »^[۶۹۵] سپس پست ترین افراد را شخصی معرفی می نمایند که به زنان اهانت کند. «ما اکرم النّساء الا کریم و لا اهانهنّ الا لئیم»^[۶۹۶]در مقابل این سخن و در تأکید رعایت احترام و اکرام به همسر، بهترین مردم را در ایمان و دین باوری افرادی می داند که نسبت به همسرانشان مهربان تر باشند. «احسن الناس ایماناً . . . الطفهم باهله و انا الطفکم باهلی»^[۶۹۷]و خود را که برترین افراد در اعتقادات است، مهربان ترین اشخاص به خانواده خویش معرفی می نماید.
۲-۱-۵-مدیریت کارهای اجرایی
خانواده یک واحد کوچک اجتماعی است که همانند یک اجتماع بزرگ نیازمند رهبر و سرپرست واحدی می باشد، مدیریت گروهی، مؤثر و مثمر ثمر نخواهد بود.^[۶۹۸]در اسلام مرد مدیر و مسئول کارهای اجرایی خانواده در جامعه است^[۶۹۹] تا نیازهای همسر خود را مطابق شأن او برعهده گیرد. لازم به ذکر است وظیفه مدیریت مرد، موجب فضیلت و برتری او و نشانه کمال و تقربش به سوی خداوند تبارک و تعالی نمی شود.
۲-۱-۶-ضمانت امکانات رفاهی
در نظام حقوق اسلام اداره خانواده و مسئولیت تأمین معیشت افراد آن بر عهده مرد است و زنان در وضعیت اقتصادی خانواده نقش کم رنگی دارند. مردان می باید امکانات رفاهی همسر و فرزندان خود را تأمین نمایند و در معیشت و نفقه بر آن ها تنگ نگیرند. پیامبرصلی الله علیه و آله فرمودند: یک دینار خرج عیال کردن بهتر است که بنده آزاد کند و برای جنگ بذل نماید.^[۷۰۰] البته به شرط آن که موجب تکلفش نگردد و در حد توان و امکانات خود، سعی و تلاش نماید. «‌ . . لا تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَها . .»^[۷۰۱]و در ایجاد این امکانات بخل نورزد که در این صورت حاکم شرع او را به انجام وظایفش مجبور می سازد. امیر المؤمنین در این باره یم فرماید: «یُجْبَرُ الرَّجُلُ عَلَى النَّفَقَهِ عَلَى امْرَأَتِهِ »^[۷۰۲] البته قرآن کریم در مقابل این تعهد اجرایی، نقش سرپرستی خانواده را به مرد عطا می نماید.^[۷۰۳]
۲-۱-۷-همنشینی با زن
زن در جهت تربیت و پرورش صحیح اطفال، محبت نمودن به آن ها، گرم و با صفا نگه داشتن کانون خانواده و انجام فعالیت و تلاش در امور خانه داری نیازمند به نیرو و انرژی خاصی برای طراوت و شادابی روح خود می باشد که مرد پدید آورنده اصلی این سرور و شادی است.
زن به حضور مرد در کنار خود نیازمند است.^[۷۰۴] حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله و سلم نشستن شوهر، نزد همسر و فرزندانش را نزد خداوند دوست داشتنی تر از معتکف شدن فرد در مسجد النبی بیان می نماید.«جلوس المرء عند عیاله احبّ الی الله تعالی من اعتکاف فی مسجدی هذا»^[۷۰۵] در حالی که در باره اعتکاف آمده است:. . .
ایشان در طی سفارشی به امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود یا علی ساعتی در خدمت عیال و اولاد در خانه بودن بهتر است از عبادت هزار سال و هزار حج و هزار عمره و بهتر از آزاد نمودن هزار بنده و هزار غزوه و عیادت هزار مریض است و درک هزار جمعه و تشییع هزار جنازه و سیر کردن هزار گرسنه و پوشاندن هزار برهنه و هزار سوار در راه خدا فرستادن و بهتر است از هزار دینار صدقه دادن به مساکین و بهتر است از خواندن تورات و انجیل و زبور و فرقان و هزار اسیر خریدن و آزاد نمودن و هزار شتر قربانی فرستادن و از دنیا نمی رود تا آن که مکان خود را در بهشت ببیند. یا علی هر که خدمت کند زن و فرزند و زندگی را برای خدا بدون حساب وارد بهشت می شود.^[۷۰۶]
۲-۱-۸-همکاری در امور منزل