جستجوی حمایت اجتماعی

۲۵۴

۳٫۰۸۱

.۰۰۰

مسئولیت پذیری

۲۵۴

۲٫۷۴۰

.۰۰۰

گریز-اجتناب

۲۵۴

۲٫۵۵۲

.۰۰۰

حل مدبرانه مسئله

۲۵۴

۲٫۴۲۹

.۰۰۰

ارزیابی مجدد مثبت

۲۵۴

۳٫۰۴۹

.۰۰۰

۴-۱- فرضیه ۱: بین پایگاه اقتصادی اجتماعی و سبک های مقابله‌ای رابطه وجود دارد.
برای آزمون این فرضیه، به دلیل غیرنرمال بودن توزیع متغیرها، از آزمون کروسکال- والیس استفاده شده است. فرض صفر در آزمون کروسکال- والیس برابر بودن میانگین رتبه‌های متغیر وابسته در تمام سطوح متغیر مستقل (پایگاه اقتصادی اجتماعی) است. اگر سطح معنی داری آزمون کمتر از ۰۵/۰ باشد فرض صفر رد خواهد شد. رد فرض صفر به معنای ارتباط داشتن متغیرها است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
نتایج آزمون کروسکال- والیس نشان می‌دهد که میزان تمام سبک‌های مقابله‌ای در سطوح مختلف پایگاه اقتصادی اجتماعی تفاوت معنی‌داری دارد. یعنی بین پایگاه اقتصادی اجتماعی و سبک‌های مقابله‌ای رابطه معنی‌داری وجود دارد (سطوح معنی‌داری آزمون کمتر از ۰۵/۰ است).
نظر به اینکه در آزمون کروسکال- والیس مقایسه دوتایی (آزمون‌های تعقیبی) انجام نمی‌گیرد، برای پی بردن به تفاوت موجود در سطوح پایگاه اقتصادی اجتماعی از آزمون من- ویتنی استفاده شده است. ولی در این آزمون جهت کنترل خطای نوع اول از تصحیح بونفرونی برای سطح اطمینان استفاده می‌شود. برای این کار سطح معنی‌داری ۰۵/۰ بر تعداد مقایسه‌ها یعنی ۳- تقسیم شده و ملاک معنی‌داری برابر ۰۱۷/۰ در نظر گرفته می‌شود.
نتایج آزمون من- ویتنی نشان می‌دهد که میزان جستجوی حمایت اجتماعی، حل مدبرانه مسئله، و مقابله رویارویانه در پایگاه اقتصادی اجتماعی متوسط و بالا بطور معنی‌داری بیشتر از پایگاه اقتصادی اجتماعی پایین است ولی بین طبقات متوسط و بالا تفاوت معنی‌داری وجود ندارد.
میزان دوری جویی، خویشتنداری، گریز- اجتناب و مسئولیت­ پذیری در پایگاه اقتصادی اجتماعی پایین بطور معنی‌داری بیشتر از پایگاه اقتصادی اجتماعی متوسط و بالا است ولی بین طبقات متوسط و بالا تفاوت معنی‌داری وجود ندارد. میزان ارزیابی مجدد مثبت در پایگاه اقتصادی اجتماعی پایین بطور معنی‌داری بیشتر از پایگاه اقتصادی اجتماعی متوسط است ولی بین طبقات متوسط و بالا تفاوت معنی داری وجود ندارد.
جدول (۴-۱۲): نتایج آزمون کروسکال-والیس برای مقایسه سبک‌های مقابله‌ای بر حسب پایگاه اقتصادی اجتماعی

سبک‌های مقابله‌ای

پایگاه اقتصادی اجتماعی

تعداد

۳-۸-۲) پایایی^[۱۰۱]
اعتبار یا اعتماد پذیری ابزار، میزان پایایی و سازگاری آن را در اندازه گیری یک مفهوم نشان می دهد. مفهوم اعتبار با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان، تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد. معمولا دامنه ضریب اعتبار از صفر (۰= عدم ارتباط) تا یک (+۱= ارتباط کامل) می باشد. روش های مختلفی برای اندازه گیری ضریب اعتبار ابزار اندازه گیری به کار برده می شود (سکاران، ۱۳۸۶: ۲۲۷). از آن جمله می توان به اجرای دوبار (روش بازآزمایی^[۱۰۲]) ، روش موازی (همتا^[۱۰۳]) ، روش تصنیف (دو نیمه کردن^[۱۰۴]) ، روش کودریچاردسون^[۱۰۵] و ضریب آلفای کرونباخ^[۱۰۶] اشاره کرد (سکاران، ۱۳۸۶: ۳۱۸-۳۱۷). که یکی از معروف ترین آنها آلفای کرونباخ است

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در پژوهش حاضر به منظور تعیین پایایی پرسشنامه با تاکید بر همسانی درونی سوالات از طریق ضریب آلفای کرونباخ عمل شده که با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS برای مجموعه سوالات مربوط به هر متغیر اقدام گردید. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا بایستی واریانس نمره های زیر مجموعه سوال ها و واریانس کل را محاسبه نمود (سرمد و دیگران، ۱۳۸۸ :۸۴).
برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه به تعداد ۳۰ نفر از افراد جامعه آماری داده شده است و ضریب آلفای کرونباخ با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه گردید:
= (n/n-1) û (۱- ∑s_j²/s²) 
که در آن:
n= تعداد سوالات پرسشنامه
s_j²= واریانس سوال
s²= واریانس کل تست می باشد.
به منظور محاسبه پایایی پرسشنامه ها،قبل از توزیع نهایی آن ۳۰ عدد از هریک از پرسشنامه ها بین کارکنان شهرداری شهرستان دامغان، توزیع گردید که در نهایت به کمک نرم افزار SPSS مقدار آلفای کرونباخ برای متغیرهای تحقیق به صورت جدول زیر بدست آمده است:
جدول ۳-۲) ضریب آلفای کرونباخ متغیرهای تحقیق

متغیر	شماره سوالات	درصد آلفای کرونباخ
مدیریت استعداد	سوالات ۱ تا ۱۹	۶/۸۹ درصد
عدالت سازمانی	سوالات ۲۰ تا ۳۹	۳/۹۱ درصد
سرمایه اجتماعی	سوالات ۴۰ تا ۵۷	۷/۹۰ درصد

بنابراین می توان گفت که پرسشنامه ی فوق از اعتبار کافی برخوردار می باشد. بدین معنا که پاسخ های داده شده ناشی از شانس و تصادف نبوده بلکه به دلیل اثر متغیری می باشد که مورد آزمون قرار گرفته است.
۳-۹) روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات
در پژوهش حاضر به دو روش توصیفی و استنباطی به تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده پرداخته شده است. در سطح توصیفی با بهره گرفتن از مشخصه های آماری نظیر فراوانی، درصد فراوانی و درصد فراوانی تجمعی به تحلیل و توصیف ویژگی های جامعه پرداخته ایم.
در سطح استنباطی نیز به منظور آزمون فرضیه های اصلی و فرعی برای تعیین تاثیر عدالت سازمانی از طریق سرمایه اجتماعی بر مدیریت استعداد در شهرداری شهرستان دامغان، برای بررسی و تحلیل فرضیات تحقیق از روش معادلات ساختاری با بهره گرفتن از نرم افزار Lisrel 8.54 بهره برده شده است .
در پژوهش حاضر از نرم افزار spss 19 و Lisrel8.54 جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. نرم افزار مذکور به منظور قضاوت در خصوص پذیرش و یا رد فرض صفر، مقداری با نام Asymp.sig (مقدار P یا P-Value) را در خروجی خود ارائه می دهد. چنانچه P-Value بزرگتر از ۰٫۰۵ باشد، فرض صفر پذیرفته شده و در غیر این صورت رد می شود (نگهبان، ۱۳۸۲: ۱۷۷).
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل
داده های تحقیق
۴-۱) مقدمه
تجزیه و تحلیل داده ها به منظور بررسی صحت و یا سقم فرضیه ها برای هر نوع تحقیق، از اهمیت خاصی برخوردار است. داده های خام با بهره گرفتن از فنون آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرند. برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات، مطابق اهداف ارائه شده، ابتدا میزان و یا مقدار هر متغیر بر اساس داده ها و امتیازات حاصل از پرسشنامه مشخص شد. سپس توصیف اطلاعات حاصل شده در قالب جداول و نمودارهای توصیفی، دیدگاه کلی از چگونگی توزیع آن ها را ایجاد نموده که می تواند در چگونگی استفاده از الگو های آماری گوناگون کمک نماید. در گام بعدی به آزمون فرضیه های تحقیق پرداخته شد و در نهایت با جمع بندی وتجزیه و تحلیل اطلاعات خاتمه یافت. کلیۀ این تجزیه و تحلیل ها به وسیلۀ نرم افزار SPSS19 و LISREL 8.54 انجام گردیده است.
۴-۲) توصیف ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان:
در این بخش به توصیف ویژگی های جمعیت شناختی تحقیق پرداخته می شود:
توصیف جنسیت پاسخ دهندگان
جدول۴-۱) توصیف جنسیت پاسخ دهندگان

در این میان نقش وجود اطلاعات یکپارچه و همچنین سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی به عنوان سامانه بلوغ یافته اطلاعات مدیریتی قبل ازپیاده سازی هوش تجاری مورد بررسی قرار گرفته است . سؤال اصلی این است که آیا یکپارچگی اطلاعاتی در سازمان بر روند و گام‌های مختلف پیاده سازی هوش تجاری در سازمان موثر است ؟ اگر یکپارچگی اطلاعاتی و وجود سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی بر پیاده سازی هوش تجاری موثر است این تأثیر از چه طریقی و با چه سازوکاری صورت می‌گیرد؟
۱-۲ اهمیت و ضرورت تحقیق
با توجه به اهمیت روز افزون تصمیم گیری‌های سریع و مناسب با شرایط برای توسعه و پیشرفت فعالیت‌های سازمان‌های مختلف و جایگاه سیستم‌های برنامه ریزی منابع سازمان و راهبرد یکپارچگی اطلاعات در سازمان‌ها برای اخذ تصمیم‌های درست و به موقع بررسی نقش این سیستم‌ها و مؤلفه های تأثیر گذاری آن‌ ها در این سیستم‌ها دارای اهمیت بالا و ضرورت می‌باشد .با شناخت دقیق این نقش می‌توان راهبرد های مناسبی را برای پیاده سازی هوش تجاری تدوین و اجرا نمود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۳ اهداف
تبیین نقش یکپارچگی اطلاعات در گام‌های پیاده سازی هوش تجاری در سازمان
تبیین نقش سیستم‌های ERP در گام‌های پیاده سازی هوش تجاری در سازمان
۱-۴ سؤالات تحقیق
یکپارچگی اطلاعاتی چه نقشی در فرایند پیاده سازی هوش تجاری در سازمان دارد ؟
نقش سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی در پیاده سازی هوش تجاری در سازمان چیست ؟
تأثیر یکپارچگی اطلاعاتی و وجود سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی در پیاده سازی هوش تجاری از چه الگویی پیروی می کند ؟
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه مطالعات
۲-۱ برنامه ریزی منابع سازمانی
۲-۱-۱- مقدمه
بر اساس یک تعریف عمومی ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ریزی ﺳﺎزﻣﺎن، یک ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺮم افزاری ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ و از ﭘـﻴﺶ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺷـﺪه ﺗﺠﺎری اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف آن ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ اﻃﻼﻋـﺎت و ﺟﺮﻳـﺎن اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻴﻦ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﺑﺨـﺸﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺎﻟﻲ، ﺣﺴﺎﺑﺪاری، ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻧـﺴﺎﻧﻲ، زﻧﺠﻴـﺮه ﻋﺮﺿـﻪ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣـﺸﺘﺮﻳﺎن ﺑـﺎ روﻳﻜﺮد ﻣﺸﺘﺮی ﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. (داون پورت^[۵], ١٩٩٨ , کومار و هیلزلبرگ^[۶], ٢٠٠٠).
ارائه تعریفی جامع برای سیستم برنامه ریزی منابع سازمان ^[۷]مشکل است. صاحب نظران تعاریف مختلفی برای ERP ارائه داده‌اند که هر کدام جنبه های خاصی از این سیستم را مورد توجه قرار می‌دهد. شاید آشنایی با ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و کارکردهای ERP در بخش‌های مختلف سازمان در آینده بتواند کمک خوبی برای شناخت کامل این سیستم باشد اما در این بخش برای اینکه بتوانیم زمینه های لازم را برای پرداختن به بخش‌های بعدی فراهم آوریم، تعاریف مختلفی را که برای این سیستم ارائه شده است، مورد بررسی قرار می‌دهیم.
سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی را می‌توان به عنوان نرم افزار یکپارچه‌ای تعریف نمود که دارای اجزا و یا ماژول‌هایی برای برنامه ریزی، تولید، فروش، بازاریابی،‌توزیع، حسابداری، مدیریت منابع انسانی، مدیریت پروژه، مدیریت موجودی، مدیریت خدمات و نگهداری و تعمیرات، مدیریت حمل و نقل و بازرگانی الکترونیک است. ( سوفی^[۸] ،۲۰۰۳؛مون^[۹] ،۲۰۰۷).
یک بسته نرم افزاری تجاری است که هدف آن یکپارچگی اطلاعات و جریان اطلاعات بین تمامی بخش‌های سازمان از جمله مالی، حسابداری، منابع انسانی، زنجیر عرضه و مدیریت مشتریان است. (ناظمی، ۱۳۸۵) (شه و تورایسینگام^[۱۰]، ۲۰۰۷)
معماری و ساختار سیستم‌های برنامه ریزی منابع سازمان به گونه ای است که یکپارچگی و جامعیت اطلاعات سطح سازمان را فراهم کرده و جریان روان اطلاعات بین بخش‌های مختلف سازمان را فراهم می‌آورد. سیستم‌های برنامه ریزی منابع سازمان در واقع تکامل یافته سیستم‌های اطلاعاتی جامع هستند.
تفاوت عمده این سیستم‌ها با سیستم‌های اطلاعات مدیریت و سیستم‌های جامع سازمانی در رویکرد فرایند گرا و یکپارچگی عملیاتی، فرآیندی و داد ه ای سازمان‌هاست. این سیستم‌ها به گونه ای توسعه می‌یابند که تمامی منابع اطلاعاتی سازمان با یکدیگر یکپارچه شود تا بتوان در راستای انجام مأموریت‌های سازمان از این سیستم‌ها بهره جست.(رزمن و وایز^[۱۱]، ۱۹۹۹)
۲-۱-۲ تاریخچه برنامه ریزی منابع سازمانی
ERP در واقع نسل جدیدی از سیستم‌های اطلاعاتی است که ^[۱۲](MIS) نسل قدیمی‌تر آن به حساب می‌آید. به طور کلی روند رشد و تغییر سیستم‌های کامپیوتری را می‌توان به سه نسل تقسیم کرد. (رشید و همکاران^[۱۳]، ۲۰۰۲)
۲-۱-۲-۱ سیستم‌های جزیره ای
از دهه ۶۰ میلادی به بعد، با ارزان‌تر شدن کامپیوترها و تجهیزات آن (در آن زمان هنوز کامپیوترهای Mainframe یکه تاز دنیای کامپیوتر بودند) و همچنین با توجه به قدرتی که این سیستم‌ها در پردازش اطلاعات از خود نشان می‌دادند. شرکت‌های بزرگ مایل به استفاده از این سیستم‌ها شدند. در مرحله اول این سیستم‌ها بیشتر در مکان‌هایی که پردازش اطلاعات مهم بود، مورد استفاده قرار می‌گرفتند. امور مالی، محاسبه حقوق و دستمزد و انبارداری از این نوع سیستم‌ها می‌باشند، روند رو به گسترش استفاده از کامپیوترها به خصوص در دهه ۷۰ میلادی با پا به عرصه گذاشتن کامپیوترهای شخصی وارد دوره جدیدی شد. در این دوره علاوه بر قدرت محاسباتی کامپیوترها، ظرفیت نگهداری اطلاعات آن‌ ها و سرعت دسترسی به این گونه اطلاعات نیز مورد توجه قرار گرفت. در دهه ۸۰ میلادی با فراگیر شدن کامپیوترهای شخصی حتی مؤسسات کوچک نیز قادر به اتوماسیون سیستم‌های خود بودند. هر چند راه اندازی چنین سیستم‌هایی نیاز به پرداخت هزینه های آن داشت ولی خیلی زود باعث کاهش شدید هزینه های بخشی که از این سیستم‌ها استفاده می‌کردند، می‌شد. در این دوره هر بخش سازمان دارای سیستم‌های کامپیوتری بود و این سیستم‌ها مستقل از یکدیگر به کار خود مشغول بودند، به همین دلیل این سیستم‌ها را سیستم‌های جزیره ای می‌خوانند.(موسکاتلو و همکاران^[۱۴]، ۲۰۰۳)
۲-۱-۲-۲ سیستم‌های استخراج اطلاعات
در دهه ۹۰ میلادی با گسترش استفاده از کامپیوترهای شخصی کم‌کم استفاده از شبکه های محلی در سازمان‌ها نیز مرسوم شد. در اینجا بود که مدیران به کمبود سیستمی جهت تهیه گزارشات لازم از میان انبوه اطلاعات سیستم‌های جزیره ای موجود در سازمانشان پی بردند. این کمبودها باعث به وجود آمدن سیستمی به نام MIS یا سیستم اطلاعات مدیریت شد . این سیستم سرآغاز روند تکامل سیستم‌های تجاری نسل دوم بود. سیستم‌های دیگر این نسل عبارتند از : سیستم اطلاعات بهم پیوسته^[۱۵] (IIS) ، سیستم اطلاعات اجرائی^[۱۶] (EIS) ، سیستم اطلاعات سازمانی^[۱۷] (CIS) و سیستم گسترده شرکت‌ها^[۱۸] (EWS) . با بهره گرفتن از این سیستم‌ها مؤسسه‌ها توانستند ، کارکرد درون سازمانی خود را بهبود بخشند. که این بهبود باعث کاهش شدید هزینه‌ها، در دسترس بودن اطلاعات برای مدیران، تعریف ساختارهای اجرائی، سرعت بخشیدن به اجرای کار در درون سازمان و موارد مشابه دیگر شد.در مجموع این سیستم‌ها جهت جمع آوری اطلاعات موجود در سطح سازمان تهیه شده بودند و در دوره خود به خوبی به مدیران خدمت کردند. (روزنتال و پارک^[۱۹]، ۲۰۰۹)
۲-۱-۲-۳ سیستم‌های تسهیل کننده
با به پایان رسیدن دهه ۹۰ و آغاز هزاره جدید میلادی، مدیران هوشیار شرکت‌ها و مؤسسات به این نتیجه رسیدند که حالا با بهره گرفتن از کامپیوتر می‌توانند یک قدم از جمع آوری اطلاعات جلوتر رفته و نسبت به ساده کردن روال کارهای درون سازمانی و جلوگیری از کارهای تکراری در جهت بهره‌وری کامل از نیروی انسانی، منابع مالی و دیگر منابع مورد استفاده سازمان پیشرفت کنند. اگر بخواهیم روند رشد این گونه سیستم‌های تسهیل کننده را در نظر بگیریم به ترتیب عبارتند از : برنامه ریزی تدارکات موارد اولیه^[۲۰] (MRP) ، برنامه ریزی منابع تولید (MRPII) ^[۲۱]، برنامه ریزی منابع مالی) ^[۲۲](MRPIII ، برنامه ریزی منابع سازمانی(ERP) » (موستاکیس^[۲۳]،۲۰۰۰)
با توجه به این تاریخچه ، مشاهده می‌شود که ERP در واقع ادامه راه MIS می‌باشد. لیکن نیازی نیست که هر سازمان دقیقاً تمام این مسیر را پله به پله طی کند. بلکه می‌تواند مستقیماً وارد مقوله ERP شود.این موضوع برای سازمان‌هایی که هنوز MIS خود را راه اندازی نکرده‌اند بسیار مفید است و باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود. (روزنتال و پارک^[۲۴]، ۲۰۰۹)
جدول ۲- ۱ مسیر تاریخی ERP

۲۰۰۰s	ERP [۲۵]توسعه یافته
۱۹۹۰s	برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP)
۱۹۸۰s	برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز (CRP)
	برنامه ریزی منابع تولید (MRP II)
۱۹۷۰s

اندازه بارهایی که بخواهند در این برنامه شرکت کنند، مهم است و باید به طور معمول در حدود ۲۰۰ کیلووات تا ۳ مگاوات بار باشد (میانگین بار در ماه) که این مقدار در موقعیت‌ها و بازارهای مختلف می‌تواند تغییر کند. مصرف‌کنندگانی که از این برنامه برای کاهش بار استفاده می‌کنند از زمان اعلام شرکت برق ۳۰ الی ۶۰ دقیقه فرصت دارند تا پاسخگویی را انجام داده و بار خود را قطع کنند[۶] .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این اطلاع‌رسانی از طریق تجهیزات اندازه‌گیری هوشمند صورت می‌گیرد. علاوه بر این شمار ساعاتی که در آن شرکت برق برای کاهش بار فراخوانی می‌کند، به طور معمول بیش از ۲۰۰ ساعت در سال نمی‌باشد.
به طورکلی برنامه‌های (I/C) برای همه مصرف‌کنندگان مناسب نیست. به عنوان مثال کارخانه تولید تراشه سیلیکونی که به طور مداوم و پیوسته کار می‌کند و همچنین بیمارستان‌ها و مدارس نمی‌توانند گزینه مناسبی برای اجرای این برنامه به حساب آیند. علاوه بر این تعدادی از مصرف‌کنندگان که از برنامه قطع بار استفاده می‌کنند، اقدام به نصب ژنراتورهای پشتیبان^[۴۸] نموده‌اند تا از این طریق بتوانند در زمان‌هایی که از شبکه جدا می‌‌باشند، برق مورد نیاز خود را تأمین کنند ]۱۶[.
۲-۳-۳- برنامه‌های مزایده بار (DBP):
این روش که از جدیدترین برنامه‌های پاسخگویی بار می‌باشد، مصرف‌کنندگان بزرگ (بالای یک مگاوات) را قادر می‌سازد تا مقدار و قیمت بار کاهش یافته خود را که براساس قیمت بازار عمده‌فروشی است، در همین بازار پیشنهاد دهند. اگر پیشنهاد پذیرفته شود، آن‌ ها موظفند که بار خود را به همان میزان اعلام شده کاهش دهند، در غیر این صورت با جرایمی مواجه خواهند شد. پیشنهاد در صورتی پذیرفته می‌شود که قیمت ارائه شده از قیمت بازار کمتر باشد. در این برنامه مصرف‌کنندگان می‌توانند در زمان گرانی، برق خود را با قیمت بالاتری به مزایده گذارند. به عبارت دیگر آن‌ ها می‌توانند در زمان ارزانی برق بخرند و در زمان گرانی آن را بفروشند. به طور کلی فروش برق در این برنامه می‌تواند در بازار روز بعد^[۴۹] و یا بازار لحظه‌ای^[۵۰] باشد. در بازار روز بعد شرکت‌کنندگان از روز قبل پیشنهاد کاهش مصرف‌شان را ارائه می‌دهند و در برنامه‌ریزی بهینه بهره‌برداری شرکت داده می‌شوند. چنانچه پیشنهاد آنها در این بازار مورد پذیرش واقع شود، این بارها موظف به کاهش مصرف‌شان در روز بعد می‌باشند و چنانچه مصرف خود را کاهش ندهند جریمه خواهند شد. این برنامه در بازار برق نیویورک (NYISO) ^[۵۱] اجرا می‌شود. در مدلی دیگر، بارها برای کاهش مصرف‌شان فراخوانی می‌شوند و چنانچه مصرف خود را کاهش دهند، به قیمت تسویه بازار پول دریافت خواهند کرد که این مدل در بازار نیوانگلند (ISO-NE) مورد استفاده قرار می‌گیرد[۵] .
۲-۳-۴- برنامه‌های پاسخگویی بار اضطراری (EDRP):
این برنامه‌ها برای مصرف‌کنندگانی که بار خود را در هنگام بروز حوادث کاهش می‌دهند، پرداخت‌هایی را به عنوان تشویقی در نظر می‌گیرند. این برنامه‌ها توسط شرکت‌های برق و ISO/RTO در زمان وقوع حوادث فراخوانی شده (مانند زمانی که قابلیت اطمینان سیستم در معرض خطر است و ممکن است شبکه با خاموشی کامل روبرو شود) و توقع آن است که مصرف‌کنندگان در این زمان بار خود را کاهش داده و یا برای چند ساعت به زمان دیگری موکول کنند. البته مشارکت مصرف‌کنندگان اجباری نیست و اگر در این زمان بار خود را قطع نکنند، جرایمی به آن‌ ها تعلق نمی‌گیرد. بنابراین پس از اعلام نیاز به کاهش بار توسط شرکت برق، مصرف‌کنندگان می‌توانند از هزینه تشویقی صرف نظر کرده و مصرف خود را کاهش ندهند. التبه در بعضی مواقع ممکن است جرایمی برای مصرف‌کنندگانی که برای شرکت در این برنامه نام‌نویسی کرده‌اند اما بر خود را کاهش نمی‌دهند، در نظر گرفته شود. همچنین به دلیل آن که مقدار قطع بار از قبل معلوم نیست (برخلاف برنامه مزایده بار)، بهره‌برداران نمی‌توانند این بارها را در مسائل بهینه‌سازی و بهره‌برداری شبکه دخالت دهند ]۱۰[.
یک نمونه از این برنامه را نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۲ در بازار نیویورک اجرا شده است و بهره‌بردار با کمبود توان روبرو بوده است. اپراتور سیستم با مشاهده منحنی بار در ۲۹ جولای و پیش‌بینی میزان مصرف برای ۳۰ جولای با اجرای همزمان برنامه‌های EDRP و CAP توانسته است بار برش اوج، قیمت برق را به حالت عادی بازگرداند ]۷[ و ]۱۹[.
۲-۳-۵- برنامه‌های بازار ظرفیت (CMP):
در این برنامه مصرف‌کنندگان متعهد می‌شوند که در طی وقوع حوادث، مقداری از بار خود را که از قبل تعیین شده، کاهش دهند و به ازای آن مبلغ از پیش تعیین شده‌ای را به عنوان پاداش دریافت کنند. به طور معمول فراخوانی در همان روز حادثه صورت می‌گیرد و اگر مصرف‌کننده از انجام آن خودداری کند جریمه خواهد شد. این برنامه‌ها را می‌توان مانند نوعی بیمه در نظر گرفت. به عبارت دیگر بهره‌‌بردار سیستم نوعی بیمه برای حفظ قابلیت اطمینان سیستم قدرت فراهم می‌کند و مبلغی را نیز از پیش می‌پردازد تا در صورت نیاز با فراخوانی، مصرف‌کننده مربوطه با کاهش مصرف، به حفظ تعادل سیستم کمک نماید. همانند بیمه، ممکن است عملا نیازی به این بارها پیدا نشود اما مبلغ تشویقی به خاطر آمادگی برای قطع، همواره پرداخت خواهد شد. بنابراین شرکت‌کنندگان در این برنامه‌ها باید بتوانند از مطمئن و قابل دسترس بودن این ظرفیت‌ها مطلع شوند. به عنوان مثال در NYISO شرکت‌کنندگانی با ظرفیت قابل کاهش بالای kW 100 و مدت زمان کاهش حداقل چهار ساعت که قادر به کاهش مصرف در اطلاع دو ساعته از شرکت برق هستند در این برنامه‌ها در نظر گرفته می‌شوند. این موضوع به دلیل مطمئن شدن از این که در صورت نیاز این بارها پاسخگو می‌باشند خواهد بود.
همان‌گونه که پیش از این بیان شد، در این برنامه‌ها ISO/RTO خود پیشنهاد قطع بار را به مصرف‌کننده می‌دهند و از این نظر با برنامه‌های I/C متفاوت می‌باشند. تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان و تأمین‌کنندگان خدمات قطع بار(CSP)^[52] به دلیل تضمین پرداخت پول تشویقی در برنامه‌ی ظرفیت، به این برنامه‌ها علاقه‌مند می‌باشند و بهره‌برداران سیستم نیز به دلیل ایجاد منابعی که در صورت نیاز می‌‌توانند از آن استفاده کنند، ‌به این برنامه‌ها متمایل می‌باشند.
مصرف‌کننده در ازای تعهد خود مبلغی را از قبل دریافت می‌کند (مثل اینکه شرکت برق خود را بیمه کرده باشد). این مبلغ در بازار ظرفیت مشخص می‌شود. چرا که برنامه‌های ظرفیت به طور معمول توسط اداره‌کنندگان بازار عمده‌فروشی یعنی ISO/RTO که اداره کنندگان بازار ظرفیت هستند، مشخص می‌شود. همچنی در صورت کاهش مصرف در هنگام حادثه، مبلغ اضافه‌ای به این شرکت‌کنندگان پرداخت می‌شود. این برنامه‌ها معمولا جریمه‌های زیادی برای شرکت‌کنندگانی که در مواقع لزوم پاسخگو نیستند در نظر می‌گیرند. اپراتور مستقل سیستم این منابع را شناسایی می‌ندو مانند ظرفیت نصب شده تولید در نظر می‌گیرد و مرتب آمادگی قطع بار فوق را بازرسی می‌کند. NYISO در سال ۲۰۰۲ از برنامه‌های ظرفیت برای کمبود ذخیره‌اش برای حفظ سیستم استفاده نمود و همچنین بعدا از خاموشی آگست سال ۲۰۰۳ از این برنامه‌ها برای بازیابی سیستم خود کمک گرفت. ISO-NE در سال ۲۰۰۵ از این برنامه‌ها برای جلوگیری از خاموشی کلی در اثر موج گرمای زیاد استفاده نمود. PJM نیز در همین موج گرما برای حفظ سیستم از برنامه‌های پاسخگویی بار کمک گرفت.
شرکت کنندگان در برنامه های پاسخگویی بار به دلیل تضمین پرداخت پول تشویقی در برنامه­ی ظرفیت به این برنامه ها علاقه مند می باشند و بهره برداران سیستم نیز به دلیل ایجاد منابعی که در صورت نیاز م یتوانند از آن استفاده کنند، به این برنامه ها علاقه مند می باشند، به عنوان مثال هزینه­ پیشنهاد شده توسط NYISO برای این برنامه در سال ۲۰۰۵، $ (USD)/MW-month14 بوده این در حالیست که قیمت برق در آن زمان $/MWh 110بوده است[۶].
۲-۳-۶- برنامه‌های خدمات جانبی بازار (ASMP):
برنامه خدمات جانبی بازار به مصرف‌کنندگان این اجازه را می‌دهد که قطع بار خود را به عنوان ذخیره چرخان^[۵۳] به ISO/RTO پیشنهاد دهند. اگر پیشنهاد آنان پذیرفته شود، قیمت بازار را برای آماده نگه‌داشتن بارشان دریافت می‌کنند و اگر بار خود را در مواقع لزوم قطع کنند قیمت بازار لحظه‌ای به آنان پرداخت می‌شود. به طور کلی مصرف‌کنندگانی (عموما بارهای بزرگ صنعتی) که در این برنامه شرکت می‌کنند باید قابلیت کاهش بار زیادی را داشته باشند (به طور ایمن و بدون صدمه وارد شدن به تجهیزات). همچنین این بارها باید بتوانند در هنگام بروز حوادث به سرعت عمل دکرده و در عرض چند دقیقه و یا حتی چند ثانیه قطع شوند. به عنوان نمونه‌ای از این بارها می‌توان به قوس الکتریکی، پمپ‌های بزرگ آبرسانی و دستگاه‌های تهویه هوا اشاره کرد. در این برنامه به وسایل ارتباط سریع جهت اطلاع و آگاهی دادن به بارها نیاز است[۵]. همچنین شرکت‌کنندگان در این برنامه باید خود را به وسایل اندازه‌گیری زمان حقیقی پیشرفته^[۵۴] مجهز کنند. این پاسخگویی سریع بارها و احتیاجات برنامه، تعداد شرکت‌کنندگان آن را محدود می‌کند.
۲-۴- نحوه مشارکت مصرف‌کنندگان در برنامه‌های پاسخگویی بار:
به طور کلی مصرف‌کنندگان می‌توانند به سه طریق در برنامه‌های پاسخگویی بار شرکت کنند ]۳[،]۸[ و ]۲۰[:
آن‌ ها می‌توانند در زمان‌هایی که قیمت برق بالاست و یا هنگام شروع حوادث احتمالی بدون انتقال مصرف به ساعات دیگر، آن را کاهش دهند.
آن‌ ها می‌توانند در زمان‌هایی که قیمت برق بالاست و یا هنگام شروع حوادث احتمالی مصرف خود را به ساعات دیگر منتقل کنند. در این مورد، خدمات از دست رفته می‌توانند در ساعات آینده جبران شوند.
تعدادی از مصرف‌کنندگان ممکن است با بهره گرفتن از ژنراتورهای پشتیبان در برنامه‌ها شرکت کنند. به این صورت که آن‌ ها در مواقع اضطراری (و یا مواقع گران بودن برق در بازار) و در زمانی که نیاز شدیدی به مصرف برق دارند این ژنراتورها را روشن کرده تا از این طریق بتوانند مقداری از برق مصرفی خود را تولید کنند. اگر چه این مصرف‌کنندگان مصرف خود را به مقدار کم کاهش داده و یا اصلا کاهش نمی‌دهند، اما با بهره گرفتن از ژنراتورهای پشتیبان می‌توانند نیاز خود را به سیستم قدرت کاهش دهند]۲۱[. همان‌گونه که مشخص میباشد در زمان گران بودن برق (ساعات اوج)، مصرف‌کننده مقدار مگاوات کمتری نسبت به زمانی که برق ارزان می‌باشد، از شبکه دریافت می‌کند و مابقی نیاز خود به انرژی را از طریق ژنراتورهای محلی تأمین می‌کند. اگر چه در این روش مصرف‌کننده مقدار بار مصرفی خود را کاهش نداده است ولی به دلیل کم کردن نیاز خود به شبکه، توانسته است پاسخگویی را انجام دهد. لازم به ذکر است که مصرف‌کنندگان می‌توانند بسته به شرایط موجود از هر کدام از روش‌های ذکر شده پاسخگویی را انجام دهند. به طور مثال بررسی انجام شده از ۷۶ مصرف‌کننده در کشور آمریکا حاکی از آن است که حدود ۴۵% از طریق کاهش مصرف بدون انتقال به ساعات دیگر، ۲۲% از طریق انتقال مصرف به ساعات دیگر و حدود ۱۶% با بهره گرفتن از ژنراتورهای پشتیبان، پاسخگویی را انجام داده‌اند]۲۲[.
در این بررسی انجام شده، حدود ۲۸% از مصرف‌کنندگانت بیان کردند که قادر نبودند بار خود را قطع نمایند و بنابراین پاسخگویی را انجام نداده‌اند و بیش از ۷۰% از مصرف‌کنندگان از روش‌های ذکر شده، پاسخگویی را انجام داده‌اند و حدود۱% نیز از زمان پاسخگویی اطلاعی نداشتند.
هزینه‌هایی که هر مصر‌ف‌کننده در قبال پاسخگویی متحمل خواهد شد، بسته به نوع عمل آن‌ ها در زمان پاسخگویی متفاوت است. برای مثال مصرف‌کنندگانی که مصرف خود را بدون انتقال به ساعات بعد، کاهش می‌دهند، در واقع آسایش و راحتی خود را به نوعی از دست می‌دهند و این همان هزینه‌‌ای است که باید به ازای انجام پاسخگویی بار بپردازند. مصرف‌کنندگانی که مصرف خود را به ساعات دیگر منتقل می‌کنند، باید در قبال تولید نکردن کالا، اضافه‌کاری کارکنان و یا برنامه‌ریزی مجدد، هزینه‌هایی را متحمل شوند. مصرف‌کنندگانی که از ژنراتور‌های پشتیبان برای پاسخگویی استفاده می‌کنند، باید هزینه‌های سوخت و نگهداری از این واحدها را نیز در نظر بگیرند. به طور کلی این هزینه‌ها در تصمیم‌‌گیری مصرف‌کنندگان برای اجرا کردن و یا نکردن برنامه‌های پاسخگویی بار مؤثر است.
۲-۵- مزایای پاسخگویی بار:
پاسخگویی بار سودهای مالی و کاربردی فراوانی را برای مصرف‌کنندگان و حتی خود شبکه فراهم می‌کند. مزایای پاسخگویی بار از دو دیدگاه مصرف‌‌کنندگان و شبکه بررسی میشود.
۲-۵-۱- مزایای پاسخگویی بار از دیدگاه مصرف‌کنندگان:
مصرف‌کنندگان برای رسیدن به سودهای اقتصادی و جلوگیری از خاموشی (کمک به تداوم برق‌رسانی)، پاسخگویی را انجام می‌دهند. اما در حالت کلی دلیل اصلی مشارکت مصرف‌کنندگان را می‌توان رسیدن به سودهای مالی و اقتصادی بیان کرد. آن‌ ها معمولا به طور نا آشکار، به بهبود قابلیت اطمینان شبکه کمک می‌کنند. بنابراین، این مزایا را می‌توان در دو دسته سودهای مالی و سودهای قابلیت اطمینان طبقه‌بندی کرد]۳[ و ]۷[.
۲-۵-۱-۱- سودهای مالی:
افزایش قیمت سوخت و برق در سال‌های اخیر انگیزه اضافی را در مصرف‌کنندگان ایجاد کرده تا بتوانند مصرف خود را تنظیم کنند. در واقع مصرف‌کنندگان می‌توانند با انتقال مصرف خود به ساعات ارزان قیمت، هزینه‌های خود را کاهش دهند. همچنین پرداخت‌های تشویقی که به مصرف‌کنندگان جهت آماده نگه داشتن بار خود برای قطع (و یا قطع آن در مواقع لزوم) تعلق می‌گیرد نیز می‌تواند سودهای مالی زیادی را عاید مصرف‌کنندگان نماید.
۲-۵-۱-۲- سودهای قابلیت اطمینان:
مصرف‌کنندگان با پاسخگویی در زمان گران بودن قیمت، به طور نا خواسته قابلیت اطمینان شبکه را نیز بهبود می‌بخشند و کمبود تولید را در ساعات اوج بار (ساعات گران قیمت) جبران می‌کنند و موجب کاهش میزان خاموشی و در نتیجه تداوم برق رسانی می‌شوند.
۲-۵-۲- مزایای پاسخگویی بار از دیدگاه بازار و شبکه:
پاسخگویی بار با تأثیری که بر عملیات بازار،‌ قابلیت اطمینان سیستم و رفاه اجتماعی^[۵۵] می‌گذارد، باعث ایجاد مزایای شبکه می‌شود که از این مزایا اکثر مصرف‌کنندگان و یا همه آ‌نها سود خواهند برد. در واقع محرک اصلی برای اجرای برنامه‌های پاسخگویی بار، این مزایا می‌باشد. این مزایا را می‌توان به سه دسته تأثیرات کوتاه مدت و بلند مدت بر بازار و قابلیت اطمینان سیستم تقسیم کرد:
۲-۵-۲-۱- تأثیرات کوتاه‌ مدت بر بازار:
همانطور که پیش از این نیز بدان اشاره شد، اقتصاددانان بر این باورند که کارایی اقتصادی بهینه در صورتی که قیمت واقعی کالا به مصرف‌کنندگان آن کالا اعمال شود، حاصل خواهد شد. از طرف دیگر، چنانچه قیمت واقعی برق به مصرف‌کنندگان اعمال شود، در ساعات پرباری که قیمت برق بالا است، مصرف‌کنندگان با کاهش و یا انتقال مصرف به ساعات دیگر، مصرف خود را کاهش خواهند داد. این موضوع سبب کاهش قیمت بازار لحظه‌ای خواهد شد]۳[. در بازارهای برق بخشی از انرژی در شکل قراردادهای بلندمدت معامله می‌شود. با کاهش قیمت بازار لحظه‌ای در اثر پاسخگویی بارها، قیمت برق در قراردادهای بلندمدت نیز کاهش می‌یابد. زیرا احتمال خطر روبرو شدن مصرف‌کنندگان با قیمت بالا در بازارهای لحظه‌ای (در صورت نیاز به آن) کاهش یافته و در نتیجه چنانچه شرکت‌های تولیدی در قراردادهای بلندمدت حاضر به فروش برق در قیمت پایین نباشند، مصرف‌کنندگان ترجیح خواهند داد که از بازار لحظه‌ای برق مورد نیاز خود را تأمین کنند. بنابراین برنامه‌های پاسخگویی بار به طور کلی سبب کاهش قیمت برق در بازار برق خواهد شد. که این موضوع مزیتی برای تمامی مصرف‌کنندگان برق (اعم از شرکت‌کنندگان در برنامه‌های پاسخگویی بار و دیگران) می‌باشد. در کالیفرنیا ۵/۲% کاهش مصرف برق، قیمت‌های بازار لحظه‌ای را به میزان ۲۴% کاهش داد و ۵% کاهش مصرف باعث شد که در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ قیمت‌ها به ۵۰% مقدار اولیه کاهش یابند ]۷ [و]۸[.
۲-۵-۲-۲- تأثیرات بلندمدت بر بازار:
با اجرای برنامه‌های پاسخگویی بار، اوج سیستم کاهش یافته و به موجب آن احتیاج به ساخت نیروگاه‌های جدید و توسعه سیستم‌های توزیع و انتقال به تعویق می‌افتد. به عنوان مثال در ‌‌‌‌Ontario برای مدت ۳ سال ساخت نیروگاه گازی ۵۰۰ مگاواتی به تعویق افتاد که به موجب آن نزدیک به ۴۰۰ میلیون دلار در هزینه‌ها صرفه‌جویی شد ]۲۳[.
تمام صرفه‌جویی‌های انجام شده (به دلیل عدم ساخت نیروگاه‌های جدید)، در قیمت‌های برق منعکس شده و تمام مصرف‌کنندگان (نه فقط مشارکت‌کنندگان) از آن بهره‌مند خواهند شد. به طور کلی صرفه‌جویی که از اجرای برنامه‌های پاسخگویی بار حاصل خواهد شد، به نوع ژنراتوری که برای پاسخگویی در ساعات پرباری باید نصب می‌شد، بستگی دارد. چنانچه این ژنراتورها گازی باشند و هزینه سرمایه‌گذاری در این نیروگاه‌ها ‌$/kW-year 75 باشد و برنامه پاسخگویی بار از نصب ‌MW100 جلوگیری کند، صرفه‌جویی معادل ۵/۷ میلیون دلار در سال حاصل خواهد شد. حال چنانچه هزینه برنامه پاسخگویی بار، شامل هزینه تشویقی به میزان $/kW-year 50 باشد، مابقی صرفه‌جویی در هزیه نصب نیروگاه‌ها (۵/۲ میلیون دلار در سال در این مثال) نصیب سایر مصرف‌کنندگان خواهد شد. علاوه بر این اجرای برنامه‌های پاسخگویی بار سبب کاهش نیاز به نصب ظرفیت خطوط انتقال و توزیع جدید و در نتیجه صرفه‌جویی در هزینه‌ خواهد شد.
۲-۵-۲-۳- سودهای قابلیت اطمینان سیستم:
پر واضح است که بهره‌بردار سیستم برای حفظ قابلیت اطمینان، بخشی از ظرفیت نیروگاه‌های موجود برای تأمین ذخیره مورد نیاز سیستم به صورت آماده به کار قرار می‌دهد. بارهای پاسخگو نیز می‌توانند بخشی از ذخیره مورد نیاز سیستم را تأمین کنند. به عبارت دیگر، برنامه پاسخگویی بار با تأمین ذخیره کمکی، به نوعی بهبود دهنده قابلیت اطمینان سیستم خواهد بود. در بین برنامه‌های پاسخگویی بار، برنامه پاسخگویی بار اضطراری نوعی ذخیره اضافه و تکمیلی را برای سیستم فراهم می‌کند. در این برنامه‌ها معمولا برخلاف برنامه‌های پاسخگویی ظرفیت، به شرکت‌کننده پیش از اجرای کاهش بار، پولی پرداخت نمی‌شود. چرا که فراخوانی کاهش بار این شرکت‌کنندگان قابل پیش‌بینی و حتی محتمل نیست،‌ اما ممکن است کاهش بارشان مورد استفاده قرار گیرد. در برنامه‌های ظرفیت، در واقع پاسخگویی بار در عوض ظرفیت نصب شده نیروگاه مورد استفاده قرار می‌گرفت. به این معنی که شرکت‌کنندگان در ساعات پرباری با کاهش مصرف، وظایف تأمین توان نیروگاه نصب نشده‌ای که بدون پاسخگویی بارها باید نصب می‌شد، را انجام می‌دهند. اما پاسخگویی در مواقع اضطراری، در حالتی که پس از استفاده از ذخیره‌های موجود و کاهش بار شرکت‌کنندگان در برنامه‌های ظرفیت، سطح ذخیره سیستم ‌کم است مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارتی دیگر، پس از وقوع یک پیشامد اتفاقی و یا افزایش بار، ذخیره سیستم را برای ایجاد تعادل مجدد بین تولید و مصرف مورد استفاده قرار می‌گیرد. حال چنانچه ظرفیت جایگزینی برای این ذخیره موجود نباشد، سطح ذخیره سیستم کاهش یافته و سیستم برای پاسخگویی به پیشامد اتفاقی بعدی آمادگی نخواهد داشت. با اجرای برنامه‌های پاسخگویی بار از شرکت‌کنندگان در برنامه پاسخگویی اضطراری خواسته می‌شود تا مصرف خود را کاهش داده و در نتیجه بخشی از ذخیره سیستم، آزاد خواهد شد و ژنراتورهای تأمین‌کننده ذخیره، دوباره در حالت آماده به کار قرار خواهند گرفت تا در صورت وقوع پیشامد بعدی امنیت سیستم حفظ بماند و بدین ترتیب، پاسخگویی بار سبب افزایش قابلیت اطمینان سیستم خواهد شد.
واضح است که به شرکت‌کنندگان در این برنامه به اندازه سطح قابلیت اطمینانی که برای سیستم فراهم می‌کنند پول پرداخت خواهد شد. در شکل ۲- ۹ فرض کنید که بار سیستم D₁ می‌باشد. چنانچه در اثر یک پیشامد مانند خروج یک واحد، منحنی تولید به سمت چپ حرکت کند و یا در اثر افزایش بار، منحنی مصرف به سمت راست حرکت کرده و مقدار مصرف به D₂ برسد، منحنی تولید و مصرف نقطه تقاطعی نخواهند داشت. اما با اجرای برنامه‌های پاسخگویی بار، منحنی بار به D₁انتقال خواهد یافت. حال چنانچه برنامه‌های پاسخگویی بار اجرا نشود، به ناچار بخشی از بار تأمین نخواهد شد.
کاهش بار
D₂
D₁
مقدار
شکل ۲- ۹ : افزایش قابلیت اطمینان سیستم با اجرای برنامه پاسخگویی بار

بدیهی است که کنار سبز خزر نیز فرهنگ و ادب متناسب با موقعیت تاریخی و جغرافیایی و گویشی خود را دارد که با واسته به زندگی و شغل و کسب کارکنان آن است، که انگیزه‎هایی برای پیرایش شعر و ادبشان شده است (همان: ۱۴).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از گیلانیان معاصر که به فارسی شعر گفته‎اند شادروان حکیم صبوری، حسام الاسلام گیلانی (دانش)، ادیب السطنه سمیعی، اسمعیل دهقان وجودی، ظاهر سری، محمود خان ژولیه، گلچین گیلانی و وهاب زاده حدیدی را باید نام برد.
از مرحوم اشرف گیلانی مدیر و نویسنده روزنامه نسیم شمال که در نهضت مشروطه نقشی درخشان داشته و شعرهای فکاهی و انتقادی و همایش بر ضد استبداد وی فراگیر شده بود، شهرت جهانی دارد، باید جداگانه یاد کرد (همان: ۲۵).
بومی سرودها ساده و بی‎پیرایه‎اند و خصلت جمعی دارند و شباهت‎های میان قوم‎ها دیده می‎شود. به‎طور کلی ادبیات بومی جز ادبیات عامیانه می‎تواند محسوب شود، زیرا گاه این ادبیات با زبان محلی منطقه بیان کننده مسایل جغرافیایی زیست بوم شاعر است، گاه زبان رسمی برای بیان مسایل اجتماعی بهره می‎برد.
۲-۴ نماد
یکی از عناصر سازنده و دخیل در بیان مضامینی که باید در پرده ابهام باقی بمانند، نماد است. در شعر غنایی استفاده از عناصر خیالی، رکن اصلی ادب غنایی است و یکی از عناصر خیال در شعر هم رمز یا نماد (symbol) است. «شاعران و نویسندگان جهان یکی از انواع مهم ادبیات را ادبیات غنایی شمرده‎اند که شاعر در آن به بیان احساسات و عواطف شخصی خود می‎پردازد و در ادبیات فارسی شعر غنایی، مهم‎ترین وگسترده‎ترین نوع شعر است» (فرشیدورد، ۱۳۷۳: ۳۰). در تعریف لغوی نماد آمده است: «‏«نماد» با فتح و سکون دال (بر وزن سواد) از «نمود» بر وزن (ودود) است؛ «نمودن» یعنی «نشان دادن»: همچنین از ریشه «نمود» و «نمودن» به ضم نون، به معنی «ظاهر‌ شدن‌ و نمایان گردیدن» هم در برخی مـتون و فـرهنگ‏های کهن به چشم می‌خورد. نماد مـعنی فـاعلی نیز دارد؛ یعنی «ظاهر شونده و نمایان گردنده» . در صیغه مصدری (نماییدن) و با مفهوم‌ متعدی (نمایان‌ گردانیدن) نیز آمده است. نزدیک به همین معنی کلمات «نمایه» و «نمودن» و گاه «نمونه» و مانند آنها در برخی مـتون قـدیمی در متون علمی کهن‌تر فـارسی، مـترادف‏هایی مانند «مثل»، «مثال»، «نمودگار»، «مظهر»، «جلوه» برای‌ این واژه به چشم می‌خورد. برای نمونه در وجه دین ناصر خسرو‏، کیمیای سعادت غزالی و ترجمه تفسیر سور آبادی‏، واژگان مذکور- اگر چه در برخی‌ صفحات‌ با‌ اندکی اخـتلاف- به مـعنی«نماد» به کار رفته‌ و در‌ بسیار جای، مطابق با معنی امروزی نماد به کار گرفته شده‌اند (قبادی،۱۳۷۷: ۱۶). در لغت‏نامه دهخدا برای تعریفی از نماد آمده است: «نماد از نظر لغوی بر وزن سواد به معنی نمود باشد که ماضی نمودن است. یعنی ظاهر شد و نماد به معنی فاعل آمده است که ظاهر کننده‌است» (دهخدا، ذیل واژه نماد).
در فرهنگ عمید نماد این‌گونه تعریف شده است: (اسم) ۱- نشان یا علامتی با معنای خاص؛ سمبل.
۲- (ریاضی) هر نشانه یا حرفی که برای نشان دادن کمیت، عمل، یا رابطه‌ای به کار می‌رود مانند: و (عمید، ذیل نماد: ۱۳۸۹). هنری کربن می‌گوید: «نماد فراخوان مرتبه‌ای از خودآگاهی یا ذهن است، که با مرتبه بداهت عقلانی تفاوت دارد و نماد، سر و رازی است، که تنها وسیله بیان چیزی است، که به طریق دیگر قابل بیان نیست و هرگز به یکباره واضح و آشکار نمی‌شود، بلکه هر بار به شیوه‌ای نو می‌توان آن را می‌آموخت» (ستاری، ۱۳۸۴ : ۳۱). نماد با آن‏که در ادبیات فارسی دارای سابقه‏ای طولانی است، ولی در مورد آن پژوهش و واکاوی‏های اندکی به عمل آمده است. «نمادگرایی (سمبولیسم = symbolism) یکی از باستانی‌ترین، پردامنه‌ترین، پرنفوذترین، پیچیده‌ترین، ژرف‌ترین و شاید زیباترین شیوه‌هایی است که انسان به کمک آنها، درونمایه پرتکاپویی «خیال» ، «اندیشه» و «شهود» خود را به صورت «هنر» آفریده است» (ناظرزاده کرمانی، ۱۳۶۸ : ۲-۳).
نماد امروزه در دو مفهوم گسترده و خاص مطرح می‏شود. «نماد در مفهوم وسیع کلمه، تعریف واقعیتی انتزاعی یا احساس و تصوری غایب برای حواس، به یاری تصویر یا شی‏ء است…هر علامتی اعم از حرف، عدد، شکل، علامت اختصاری، کلمه، قول و حتی حرکت چه به صورت اشاره با چشم و لب و دست و چه به صورت رقص‏ها و مراسم مذهبی، خواه در جوامع ابتدایی و خواه در جوامع متمدن که ناظر بر مفهومی ویژه در ورای ظاهر نمایش خود باشد، نماد یا رمز محسوب می‏شود» (ستاری، ۱۳۷۶: ۷).
نماد در معنی خاص نیز، هر گروه از محققان برای خود تعریفی مجزا، مربوط به رشته خود را مطرح می‏کنند. «اکو در کتاب نشانه‌شناسی و فلسفه‌ زبان که مهم‌ترین بخش آن بحث نماد است نشان داده که تعریف‌هایی که تاکنون از نماد ارائه شده است، چندان متفاوت است، که گزاف نیست اگر بگوییم بحث از پدیده‌ی واحدی در میان نیست و همچنین اکو از کتاب «نماد هماهنگی خصوصی» نوشته ریموند فرت نقل می‌کند که سرانجام نمی‌توان تعریفی دقیق از نماد ارائه کرد» (احمدی، ۱۳۷۸ :۶).
شوالیه در تعریفی جامع از نماد می‏گوید: «نماد زنده نیست. مگر سرشار از معنی باشد. اما وقتی معانی روشن باشد به عبارت دیگر، اگر بتوان برای آن بیان پیدا کرد، بیانی که به بهترین وجه چیزهای پنهانی و غیر مترقب یا پیش حس شده را دسته‌بندی و بیان کرد، آنگاه نماد مرده است و دیگر ارزشی جز یک ارزش تاریخی ندارد، اما نماد برای زنده بودن نباید فقط از ورای ادراک عقلی و جاذبه‌های زیبا شناختی بگذرد، بلکه باید زندگی خاصی را دوباره زنده کند: تنها نمادی زنده است که برای بیننده بیان متعالی آن چیزی باشد که از پیش حس شده اما هنوز شناخته نشده است. بدین ترتیب نماد ناخودآگاه را به اشتراک مساعی فرا می‌خواند، نماد زندگی را در برمی‌گیرد و رشد آن را تقویت می‌کند. نماد، واقعیت، هدف، علامت روابط فوق عقلانی و تخیلی را میان سطوح هستی و میان جهان‌های کیهانی، بشری و الهی برقرار می‌کند، سخن هوگوفون هوفمانستهال به یاد می‌آید، که نماد آنچه نزدیک است دور می‌کند، آنچه دور است نزدیک، به شیوه‌هایی که حواس بتواند، هر یک از دو را درک کند» (شوالیه، ۱۳۷۸ : ۳۷ - ۳۸).
در کشورهای دیگر نیز نظریاتی در مورد نماد بیان شده است زیرا در ادبیات کشورهای دیگر نیز از نماد بسیار در استفاده شده است. «نماد در هنر سطوح مختلف و بر طبق اعتقادات و رسوم اجتماعی که الهام بخش هنرمند است عمل می‎کند. در میان چینیان نمادها ممکن است گاهی مبیّن بیش ازیک تعاریف دلپذیر نباشد. یک ظرف یا بشقاب نقاشی شده که از سوی میهمانی به عنوان هدیه به میزبانش تقدیم می‎شود، بر اثر انتخاب تصاویر تزیینی آن ممکن است برای دریافت دارنده‎ی آن، عمری طولانی، فرزندان بسیار، یا حتی موفقیت در امتحانات دولتی آرزو کند» (هال، ۱۳۹۰: ۱۵ پیشگفتار).
۲-۴-۱ تعریف اصطلاحی نماد
نماد در حوزه‏های گوناگون دانش بشری نقش بنیادی دارد، و تمامی زمینه‏های علوم باطنی و معنوی را دربرمی‏گیرد. نماد زادگاه هنر است و با عینی‏ترین و ملموس‏ترین گفتار انسانی یعنی شعر، ارتباطی گسترده دارد.
«اصطلاح «نماد» به عنوان یک اسم عام، مفهوم بسیار وسیعی دارد، آن‏چنان که می‏توان از آن برای توصیف هر شیوه‏ی بیانی که به جای اشاره‏ی مستقیم به موضوعی، آن را غیر مستقیم و به واسطه‏ی موضوعی دیگر بیان می‏کند، استفاده کرد؛ این اصطلاح در حوزه‏ی وسیعی از معرفت‏شناسی و دانش بشری به کار می‏رود و در قلمرو ادبیات و شعر از پیشینه‏ای طولانی و پرفراز و نشیب برخوردار است» (صرفی، ۱۳۸۲: ۱۵۹).
اریک فروم معتقد است که همه‏ی انسان‏ها نمادین مشترکی دارند که جلوه‏ها و اثرهای آن را می‏توان در رویاها، اساطیر و زندگی متعارف و روزمره‏ی آن‏ها دید. به اعتقاد او، «زبان نمادین، زبانی است که تجربیات و احساسات درونی انسان را مانند تجربیات حسی توصیف می‏کند؛ درست مثل این‏که انسان به انجام دادن کاری مشغول بوده یا واقعه‏ای در دنیای مادی برایش اتفاق افتاده باشد. در زبان نمادین، دنیای برون، مظهری از درون یا روح و ذهن ما است» (فروم، ۱۳۷۷: ۱۵).
درباره‏ی تعریف نماد باید نوشت، به دلیل قلمرو وسیع استفاده از نماد و نامحدود بودن و پویایی آن و چند معنایی‏اش تعاریف گوناگون از نماد ارائه شده است.
«اصل کلمه‏ی یونانی symbol است، به معنی نیمی از چیزی که به دو قسمت شده. پس مفاهیمی که از یک نماد به ذهن منتقل می‏شود نیز بخشی از مفهوم اصلی را نشان می‏دهد. مثلاً گل سرخ علاوه بر زیبایی می‏تواند بر مفاهیم دیگری از قبیل‏: عشق، طراوت، جوانی و عمر کوتاه و …. نماد قرار گیرد» (میرصادقی، ۱۳۷۶: ۲۸۱).
«نماد دارای جنبه‏ی ناخودآگاه وسیعی است، که هرگز به طور کامل توضیح داده نشده است و کسی هم امید به تعریف یا توضیح آن ندارد، و ذهن آدمی در کندو کاو نماد تصوراتی می‏رسد، که خارج از محدوده‏ی استدلال معمولی است» (افشار، ۱۳۷۹: ۵۹).
با وجود این سعی خواهیم کرد در حد وسع خویش تعاریفی که صاحب نظران از نماد ارائه کرده‏اند، بدون رد یا قبول آن‏ها، در این بحث بیاوریم.
«رمز کلمه‏ای است عربی، که در زبان فارسی نیز به کار می‏رود. این کلمه در اصل مصدر مجرد از باب «نَصَرَ یَنصُر» و «ضَرَبَ یَضرب» است. معنی آن، به لب یا به چشم یا به ابرو یا به دهان و یا به دست یا به زبان اشاره کردن است. این کلمه هم مانند زبان عربی، در زبان فارسی نیز به معنی‏های گوناگون به کار رفته است، از جمله: اشاره، راز، سر، ایما، دقیقه، نکته، معما، نشانه، علامت، اشارت کردن پنهانی، نشانه‏ی مخصوصی که از آن مطلب درک شود، چیری نهفته که میان دو یا چند کس که دیگری بر آن آگاه نباشد و بیان مقصود با نشانه‏ها و علایم و قرارداد معهود است» (پورنامداریان، ۱۳۸۹: ۱).
در فرهنگ واژگان ادبی، کلمه‏ی نماد همراه با رمز و مظهر به عنوان معادل سمبل (symbol) ذکر شده است. در تفکر غربی، نمادپردازی با نظریات شارل بودلر در فرانسه مطرح شد، و در روانشناسی با نظریات فروید و یونگ قوت گرفت و بعد از مدتی، به نام مکتب سمبولیسم پایه‏گذاری شد.
«رمز چیزی است از جهان شناخته شده و قابل دریافت و تجربه، از طریق حواس که به چیزی از جهان ناشناخته و غیرمحسوس، یا به مفهومی جز به مفهوم مستقیم و متعارف خود، اشاره می‏کند، به شرط این‏که این اشاره مبهمی برقرار داد نباشد، آن مفهوم نیز یگانه مفهوم قطعی و مسلّم آن تلقی نگردد» (همان: ۲۳).
یونگ معتقد است که: «نماد بهترین تصویر ممکن برای تجسّم، چیز نسبتاً ناشناخته‏ای است که نمی‏تواند آن را به شیوه‏ای روشن‏تر نشان داد» (یونگ، ۱۳۷۷: ۱۶).
«نماد موجب تکامل روحی انسان و پیشبرد او به سوی معنویت شده؛ درکی زیباشناسانه به او می‏بخشد تا رد پهنه‏ی هستی، رابطه‏ی خود با جهان و عوالم برتر را دریابد و راه رهایی از جنبه‏ه ای وجودی را در پرتو شناخت خود و دنیای اطرافش پیدا کند و به ماوراء حقیقت دست یابد» (زمردی، ۱۳۷۸: ۱۵).
یونگ اعتقاد دارد نماد بهترین تصویر ممکن برای تجسم چیزی نسبتاً ناشناخته است که نمی‏توان آن را به شیوه روشن‏تر نشان داد و در تعریف نماد می‏گوید: «آنچه ما نماد می‏نامیم، یک اصطلاح است، یک نام یا نمایه، که افزون بر معنای قراردادی و آشکار و روزمره، خود دارای معانی متناقض نیز باشد. نماد شامل چیزی گنگ و ناشناخته یا پنهانی از ماست» (یونگ، ۱۳۷۷: ۱۶). از تعاریفی که نقل شد، معلوم می‏شود که هر رمز اعم از عرفانی و جز آن رشته اتصالی است که آدمی را به منبع قدرتی برتر از مرتبه هستی وی می‏پیوندد، و رمز نوعی دریافت فهم و درک حقیقت است و می‏توانیم آن را این‏گونه تعریف کنیم: نماد چیزی است که عموماً شی‏ء کم و بیش عینی، که جایگزین چیزی دیگر شده است، که آن چیز معنای گسترده و فراتز از چیز عینی دارد، بدون آن‏که آن دو چیز قراردادی باشد.
۲-۴-۲ کارکرد نمادهای ادبی
نمادها، در آثار ادبی نقش‏های مهمی بازی می‏کنند، به طوری‏که دکتر فتوحی می‏گوید: «۱- نمایش کل به وسیله‏ی جزء: در تفکر نمادگرا، هر شی‏ء نماینده‏ی یک جهان و یک شکل آرمانی و آئینه‏ای برای دین کل مطلق است. شاعر عارف نمادگرا از جزء به سوی کل حرکت می‏کند. در اندیشه‏ی مولانا «جزء‏ها را روی‏ها سوی کل است». عارف در جزء کل مطلق را می‏بیند. آینه برای شاعر نماد کل هستی است (آینه= جز و جهان = کل). ۲- گذرگاه ورود به عالم باطن: تصویر نمادین دریچه‏ی ورود به دنیای باطن و عالم ورای عقل است. نماد، حرکت دهنده است و مخاطب را به دنیای بیرون از پنج حس وجهان فراسوی تن می‏برد، از این‏روی چونان معبری برای ورود به آن عالم است. مثلاً از نظر مولانا زبان نمادین «نردبان» آسمان است: «نردبان آسمان است این کلام / هر که از این‏روی آید به بام» (مثنوی / دفتر سوم) و از تعابیر کف، در، نردبان و روزن، مفهوم گذرا را افاده می‏کند. ۳- سرچشمه‏ی آگاهی: نماد در خودش تأویل می‏شود و به کلیّت متن وحدت می‏بخشد، نه مانند تصویر کلاسیک معنی را تزئین می‏کند و نه مثل تصویر رمانتیک ظرف احساس است، بلکه از اندیشه و احساس جدائی ناپذیر است و پیوسته از آن معرفت و آگاهی می‏جوشد. مثلاً در منطق‏الطیر، ایده‏ی اتحاد و فنا در کل بدون تصویر سیمرغ قابل تصور نیست» (فتوحی، ۱۳۸۵: ۱۸۱). «۴- القاکننده‏ی احساس: تصویر کلاسیم توصیف‏گر احساس است و تصویر رمانتیک انتقال دهنده‏ی احساس در قالب شی‏ء و با واسطه با آن، اما تصویر نمادین احساس را در درون مخاطب بیرون می‏کشد، نمادها احساس گنگی و گمشدگی در ما برمی‏انگیزد و این در حقیقت یک نوع القای احساس است» (همان: ۱۸۲). «۵- نظام‏دهنده‏ی افکار و احساسات: نماد نقطه‏ایست برای تمرکز لذا تمام تصورات پراکنده و گوناگون و متناقض پیرامون آن جمع می‏شود. در واقع تصویر نمادین محملی است برای تمرکز و استقرار فکر و احساس بر روی آن دریافت‏ها و تصورات. نماد از طریق تثبیت ایده‏ها حرکتی جاودانه را در تاریخ فرهنگ آغاز می‏کند و آن معانی و ایده‏ها را استمرار می‏بخشد» (همان: ۱۷۸).
۲-۴-۳ نمادگرایی در ادب فارسی
نماد، اصطلاحی مشترک بین علوم مختلف است ولی نمود اصلی آن در ادبیات می‏باشد، عنصری است. «در ادبیات فارسی مکتبی با خصوصیات مکتب نمادگرایی و شاعرانی با چنین شیوه‏ی کار در دوره‏ای مشخص وجود ندارد. ولی می‏توان بعضی از خصوصیات آن را در اشعار بیشتر شاعران متصوفه یافت که بیت‏های آغازین مثنوی مولوی از بهترین نمونه‏های آن است. علاوه بر آن در شعر فارسی معاصر نوعی از شعر اجتماعی نمادگرا که تفاوت کلی با نمادگرائی فرانسوی دارد رایج شده است که پیشاهنگ و مبدع آن نیما یوشیج است. این نوع شعر به خصوص از سال ۱۳۳۲ به بعد تحت تأثیر محیط سیاسی ایران رواج بیشتری یافت و بسیاری از شاعران معاصر آن را تجربه کرده‏اند. شعر تمثیلی و نمادین زمستان اثر مهدی اخوان ثالث، نمونه‏ای درخشانی از این نوع است» (میرصادقی، ۱۳۷۶: ۲۸۵).
امروزه سمبلیسم به عنوان یک مکتب ادبی مطرح شده در ادبیات جلوه نموده است ولی نمادگرایی از روزگار کهن توسط شاعران ایرانی مورد استفاده قرار می‏گرفت. «ابتدای زمینه‏سازی و شکل‏گیری نماد در شعر، از سبک خراسانی آغاز شد. اگرچه زبان طبیعی، ساده و روان و نیز عدم تعقید و ابهام در سبک خراسانی، استفاده از بدیع و بیان را طبیعی و متعدل می‏ساخت؛ اما مقوله‏هایی مانند کنایه رمزی را می‏توان پی‏ریزی بحث ابهاو و به تبع آن، نماد دانست» (رسولیان آرانی، ۱۳۹۲: ۱۶۵).
۲-۴-۴ سمبولیسم اجتماعی و بنیانگذار آن در ایران
سمبولیسم مکتبی است که در ادبیات دارای جلوه‏هایی شاخص چون نمادهایی در شاهنامه و اشعار نیما می‏شود. «سمبولیسم در مفهوم عام آن، باور به این است که می‌توان پندارها و عواطف را در نمادهایی آشنا یا ناآشنا عینیّت بخشید و به مخاطب اثر هنری انتقال داد و بدین طریق به جای توصیف واقعیت آن را در هیأت نماد نزد مخاطب حاضر کرد… هنر یادکردن از چیزی به صورت خرده خرده، تا آن که وصف حالی برملا شود یا برعکس، هنر انتخاب چیزی و وصف حالی را از آن بیرون کشیدن، اما بعد می‌گوید که این حال را باید از طریق یک سلسله رمزگشایی‌ها بیرون کشید… سمبولیم، فقط نشاندن یک مفهوم به جای یک مضمون نیست، بلکه استفاده از تصاویر عینی و ملموس برای بیان عواطف و افکار انتزاعی است» (چدویک، ۱۳۷۶ :۱۰۹-۱۱۰). سمبولیسم را می‌توان هنر بیان افکار و عواطف نه از راه مستقیم، بلکه از طریق اشاره و استفاده از نمادهایی برای ایجاد آن عواطف و افکار در ذهن خواننده دانست. نیما یوشیج، بنیانگذار و نماینده‏ی واقعی جریان سمبولیسم اجتماعی و شعر ققنوس او نخستین تجربه از این دست در شعر معاصر است. پس از نیما باید از شاملو، اخوان، فروغ، کسرائی، آتشی و شفیعی یاد کرد که در دهه‏های سی و چهل از قرن حاضر این جریان را به اوج خود رساندند. علی اسفندیاری (نیما یوشیج) در خصوص سمبل می‏گوید: «آنچه وسعت دارد، پوشیده است و برای نظرهای عادی پیچیده، مبهم و گنگ به نظر می‏رسد. آنچه عمق دارد، باطن هم دارد، باطن شعر شما با خواندن دفعه اول البته به دست نیاید، سعی کنید در این کار ماهر باشید. سمبول‏ها شعر را عمیق می‏کنند، دامنه می‏دهند، اعتبار می‏دهند، وقار می‏دهند و باعث می‏شوند خواننده خود را در برابر عظمتی بیاید. سمبول‏ها را خوب مواظبت کنید، هر قدر آن طبیعی‏تر و مناسب‏تر بود، عمق شعر شما طبیعی‏تر و متناسب‏تر خواهد بود، ولی سمبول‏ کاری نمی‏کند، باید آن را پرداخته ساخت. باید فرم و طرح و احساسات شما به آن کمک کند» (پورنامداریان، ۱۳۷۸: ۱۵۱). محقّق شهید جناب آقای مهدی زرقانی در کتاب «چشم انداز شعر معاصر» در مورد اوج و فرود سمبولیسم اجتماعی در شعر معاصر ایران می‏نویسد: «نیمه دهه سی تا میانه دهه چهل، دوره اوج سمبولیسم اجتماعی در ایران است. از اواسط دهه چهل، دو جریان شعری پدید آمد که سمبولیسم اجتماعی را از رونق انداخت. نخست پیدایش تدریجی شعر چریکی که بیشتر به صراحت میل داشت تا نمادگرائی و دیگر شعر موج نو و حجم که به تکراری بودن سمبول‏های جامعه‏گرا اعتراض داشتند. این هر دو جریان سبب شد که سمبولیسم اجتماعی از آن رونق و شکوه خود باز ماند. بیشتر مجموعه‏های سمبولیک جامعه‏گرا که در این دوره منتشر شد از آنِ شاعرانی است که در دهه‏های قبل ظهور کرده بودند، مثل سیاوش کسرائی» (زرقانی، ۱۳۸۴: ۶۸۹).
۲-۴-۵ شیوه تحلیل و درک مفهوم نماد
پی بردن به معنای اصلی رمزها به دلیل نبودن قراین و دلایلی آشکار که نشان‏دهنده‏ی این معنا اصلی باشد بسیار دشوار است. از طرفی دیگر هر نمادی ممکن است بیشتر از یک معنا و مفهوم داشته باشد و مجموعه‏ای از معانی را القا کند. از این‏جهت نمی‏توان با درک یک یا چند برای نمادها، تصور کرد که کل مفهوم آن‏ها شناخته شده است. به همین دلیل غالب نقد و تحلیل‏ها که بر آثار رمزی نوشته می‏شود با هم متفاوت و بعضاً مغایر است. در این‏باره سخن «چیاردی» که می‏گویند. «معنی یک شعر هیچ‏گاه آن چیزی نیست که به ظاهر درباره‏اش صحبت می‏شود اگر درباره همه شعرها صادق نباشد لااقل درباره‏ی شعرهای رمزی که علاوه بر معنای ظاهری دارای معنای ضمنی و پنهانی دیگر نیز می‏باشد» (احمدپور، ۱۳۷۴: ۷). می‏توان درست باشد هرچند «پیرامونویل» می‏نویسد: «بررسی و تحلیل رمز به مثابه آن است که پرده‏های پیاز را از هم جدا بکنیم تا ببینیم پیاز کجاست» (دوبوکور، ۱۳۷۶: ۵).
یونگ نیز می‏نویسد: «ما در تلاش خود برای درک نمادها نه تنها با خود نماد بل تمامیت وجودی فردی که آن نمادها را آفریده سرو کار داریم» (یونگ، ۱۳۸۹: ۱۳۲).
همچنین بسیاری از رمزشناسان، معتقدند که مطالعه و بررسی زمینه‏ها و شناخت عمیق از رمز و اسطوره، نیاز به بررسی تمدن‏های دیرین انسان‏ها و شناخت نوع و روش زندگی آن‏ها و طرز تفکر مردم آن دوران دارد که این امر در بستر پژوهش‏های انسان‏شناسی و تاریخی جای می‏گیرد و نیاز به پشتکار و زمانی طولانی برای بررسی و مطالعه دارد.
«دکتر پورجوادی ضمن بحثی ارزنده درباره الفاظ شعر عرفانی، با مقایسه الفاظ نمادین شعر عرفانی و الفاظ نمادین قرآن مجید، به این نتیجه رسیده‏اند که: شناخت معانی الفاظ نمادین، از راه تعریف میسر نیست، زیرا ما نمی‏توانیم این الفاظ را خارج از متن در نظر بگیریم. ما باید این الفاظ را داخل متن در نظر بگیریم و سعی کنیم در جهتی حرکت کنیم که لفظ بدان اشاره می‏کند … معانی نمادین الفاظ را فقط از راه تأویل می‏توان کشف کرد» (صرفی، ۱۳۸۲: ۲۰).
«بنابراین برای فهم معانی نمادین یک اثر ادبی را چند بار مطالعه کنیم، تا با توجه به قرینه‏ها و حال و هوای حاکم بر یک اثر ادبی بتوانیم نمادین بودن آن را ثابت کنیم، و شیوه‏ی به‏کارگیری نمادها را در آن بررسی کنیم و برای توضیح و تأویل نماد در درجه‏ی اول شناخت پدیدآورنده‏ی اثر خیلی مهم است تا از این طریق قادر باشیم شعور و بصیرتی همساز و همسنگ آن‏ها پیدا کنیم و علاوه بر این، باید با تجارب صوفیانه و احوال و عوالم روحانی آشنایی نسبی داشته باشیم و به تشبیه‏ها و مجازها و استعاره‏ها و … به کار رفته در یک اثر ادبی دقت کافی را به خرج بدهیم و همچنین اسطوره‏ها و آیین‏هایی که در یک اثر ادبی به کار رفته را خوب بفهمیم و از طریق مردم‏شناسی با مردمان عصر شاعر یا نویسنده، به راحتی بتوانیم ارتباط برقرار کنیم، تا اگر چه نتوانیم نمادها را دقیق تفسیر و تأویل کنیم، حداقل به نادرست تفسیر نکنیم» (همان: ۲۱).
فصل سوم
شرح احوال و آثار شاعران
و معرفی آثار

3. 3. شرح احوال و آثار شاعران و معرفی آثار

در این فصل، با آثار و شرح زندگی‏ «بهمن صالحی»، «عبدالرضا رضایی‏نیا» و «غلامرضا رحمدل» آشنا می‏شویم. هدف ما معرفی بیشتر این شاعران و آثارشان می‏باشد که در این پایان‏‏نامه از آثارشان برای بررسی و تحلیل استفاده شده است.
۳-۱ آشنایی با بهمن صالحی